Son yıllarda düzenlenen teşviklerle birlikte artık Türkiye’deki iş gücünün de üçte birini kadınlar oluşturmaktadır. Ülkemiz hukuk sisteminde kadının çalışma hayatındaki yeri ayrı bir öneme sahip olup, kadınlara çalışma hayatında birtakım pozitif ayrıcalıklar verilmiştir. Bugün çalışan annelerin haklarından bir kaçını hatırlatmak istiyorum.
Annelere çalışma hayatında verilen haklar nelerdir? Sorusu ile bu konuyu doğum öncesi dönemi, doğum izni, süt izni, ücretsiz izin hakları ve doğum borçlanması ile emeklilik konu başlıkları ile 5 bölümde kısa, kısa bilgilendirmeler yapacağım.
ANNELERİN DOĞUM ÖNCESİ HAKLARI
Sosyal güvenlikte annelere sağlanan haklar, kadınların hamile kalması ile başlar. Eğer kadın çalışanlar, hamile olduklarını sağlık raporuyla tespit ettirdikten sonra vardiya ile bile olsa doğuma kadar geçen sürede gece çalışmaya zorlanamazlar. Doğum yaptıktan sonraki bir yıl boyunca gece çalıştırılması da yasaktır. Doğumdan bir yıl sonra da sağlık açısından sakıncalı olduğunun sağlık raporu ile belirlenmesi halinde de gece çalıştırılamaz.
Yine hamile veya emziren kadınlar günde yedi buçuk saatten fazla çalıştırılamaz. Emziren çalışanların, doğum izninin bitiminde ve işe başlamalarından önce, çalışmalarına engel durumları olup olmadığının raporla belirlenmesi gerekir. Çalışmasının sakıncalı olduğu doktor raporu ile belirlenen çalışan, raporda belirtilen süre içinde çalıştırılamaz.
DOĞUM İZNİ NE KADARDIR?
Sosyal güvenlik sisteminde kadınlara, doğum öncesi ve sonrasında belirli izin hakları sağlanmıştır. Bu haklar, doğum sonrasındaki sağlık durumuna göre uzatılması söz konusu olacaktır.
Mevzuatımıza göre, kadın işçilerin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam on altı haftalık süre için çalıştırılmamaları esastır. Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak sekiz haftalık süreye iki hafta daha süre eklenir.
Ancak, sağlık durumu uygun olduğu takdirde, doktorun onayı ile kadın işçi isterse doğumdan önceki üç haftaya kadar işyerinde çalışabilir. Bu durumda, kadın işçinin çalıştığı süreler doğum sonrası sürelere eklenir. Kadın işçinin erken doğum yapması halinde ise doğumdan önce kullanamadığı çalıştırılmayacak süreler, doğum sonrası sürelere eklenmek suretiyle kullandırılır.
ÇALIŞAN ANNELERİN SÜT İZİNLERİ NE KADARDIR?
Kadın çalışanlara, annelik dönemini en iyi şekilde geçirmeleri ve çocuklarına yeterli süt verebilmeleri için bazı haklar verilmiştir. Bu hakların başında süt izni gelir. Mevzuatımıza göre, kadın çalışanlara bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam bir buçuk saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını işçi kendisi belirler. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır.
KADINLARIN ÜCRETSİZ İZİN HAKLARI
Annelere, ücretli iznin yanı sıra ücretsiz izin hakları da getirilmiştir. Doğum yapan işçinin doğum sonrası analık hâli izninin bitiminden itibaren çocuğunun bakımı ve yetiştirilmesi amacıyla birinci doğumda 60 gün, ikinci doğumda 120 gün ve sonraki doğumlarda 180 gün süreyle haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verilir. Çocuğun engelli doğması halinde bu süre 360 gün olarak uygulanır. Bu haktan yararlanılan süre içerisinde günlük 1,5 saatlik süt iznine ilişkin hak kullanılamaz.
Doğum sonrası izinlerin bitiminden sonra ilköğretim çağına kadar ebeveynlerden biri kısmi süreli çalışma talebinde bulunabilir. Ebeveynlerden birinin çalışmaması halinde, çalışan eş kısmi süreli çalışma talebinde bulunamaz.
DOĞUM BORÇLANMASI İLE EMEKLİLİK HAKLARI
Çalışan annelere erken emeklilik konusunda da bazı avantajlar sağlanmıştır. Sigortalı olduktan sonra doğum yapan anneler, 3 çocuğa kadar çalışmadıkları süreleri borçlanma yapabiliyorlar. Buna göre 3 çocuk için doğum borçlanması yapan anneler çalışmadıkları doğum sonrasına ilişkin bu süreler için 2 bin 160 gün, yani 6 yıl prim kazanabiliyor. Ancak borçlanılacak sürelerde annenin çalışmamış, yani adına prim ödenmemiş olması ve çocuğun yaşaması şartı var. Her çocuk için 2 yıl yani, 720 prim günü kazanılıyor. Şuan günlük 27.29 TL olan borçlanma tutarı aylık olarak 818.70 TL’dir. Asgari ücrete yapılan zam oranları ile her yıl Ocak ayında bu rakamlarda artmaktadır. 31.12.2019 tarihine kadar 1 çocuk için ödenecek rakam 19.648.80 TL’dir. 2 çocuk için 39.297,60 TL olup 3 çocuk borçlanması yapacaklar için ise bu tutar 58.946,40 TL’dir.
Kaynak: Milli Gazete