Türk halkının yüzde 70’i engelli komşu istemiyor, yüzde 57’si ise "Engelliler ayrı okullarda okusun" diyor. Yani onları yaşam alanlarında görmek bile istemiyor! Çarpıcı araştırma sonuçlarını hurriyet.com.tr’nin engelli yazarı Ayşegül Domaniç Yelçe ve TESYEV Başkanı Yavuz Kocaömer değerlendirdi.
Engelli ayrımcılığını engelli ve engelsizlerin bakış açısıyla gözler önüne seren anket çalışması, engelsiz bireylerin engelli bireylere yönelik algılarını yansıtması açısından çarpıcı veriler ortaya koydu.
Görme Özürlüler Derneği (GÖZDER) ve Türkiye Kas Hastalıkları Derneği(KASDER) ortaklığı ile yürütülen proje kapsamında yürütülen “Ayrımcılığı Önle” projesinde Türkiye’nin her bölgesinden farklı alanlarda çalışan 32 sivil toplum kuruluşu bir araya getirilerek “ayrımcılığı önle platformu” kuruldu ve hak temelli eğitimler verildi. Yapılan çalışmalar sonucunda ayrımcılık ile ilgili kamuoyuna öneriler sunulurken, ayrımcılık konusunda farkındalık yaratmak amacıyla da bir kısa film hazırlandı.
9 İLDE ARAŞTIRMA YAPILDI
Ayrımcılığı Önle projesi kapsamında halkın ayrımcılığa bakışının tespit edilmesi için bir kamuoyu araştırması yapıldı. Engelli Konumlandırma, Algı ve Ayrımcılık Araştırması, engelli ve engelsiz olmak üzere iki farklı gruba uygulandı. Anket, Türkiye’nin genel demografik yapısını yansıtacak şekilde 9 ilde 241 engelli ve 178 engelsiz kişiyle yüz yüze görüşme yöntemiyle gerçekleştirildi.
TÜRK HALKI ENGELLİ KOMŞU İSTEMİYOR
Anket sonuçlarına göre, toplumun önemli bir bölümü, engelliler için ayrı okullar yapılmasını (%57.3) destekliyor. Engelsiz kişiler, engellilere yönelik özel yapılmış mahalle ya da site projelerine destek vermezken (%67.5), buna sebep olarak engellilerin toplumdan soyutlanmamaları gerektiğini (%80.2) gösteriyor. Bununla birlikte engelsiz kişilerin %70.3 gibi ezici bir çoğunluğu ortopedik engelli bir komşu istemediğini belirtiyor.
FARKINDA OLMADAN AYRIMCILIK YAPILIYOR
Engellilerin engelsizlere bakış açısıyla ilgili bu çelişkili durumu Engelli Ayrımcılığını Önleme ve Mücadele Platform Koordinatörü Süleyman Akbulut şu sözlerle açıklıyor: “Toplum, engelli bireyler için uygun olduğunu düşündüğü birçok tutum ya da algıyla aslında farkında olmadan ayrımcılık yapıyor. Engelliler için ayrı okullar yapılması fikri de, bu düşüncenin bir ürünü. Engellilere göre yapılmış okullarda onlara uygun koşullar yaratılacağı düşüncesi bu bakış açısının temelinde yatıyor. Ancak, engellilerin eğitim hakkı, yaşıtlarıyla aynı okullarda ve onları toplumun diğer kesimlerinden ayırmadan kullanılması gereken bir haktır. Kaldı ki, kanunlarımız bütün okulların engellilerin erişimine uygun olma zorunluluğu getirmektedir. Engelli bireylerin komşu olarak istenmemesinde de engelliler hakkındaki bilinçsizlik ve önyargılardan kaynaklanan bakış açısı yatıyor. Zira toplumdaki birçok kişi, örneğin zihinsel engelli birinin, kendisine zarar verebileceği ya da gürültü yapabileceği gibi kaygılar besleyebiliyor. Ya da ortopedik engelli kişinin apartmanın görünümünü değiştirecek ya da mali yük getirecek (rampa, asansör vb) düzenlemeler yaptıracağı için komşu olarak görmek istemeyebiliyor.”
