İngiltere’deki erken seçimlerde Muhafazakar Parti parlamentodaki çoğunluk sandalyesi 326’ya ulaşamadı. İstifa baskısı altındaki Başbakan May, dakikalar sonra gazetecilerin karşısına çıkacak. Bir istifa açıklaması gelebilir.
Hiçbir partinin tek başına iktidara gelemediği Birleşik Krallık’ta, Brexit süreci tıkanacak. Yeni bir referandum uzak ihtimal değil.
İngiliz gazeteleri, hep bir ağızdan “May oynadığı kumarı kaybetti” manşetleriyle çıktı.
İngiltere’de defalarca erken seçime gidilmeyeceğini söyledikten sonra aniden sandık kararı alan Başbakan Theresa May, sonuçların belli olmasıyla büyük bir şok yaşadı. Parlamentodaki çoğunluğu kaybeden May’e istifa çağrıları var. Saatler içinde gazetecilerin karşısına çıkacak Başbakan May, istifa ettiğini açıklayabilir. Oy sayımının bitmesine artık dakikalar kaldı, sonuçlara göre hiçbir parti mecliste çoğunluğu elde edemedi.
650 üyeli parlamentoda 645 koltuğun sahibi belli oldu, iktidardaki Muhafazakar Parti 314 sandalyede kaldı. Başbakan May’in partisinin çoğunluğu korumak için 326 sandalyeyi bulması gerekiyordu.
Muhalefetteki İşçi Partisi ise, seçimlerde en büyük başarıyı elde etti. İşçi Partililer önceki döneme göre 31 sandalye daha kazandı ve 261 milletvekiline ulaştı.
Muhafazakar Parti’den Nigel Evans, hezimeti “Kendi başımıza kurşun sıktık” sözleriyle özetledi.
BBC, oyların tümünün sayılmasıyla Muhafazakar Parti’nin 316 milletvekili çıkarabileceğini tahmin ediyor.
İstifa çağrıları
İşçi Partisi Genel Başkanı Jeremy Corbyn, Başbakan May’e istifa çağrısı yaptı. Corbyn, sonuçlardan son derece gurur duyduğunu aktardı ve oyların gelecek için verildiğini, halkın kesintilere sırtını çevirdiğini belirtti.
İşçi Partisi Genel Başkan Yardımcısı Tom Watson ise, Başbakan May için, “Margaret Thatcher tipi bir çoğunluk elde edeceğini zannetti ama bunu beceremeyeceğini gördü” dedi.
Kostümlü adaylar sosyal medyayı salladı
Başbakan May’in yanında görüntülenen kostümlü adayların fotoğrafları, sosyal medyada çok konuşuluyor. Washington Post gazetesinin dış haberler muhabiri Adam Taylor, Twitter mesajında ‘Siyasi çeşitliliğe bakın’ diye yazdı. Bir başka fotoğrafta ise, May’in yanında bir bağımsız aday görünüyor.
Bir diğer kaybeden! Yardımcısı seçilemedi
Seçimin bir diğer kaybedeni de İskoç Ulusal Partisi (SNP) lideri Nicola Sturgeon oldu. Bağımsızlık referandumuna hazırlanan ülkede SNP 19 koltuk kaybetmiş görünüyor. Sturgeon’un yardımcısı Angus Robertson seçilemedi.
İskoç lider, ilk açıklamasında sonuçların Başbakan May için ‘felaket’ olduğunu söyledi, kendi partisinin başarısızlığına değinmedi.
: Kumar geri tepti
Gazeteler bugün söz birliği etmişçesine aynı manşetlerle okuyucularının karşısına çıktı. The Times ‘May’in büyük kumarı başarısız oldu’, Financial Times, ‘Çıkış anketlerine göre May’in seçim kumarı geri tepti, The Guardian ‘May’e sandık çıkış anketi şoku’ ve Independent ‘May’in seçim kumarı geri tepti’ başlıklarını kullandı.
BUNDAN SONRA NE OLACAK?
BBC Türkçe, mevcut tabloya göre hiçbir partinin tek başına iktidara gelememesi durumunda yaşanacakları derledi.
Hükümeti, seçimlerde en çok oy alan parti mi kuruyor?
Bu, her koşulda geçerli bir kural değil. Seçimlerde en çok oy alan parti normal şartlarda seçimi kazanmış sayılıyor ve genelde bu partinin genel başkanı ülkenin başbakanı oluyor. Ancak, birinci partinin mecliste çoğunluğu sağlayamaması durumunda, sandıktan ikinci çıkan partinin de iktidara gelme ihtimali ortaya çıkmış olacak.
Çoğunluk nasıl elde ediliyor?
İngiltere’de dar bölge seçim sistemi uygulanıyor. Ülke 650 seçim bölgesine bölünmüş durumda ve her seçim bölgesinde en fazla oyu alan aday milletvekili seçiliyor.
Mecliste çoğunluk elde etmek için toplam koltuk sayısının yarısından bir fazlasına yani 326’ya ulaşmak gerekiyor.
Eğer hiçbir parti mecliste çoğunluk elde edemezse ne olacak?
Yeni hükümeti kimin kuracağı belli olana kadar Muhafazakârlar iktidarda kalmaya devam edecek. Theresa May de eğer istifa etmezse bu durumda başbakan olmayı sürdürecek. Bu süreçte partiler arasında koalisyon görüşmeleri başlayacak. Bu sürecin sonunda ya May ya da İşçi Partisi lideri Jeremy Corbyn başbakan olacak.
