Klinik Psikoloj Başak Demiriz’in bugünkü yazısı
Danışan: Kız arkadaşımla evlenmeye karar vermiştik ama bazen beni o kadar bezdiriyor ki evlenmemiz hata mı olur acaba diye düşünüyorum. Çözemediğimiz önemli problemlerimiz var.
– Dr. Başak: Ne gibi problemler?
Danışan: Aşırı kıskanç. Onun güvenini sarsacak hiç bir şey yapmadım ama çok şüpheci, bana hiç güvenmiyor. Eğer telefonunu duymazsam, örneğin, bana ulaşana kadar en az 20 kere arıyor. Beni bulunca da hayatımı zindan ediyor, “neredeydin, kiminleydin” gibi bitmeyen sorular ve suçlamalar. Annem kavgalarımıza çok fazla tanık oldu ve bıktı benim üzülmemden. “Huylu huyundan vazgeçmez” diyor. Kız arkadaşımın ciddi bir problemi olduğunu düşünüyor. Geçen gün bir yerde okumuş, “Kesin kişilik bozukluğu” var diyor. Sizce de olabilir mi?
– Dr. Başak: Sizin anlattıklarınıza dayanarak fikir yürütmem doğru olmaz. Eğer kız arkadaşınız da durumdan şikayetçi ise aranızdaki prob-lemleri halletmek için yardım almanız faydalı olabilir…
Danışan: Haklısınız onunla görüşmeden bir tanı koyamazsınız ama merak ediyorum? Bu kıskançlığı normal mi?
– Dr. Başak: Kıskançlık herkesin yaşadığı normal bir duygudur ama tabii ki derecesi önemli. Sizin anlattığınız gibi aşırı kıskançsa, huzurunuzu kaçırıyorsa bu konunun üzerine gitmeniz gerekir. Çünkü o da bu durumdan memnun olmasa gerek. Devamlı gerginlik onu da mutsuz ediyordur. Peki sadece sizinle mi problemleri var?
Danışan: Hayır, başkalarıyla da benzer problemler yaşıyor. Çok alıngan ve çok şüpheci. Kimseye güvenmiyor. Doğru dürüst arkadaşı yok zaten. Bunlar onda kişilik bozukluğu olduğunu mu gösteriyor? Kişilik bozukluğu nasıl olur?
– Dr. Başak: Kişilik bozuklukları ile ilgili genel bir bilgi verebilirim ama bu bilgilerle ona tanı koymaya kalkmak doğru olmaz. Problemlerinizin nedenlerini ortaya çıkarmak ve çözmek için profesyonel birinden yardım almak en doğru adım olacaktır.
10 FARKLI TÜRÜ VAR
“Kişilik Bozukluğu” olan kişiler, başka insanları ve olayları algılamalarında ve yorumlamalarında sıkıntı yaşarlar. Duygusal tepkilerinin değişkenliği göze çarpacak kadar farklıdır. İlişkileri problemlidir ve çoğunda dürtü kontrolü sorunu görülür. Mevcut kaynaklara göre, tanımlanmış 10 değişik kişilik bozukluğu var:
– Paranoid Kişilik Bozukluğu: Diğer insanların davranışlarını kötü niyetli olarak yorumlayıp sürekli güvensizlik yaşarlar. Ellerinde gerçek bir kanıt olmadan başkalarının kendilerini aldattığını düşünürler. Böyle kişiler patolojik olarak kıskanç ve öfkeli olabilirler. Sıradan sözlerden anlamlar çıkarıp aşağılandıklarını düşünebilirler. Söylediklerinin kendilerine karşı kötüye kullanılacağından korktukları için başkalarına sır vermek istemezler. Sürekli kin beslerler.
– Histrionik Kişilik Bozukluğu: Hemen hemen her alanda aşırı duygusallık gösterirler ve ilgi çekme arayışın-dadırlar. ılgi odağı olmadıkları durumlarda rahatsız olurlar. Bu nedenle baştan çıkarıcı, yapmacık davranır, fiziki görünümüne aşırı dikkat gösterirler. Hızlı değişen ve yüzeysel duygular sergilerler, duygularını aşırı bir abartmayla gösterirler. Konuşma tarzları başkalarını etkilemeye yöneliktir. Başka-larından kolay etkilenirler.