ENGELLİLER EVDEN ÇALIŞSIN
Ankete katılan engelsiz bireylerin büyük bir çoğunluğu (%98,9) engellilerin çalışması gerektiğini belirtirken, %80.4’ü engellilerin evden çalışmasına destek veriyor.
Engelli Ayrımcılığını Önleme ve Mücadele Platform Koordinatörü Süleyman Akbulut konuyla ilgili olarak şunları söyledi: “Evden çalışmanın uygunluğu tartışılmakla birlikte, engellilik kimliğine yapıştırılmış bir sektör olarak algılanması engelliye yönelik bir ayrımcılık sonucu doğurabilir. Engelinden dolayı dış mekanlarda çalışmasına imkan olmayan engelliler ve evden çalışmak isteyen engelliler dışındaki her engellinin, bu şekilde yaratılacak bir sektöre yönlendirilmesi de sakıncalar içermektedir. Zira bu şekilde çalışmanın sosyal boyutu gözden kaçırılmış olacaktır. Engelli birey, çalışırken sadece gelir elde etmekle kalmaz, sosyalleşir de.”
ENGELLİLER EVE KAPANDI
Engelliler ile yapılan anket sonuçları ise, toplum içinde karşılaştıkları zorluklar nedeniyle engellilerin toplumdan kendilerini soyutladıklarını gösteriyor. Engelliler, engelsiz bireylerin aksine toplumdan ayrı bir şekilde birarada oturacakları siteler yapılmasına olumlu bakarken (%54.6), evden çalışma projelerini destekliyor (%60.1).
Anket, engellilerin sosyal yaşamları ve gündelik hayatta karşılarına çıkan zorluklar konusunda da çarpıcı veriler ortaya koyuyor. Ankete katılan engelli bireylerin %70’i çalışmazken, büyük bir çoğunluğu ailesi ile birlikte yaşıyor. Engelliler, boş zamanlarını bilgisayar (%23.3) ve televizyon (%27.8) ile değerlendirirken, %46.3’ü yaz tatillerini evlerinde geçiriyor. Engelliler şehir içi seyahatlerinde karşılaştıkları sorunları da dile getiriyor. Ankete katılanların %53.6’sı otobüs duraklarında engelliler için bilgilendirmenin olmadığını, %36.4’ü otobüs, metro ve metrobüse binmede sorun yaşadıklarını söylüyor.
AMAÇ KALICI FARK YARATMAK
Sabancı Vakfı, Türkiye’deki mevcut durumu, ulusal mevzuatı, uluslararası sözleşmeleri ve Avrupa Birliği düzeyindeki gelişmeleri göz önünde bulundurarak, engellilerin hayatında olumlu yönde kalıcı farklar yaratacak projeleri destekliyor. Vakfın Toplumsal Gelişme Hibe Programı kapsamında desteklediği engelli yaklaşımına sahip 14 proje; engellilerin topluma daha fazla katılıp, eşit fırsatlardan daha fazla faydalanmalarını amaçlıyor. Sabancı Vakfı, Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi’nin uygulanması için Avrupa Vakıflar Merkezi Engellilerin İnsan Hakları Avrupa Vakıflar Konsorsiyumu’nun tek Türk üyesi konumunda bulunuyor. Vakıf, uluslararası çalışmalar kapsamında ayrıca ABD’de bulunan Perkins Görme Engelliler Okulu ile Türkan Sabancı Görme Engelliler Okulu arasındaki ortak bir öğretmen değişim programını da destekliyor. Sabancı Vakfı tarafından yaptırılan Metin Sabancı Spastik Çocuklar Merkezi’nde özel gereksinime ihtiyaç duyan çocukların ve gençlerin daha iyi koşullarda bakımlarının yanı sıra iyileştirme ve sosyalleştirme çalışmaları sürdürülürken, Metin Sabancı Okullarında anaokulu ve ilkokul eğitimi veriliyor. Ayrıca Vakıf, engellilerin eğitimine katkı sağlamak üzere her sene görme, işitme ve ortopedik engelli olan ve üniversite giriş sınavlarında en üst sırada bulunan 5’er öğrenciye burs veriyor.
Hürriyet