Zuhal Erkek’in röportajı
Türkiye’de gün geçmiyor ki, bir cinnet haberi gelmesin, insanlar bu haberlerle sarsılmasın. Son olarak İstanbul’da cinnetle gelen aile faciası tüm Türkiye’de yürekleri dağladı. Bir baba, eşine ve evlatlarına yani en çok sevdiklerine kurşun yağdırdı. Peki kişi nasıl oluyor da cinnet getiriyor? Cinnet anı ne demektir? Cinnetin belirtisi neler? Cinnet geçirebilecek birini önceden tahmin etmek mümkün mü? Bu sorularımızı Üsküdar Üniversitesi Psikiyatr Yard. Doç.Dr. Alper Evrensel’e sorduk.
Cinnet anı ne demektir? Kimler cinnet getirir?
Cinnet bir savunma mekanizmasıdır. Ruhsal sistem aşırı basınç altında kaldığında cinnet hali ortaya çıkar. Bir düdüklü tencerenin içinde basınç aşırı seviyelere geldiğinde sibobundan hava çıkarmasına benzetebiliriz. Eğer bu hava çıkışı olmazsa tencere patlar. Cinnet anında da ortaya çıkan duygu ve davranış deşarjı ile sistem bir miktar rahatlar. Aşırı stres altında olup bu stresi yönetmeyi beceremeyen insanlar cinnet getirir.
Cinnet geçiren biri aniden mi bu hale bürünür yoksa bu bir süreç işi midir?
Bu bir süreç işidir. Basıncın artması zaman alır. Ancak cinnet aniden ortaya çıkar. Zira cinnet basıncın hızlı bir şekilde azalması halidir.
Cinnet geçirme durumuna neler sebep olabilir?
Bardağı taşıran damla çok küçük olabilir. Birikme de küçük sıkıntılar ve stres uyandırıcı yaşam olaylarıyla olabilir. Eğer kişi bu sıkıntıları oluştuğu sırada öğütemez ve yok edemez ise o zaman artık tahammül edilemeyen bir noktaya geldiğinde cinnet ortaya çıkar. Yüksek tonajlı kamyonlarda “istiab haddi” diye bir terim vardır. Yani kamyonun taşıyabileceği maksimum ağırlığı ifade eder. Her ruhsal sistemin de taşıyabileceği maksimum bir stres seviyesi vardır. Eğer makul yollarla stres yok edilemez, eritilemez ise cinnet oluşur.
Cinnet getiren biri neler yapabilir?
Cinnet getiren kişi davranış kontrolsüzlükleri yapabilir. En hafifinden en ağırına kadar zarar verici davranışlar ortaya çıkabilir. Taşkınlık yaşanabilir. Kendisine ve çevresine zarar verebilir, hatta öldürebilir.
Cinnet getirebilecek birini önceden tahmin etmek mümkün mü?
Dikkatli bir göz sürecin cinnete doğru gittiğini algılayabilir. Hele geçmişte bu olay bir kez yaşanmışsa, ikincisinin ve tekrarlarının olma olasılığı neredeyse yüzde yüzdür. Bu ihtimali gözeten psikiyatristler hemen acil tedavi planı yaparlar. Hatta hastayı ve çevresini korumak adına hastaneye yatırmak bile gerekebilir.
Cinnet getirme durumu genetik olabilir mi?
Stresle baş etme donanımı yani savunma mekanizmaları genetik olarak aktarılır. Ayrıca çevresel faktörlerden de etkilenir ve gelişir. Eğer ailede cinnet hali gözleniyor ise model alma yoluyla da bu tepki içselleştirilebilir.
Cinnet getiren birinin bu hali önlenebilir mi? Bu konuda neler yapılmalı?
Cinnet anında çok dikkatli olunmalıdır. Hastayı kendine zarar verme riskinden korumak esas olmalıdır. Ama bu sırada hastanın bilinçsizce davrandığını unutmamak gerekir. Hastaya yardım eden kişi de zarar görebilir. Tedbirli bir şekilde hasta denetim altına alınmalıdır. Tespit sırasında 3-5 kişinin yardımı gerekebilir. Hasta tespit edildikten bir süre sonra cinnet nöbeti sona erecektir. Bu sırada ambulans çağırılması ve hastanın artçı nöbetler açısından hastane ortamında gözetim altında tutulması uygun olacaktır.
ON5YİRMİ5