Ankara 12. Ağır Ceza Mahkemesinin, 12 Eylül soruşturması kapsamında dönemin Genelkurmay Başkanı, 7. Cumhurbaşkanı Kenan Evren ile dönemin Hava Kuvvetleri Komutanı emekli Orgeneral Tahsin Şahinkaya hakkında hazırlanan iddianameyi kabulü halinde, Türkiye tarihinde ilk kez bir darbenin sorumluları yargı önüne çıkacak.12 Eylül 1980 askeri darbesinden, ilk genel seçimler sonucu toplanacak Türkiye Büyük Millet Meclisinin Başkanlık Divanını oluşturuncaya kadar geçen sürede, yasama ve yürütme yetkilerini kullanan Milli Güvenlik Konseyi üyelerinin yargılanmayacağını düzenleyen anayasanın geçici 15. maddesi, 12 Eylül 2010’da gerçekleştirilen referandum sonucunda kaldırılmıştı.
Referandumun ardından Türkiye genelinde birçok kişi ve örgüt, darbenin sorumlularıyla, bu kişilerin emir ve talimatlarını uygulayanlar hakkında soruşturma başlatılması için suç duyurusunda bulunmuştu.
Suç duyurularının ardından özel yetkili Ankara Cumhuriyet Başsavcıvekilliği soruşturma başlatmış, dönemin özel yetkili Ankara Cumhuriyet Başsavcıvekili Hamza Keleş, soruşturma sonucunda ”görevsizlik” kararı vererek, dosyayı Ankara Cumhuriyet Başsavcıvekilliğine göndermişti.
-İlk görevsizlik kararı-
”Görevsizlik” kararında, özel yetkili mahkemelerle benzer suçlarda görevli olan Devlet Güvenlik Mahkemelerinin (DGM) bakacağı davaların kanunla zaman yönünden sınırlandığı, böylece 1 Mayıs 1984’ten önce işlenen suçlara, DGM’lerin bakamayacağının kabul edildiği savunulmuştu.
Suç tarihinin 12 Eylül 1980-7 Aralık 1983 olarak belirlendiği anlatılan kararda, suç tarihi itibarıyla, soruşturmanın, özel yetkili Ağır Ceza Mahkemesinin görevine girmediği ifade edilmiş ve CMK’nın 3, 250 ve 251. maddeleri gereğince ”görevsizlik”le dosyanın Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilmesine karar verildiği bildirilmişti.
Yurdun değişik yerlerinde bulunulan suç duyuruları dilekçelerinin ulaştığı Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı, soruşturma için Ankara Cumhuriyet Savcısı Murat Demir’i görevlendirmişti.
Dosyayı yaklaşık 2 ay süreyle elinde bulunduran Demir, soruşturma dosyasında bir kez daha ”görevsizlik” kararı vererek, 4 Mayıs 2011’de dosyayı özel yetkili Ankara Cumhuriyet Başsavcıvekilliğine göndermişti.
-Karşı görevsizlik kararı-
Demir’in verdiği görevsizlik kararında, şüpheliler hakkında, 2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının geçici 15. maddesi uyarınca ”belirtilen tasarrufları yapan şahısların hakkında herhangi bir yargı mercisine başvurulamayacağı ve uygulayanlar hakkında da aynı hükmün cari olduğu” hükmü belirtildiğinden, bugüne kadar herhangi bir yargısal tasarrufta bulunulamadığı, Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılmasına İlişkin 5982 sayılı Yasa’nın 24. maddesi ile Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın geçici 15. maddesinin yürürlükten kaldırılmasıyla, şüpheliler hakkında yargısal tasarrufta bulunulmasına engel bir durumun kalmadığı kaydedilmişti.
Kararda, şüphelilere isnat edilen ”Anayasayı ihlal” suçunun, suç tarihi itibari ile 765 sayılı TCK’nın 146. maddesine aykırılık oluşturduğu ve bu suça bakma ve görev yetkisinin ise 1402 sayılı Sıkı Yönetim Kanunu hükümlerine tabi olduğu, aynı yasanın 23. maddesi hükümlerine göre de ”Sıkıyönetimin kaldırılması durumunda Sıkıyönetim Askeri Mahkemelerinin görev ve yetkilerinin sona ereceği, soruşturma ve dava dosyalarının karar verilmesine gerek olmaksızın durumlarına, mahiyetlerine ve kanun hükümlerine göre bulundukları aşamada soruşturma ve yargılamaya devam edilmek üzere görevli ve yetkili mercilere gönderileceği” hususunun düzenlendiği ifade edilmişti.
Şüphelilere isnat olunan ”Anayasayı ihlal” suçunun daha sonraki süreçte yürürlüğe giren 2845 sayılı yasa ile kurulan DGM’lerin görev alanına girdiği belirtilen kararda, söz konusu nedenlerle ”görevsizlik” kararı verilerek, dosyanın CMK’nın 250. maddesiyle görevli ve yetkili Ankara Cumhuriyet Başsavcıvekilliğine gönderilmesinin kararlaştırıldığı belirtilmişti.
-Evren ve Şahinkaya ifade verdi-
Görevlizlik kararı sonrasında soruşturmayı yürüten özel yetkili Ankara Cumhuriyet Başsavcıvekilliği, ”12 Eylül darbesi”yle ilgili soruşturmada, dönemin Genelkurmay Başkanı Kenan Evren ve Hava Kuvvetleri Komutanı Tahsin Şahinkaya’nın ”şüpheli” sıfatıyla ifadelerinin alınması için davette bulunmuştu.
Ancak Evren’in avukatı, müvekkilinin ilerleyen yaşını ve sağlık sorunlarını gerekçe göstererek, ifadesinin Ankara’daki evinde alınmasını talep etmişti. Talebi kabul eden Ankara Cumhuriyet Başsavcıvekili Hüseyin Görüşen, Evren’in ifadesini 6 Haziran 2011’de, Ankara Merkez Orduevi içerisindeki general lojmanlarında almıştı. Evren’e, yaklaşık 2 buçuk saat içinde 12 Eylül ve öncesindeki süreçle ilgili 12 soru yöneltilmişti.
Evren’in avukatı Ömer Nihat Özgün, ifade işleminin ardından gazetecilere yaptığı açıklamada, müvekkilinin ”soruların hepsine açıkça cevap verdiğini” kaydetmişti.