– Şizoid Kişilik Bozukluğu: Sosyal ortamlardan uzakta, kendi başlarına yaşamayı tercih ederler. Başkalarının bulunduğu ortamlarda duygularını ifadede kısıtlıdırlar. Başka biriyle cinsel deneyim yaşamaya karşı ilgisi olsa bile bu ilgi çok azdır. Hiç evlenmeyebilirler. Yakınlık kurma isteğinden yoksun görünürler. Birinci derece akrabaları dışında yakın arkadaşları yoktur. Zevk aldıkları etkinlikler çok kısıtlıdır. Başkalarının övgü veya eleştirilerine karşı ilgisiz görünürler. Duygusal soğukluk, kopukluk ya da tekdüze bir ruh hali gösterirler.
– Şizotipal Kişilik Bozukluğu: Acayip ya da çok kendine özel davranış veya görünümleri vardır. Birinci derece akrabalar dışında yakın arkadaşları yoktur. Konuşma ve düşünüş biçimleri başkalarına acayip gelebilir. Uygunsuz veya kısıtlı bir ruh hali sergilerler. Kuşkucu ve alıngandırlar. Davranışları ve duygu durumlarında birçok gariplik vardır.
– Antisosyal Kişilik Bozukluğu: Başkalarının haklarını saymayan, hilekâr, yasalara aykırı davranışlarda tekrar tekrar bulunurlar. Sürekli yalan söyler ve pişman olmazlar. Sinirli ve saldırgan kişilerdir. Kendisinin ya da başkalarının güvenliği konusunda umursamazdırlar. Bir işi sürekli götüremezler ve sorumluluk alamazlar.
– Borderline (sınırda) Kişilik Bozukluğu: Duygularını denetleme ile ilgili temel sorunlar yaşarlar. Terk edilmeye karşı aşırı korku duyarlar. Kimlik kargaşası yaşar, kendilerini sürekli boşlukta hissederler. Sık sık kendilerine zarar verici davranışlarda (intihar, aşırı para harcama vb.) bulunurlar. Öfkelerini kontrol edemezler. Gözünde aşırı büyütme ve yerin dibine sokma uçları arasında gidip gelen, gergin ve tutarsız ilişkileri vardır.
‘Bağımlı’lar yalnız kalamaz
– Narsisistik Kişilik Bozukluğu: Kendilerinin çok önemli olduğuna inanır, başkalarından daha üstün olduklarını düşünürler. Çok beğenilmek isterler, karşılık almazlarsa öfkelenirler. Empati yapmakta güçlük yaşarlar. Kişiler arası ilişkileri kendi çıkarları için kullanırlar. Kendi amaçlarına ulaşmak için başkalarının zayıf yanlarını kullanırlar. Küstah ve kendini beğenmiş davranış veya tutumlar sergilerler.
– Çekingen Kişilik Bozukluğu: Eleştirilme, beğenilmeme veya dışlanma korkusuyla kişilerarası ilişkilerden kaçınırlar. Sevildiğinden emin olmadıkça insanlarla ilişkiye girmek istemezler. Kendilerini toplumsal yönden beceriksiz, albenisi olmayan biri olarak görürler ve başkalarından daha aşağıda olduklarına inanırlar.
– Bağımlı Kişilik Bozukluğu: Başkalarından öğüt ve destek almadan günlük kararları vermekte güçlük çekerler. Başkalarının desteğini almak uğruna hoş olmayan şeyleri yapacak kadar aşırıya giderler. Tek başlarına kaldıklarında kendilerini rahatsız ya da çaresiz hissederler.
– Obsesif-Kompulsif Kişilik Bozukluğu: Yapılan etkinliğin asıl amacını unutturacak kadar ayrıntı, kural, sıralama ve liste yaparlar. Mükemmeliyetçidirler. Ahlak, dürüstlük gibi kavramlarda esneklik göstermez, aşırı vicdanlı davranırlar. Para konusunda cimridirler. Katı ve inatçıdırlar.
Hürriyet