Bu süreçte bir olasılık koalisyon. Bir diğer olasılık da bu partilerin kendi başlarına hareket etmesi ve küçük partilerin desteğiyle azınlık hükümeti kurmaya çalışması.
Yeni hükümet için ilk adım kimden gelecek?
Theresa May mecliste çoğunluğun desteğini elde etmeyi başarması durumunda başbakan olarak kalabilecek. Ancak bunun olamayacağı, Jeremy Corbyn’in ise bunu kendisinin elde edebileceği kesinleşirse, istifası beklenecek. Bunun ardından Corbyn başbakan olacak.
Ancak Corbyn’in çabalarına başlaması için May’in durumunun kesinleşmesini beklemesi gerekmiyor. May görüşmelerini sürdürürken Corbyn de kendi görüşmelerini yürütebilir. Hatta liderlerin aynı partilerle görüşmeleri de mümkün.
Bu süreç ne kadar devam edecek?
Resmi olarak bir zaman kısıtlaması bulunmuyor. 2010 yılındaki seçimlerde hiçbir parti mecliste çoğunluğu sağlayamamıştı. Partiler arasında beş gün süren görüşmelerin sonunda koalisyon kurulmuştu.
Brexit görüşmeleri ne olacak?
Brexit yani AB’den ayrılma görüşmelerinin 19 Haziran’da başlaması planlanıyor. Ancak bu süreye kadar hükümetin kurulamaması durumunda İngiltere, AB’den görüşmelere başlama tarihini uzatmasını isteyebilir.
Kraliçe’nin rolü ne olacak?
Kraliçe, kendisine mecliste çoğunluğu elde ettiğini söyleyen lidere hükümeti kurma yetkisi verecek. Kraliçe’nin parti politikalarına müdahil olma hakkı bulunmuyor. Dolayısıyla başbakanı kendisinin seçeceği bir durum olmayacak.
Koalisyon hükümeti ihtimali var mı? Küçük partilerin koalisyona bakışları nasıl?
Koalisyon hükümeti ihtimali 2010’a göre daha zayıf olarak görülüyor. İşçi Partisi lideri Jeremy Corbyn seçim kampanyası döneminde koalisyona karşı olduğunu söylemişti.
İşçi Partisi’nin olası koalisyon ortaklarından İskoç Ulusal Partisi ve Liberal Demokratlar da bugüne kadar yaptıkları açıklamalarda herhangi bir koalisyona girmeyeceklerini açıkladı.
Kuzey İrlanda partisi DUP (Demokratik Birlik Partisi), hiçbir partinin mecliste çoğunluğu sağlayamaması durumunda müzkarelerde güçlü konumda olduğunu açıklayarak Muhafazakâr Parti’yle görüşmelere göz kırptı.
Azınlık hükümeti nasıl kurulur?
Muhafazakâr Parti ve İşçi Partisi mecliste çoğunluğun desteğini elde etmeyi başaramasa bile azınlık hükümeti kurabiliyor. Sinn Fein seçimlere girse de meclise milletvekili göndermiyor. Sinn Fein’in beş milletvekili kazanması durumunda mecliste çoğunluk sayısı 323 oluyor.
Yani ikinci olan bir parti, hükümet kurabiliyor mu?
Evet kurabiliyor. Kamuoyunun böyle bir hükümeti benimseyip benimsemeyeceği ise şüpheli.
Bir azınlık hükümeti ne kadar istikrarlı olabilir?
Britanya’da daha önce de azınlık hükümetleri kuruldu. Azınlık hükümeti durumunda hükümet, Avam Kamarası’ndaki oylamalarda, küçük partilerle ittifaklar kurmak ve anlaşmaya gitmek zorunda olacak. Ancak hükümet partisi bir başka partiyle ‘güven ve tedarik’ anlaşmasına gidebilir.
Yeniden seçime gidilebilir mi?
Bu mümkün. Daha önce Westminster’da azınlık hükümetleri kurulduğunda başbakan, mecliste çoğunluğun desteğini elde etmek için ilk fırsatta seçime gitme yolunu seçti. Ya da muhalefet yeni bir seçimi zorladı.
Bununla birlikte Muhafazakâr Parti ve Liberal Demokratlar’ın 2010 yılında meclisten geçirdikleri yasaya göre seçimlerin yapılabilmesi için iki şart gerekiyor:
-Mecliste milletvekillerinin üçte ikisi buna onay vermeli ki bu hem Muhafazakârların hem de İşçi Partisi’nin desteğinin gerektiği anlamına geliyor.
-Basit çoğunluktaki milletvekillerinin bir gensoru önergesini onaylaması gerekiyor. Bu durumda en geç 14 gün içinde seçim çağrısı yapılmalı.
Bütün bunların dışında ihtimaller var mı?
Bu kısım epey muğlak zira İngiltere’de yazılı bir anayasa bulunmuyor. Uzmanlar, kimsenin hükümet kuramadığı bir durumda neler yaşanabileceği konusunda bölünmüş durumda.
Bazı farklı senaryolar var:
– Eğer Avam Kamarası’ndan bir gensoru önergesi geçerse başbakan görevi partisinden başka birine bırakabilir. Bu kişi de, 14 günlük süreç içinde yeniden güven oyu girişiminde bulunabilir.
– Başbakan istifa edip görevi muhalefet liderine devredebilir. Yeni başbakan da ülkeyi 2020’ye kadar yönetebilir. Bu, hükümetin seçimsiz değişmesi demek ki daha önce İngiltere tarihinde hiç yaşanmadı.- Milliyet