James Denselow *
ABD Başkanı Obama seçim vaatlerinden birisini yerine getireceğini iddia ediyor: “Aradan geçen dokuz yıl sonra Irak’taki ABD savaşı sona erecek.”
Iraklıların egemenlik iddialarının anlamı şuydu: ABD askerlerine yasal dokunulmazlık tanınmaması. Bunun kabulüyle anlaşma sağlandı ve bu yılın sonunda 39,000 ABD askeri Irak’ı terk edecek.
Jonathan Steele Irak savaşının bittiğini ve ABD’nin bundan şöyle ders çıkardığını söylüyor: “Yabancı bir ülkeyi Batının botlarıyla çiğnemek bir deliliktir. Özellikle de Müslüman bir ülkeyi.”
Ancak bu delilik farklı kisveler altında devam edebilir. ABD’nin Irak’tan çekilmesiyle ilgili retorik ve gerçek arasında büyük bir uçurum var. ABD’nin Irak’taki askeri nüfuzunu sürdürmesinin bir dizi yolu bulunuyor.
Bunlar iki kategoriye ayrılabilir:
Dünya’daki en büyük ve en pahalı ABD Büyükelçiliği Bağdat’ta, güvenliği kendi silahlı güçleriyle sağlanan, elektriğini kendisinin ürettiği ve kanalizasyon ihtiyaçları kendi denetiminde olan bir yeşil bölge içerisinde yer alıyor. 104 dönümlük bir alanda yer alan Büyük elçilik neredeyse Vatikan şehri kadar. ABD, askeri odaklı diplomasisini burada tek bir çatı altında topluyor. ABD Dışişleri Bakanlığının rakamları, 17.000 kişilik personelin Büyükelçilik yetkisi altında bulunacağını gösteriyor.
Buna ek olarak, Basra Musul ve Kerkük’te de ABD konsoloslukları var ve bunların her birinde 1.000’er kişi çalışıyor. Bütün ABD personeliyle askeri ve güvenlik müteahhitleri diplomatik dokunulmazlığa sahip olacak. Obama yönetimi ABD’nin Irak’tan çekilecek olmasını risksiz bir hale getirerek siyasi sermayeye dönüştürüyor. Bunun hasadını da dünyanın hiçbir yerinde görülmemiş bir diplomatik misyon üstlenen özel güvenlik firmalarının sayısını artırarak topluyor. Bu artış, şu anda Xe ismiyle çalışan Blackwater firmasının ülkeye tekrar dönme ihtimalini bile gündeme getirdi.
2008 yılında ABD ve Irak arasında yapılan Kuvvetler Anlaşmasıyla (Sofa) özel güvenlik firmaları dokunulmazlıklarını yitireceklerdi. Ancak kongrenin yayınladığı bir araştırma raporuna göre, anlaşmada yer alan, “ABD güvenlik firmaları ve onların çalışanları” kavramı sadece ABD güçleri altında çalışan sözleşmeli/taşeron firmalar için geçerlidir deniliyor. Bu yüzden Irak’ta, ABD Dışişleri ve acentaları ile çalışan firmalar bundan muaf tutuluyor.
“Küçük bir üçkağıtçılık mı yapıyoruz?”
Kongre üyesi Jason Chaffetz askeri güçlerin yerine bu firmaların ikame edilmesini sorgulayarak, “Yoksa biz burada küçük bir üçkağıtçılık mı yapıyoruz?” diye sordu. Irak hükümetinin ABD askerlerinin dokunulmazlığına karşı çıkmasının, bu nefret edilen ve hiçbir şekilde hesap verebilirliği olmayan güvenlik firmalarının sayısında artışa yol açacak olması gerçekten de ironik bir durum.
Washington ve Bağdat arasında 10 milyar dolar tutarında yaklaşık 400 tane silah anlaşması bulunuyor. Bunlara ek olarak 900 milyon tutarında 100 tane silah anlaşmasının da beklediği bildiriliyor. Bunların birçoğu anlaşma gereği, Büyükelçilik içindeki Güvenlik İşbirliği Dairesi altında çalışan Amerikalı eğitmenler istihdam edecek. Bloomberg’in yayınladığı bir habere göre, bu yeni kurulan daire asker ve sivillerden oluşan 160 kişilik bir çekirdek kadroya sahip olacak. Bunun yanında Pentagon’un denizaşırı programı çerçevesinde çalışacak olan 750 kişilik sivil bir kadro da çalışacak. Bunların görevleri arasında askeri eğitim vermek de yer alıyor. Bunlara 3.500 kişilik bir sözleşmeli personel eşlik edecek. Ülke çapında kurulan on kadar ofiste çalışıyor olacaklar.
Irak, 18 adet F-16 savaş uçağı satın alımını öngören 1.9 milyar dolarlık anlaşma çerçevesinde ilk ödemeyi yaptı. Bu şu anlama geliyor: Ekim ayında Irak’ın kendi hava sahasında mutlak egemenliği eline alacağı yönündeki iddiaya rağmen, önümüzdeki yıllarda bu hakimiyet Amerikalıların ellerinde olacak. Bunu ülkenin hava sahasındaki devriye faaliyetleri ve kontrole yaptığı yardım ve verdiği askeri eğitim sayesinde sağlayacak. Üst düzey bir Iraklı politikacının bana geçen hafta açıkladığı gibi: “Biz şu anda kesinlikle sınırlarımızı koruyabilecek güce sahip değiliz. Hava sahamızı korumak için bir tane bile savaş jetimiz yok.”
ABD, NATO şemsiyesi altına giriyor
NATO’nun Irak’ta 2013’e kadar sürecek olan bir eğitim görevi var. İttifak güçleri lojistik ve polisliye alanında uzmanlaşmaları için yardımda bulunuyor. Ve şimdi Irakl milletvekilleri, NATO’nun misyonunu genişletmeyi tartışıyor. Bu durumda ABD’li askeri eğitmenler2004 yılında imzalanan anlaşmanın kapsamına dahil olabilirler. ABD’nin Irak’ın hava sahasındaki fiili kontrolü hesaba katıldığında muhtemeledir ki Obama, El Kaide hedeflerine vurmak için hava saldırılarına ve nokta suikastlerine ağırlık verebilir. Hala El-Kaide ile savaşta olduğuna göre, kendini savunduğu bahanesiyle BM tüzüğünün 51. Maddesinde bunlara “meşruiyet” kaynağı bulacaktır.
İran’la olan ihtilafla ilgili endişeler artarken, ABD’nin Irak’taki olayları etkileme kapasitesini azaltmakta gönülsüz davranması muhtemelen şaşırtıcı olmayacaktır. Hillary Clinton Pazar günü basına yaptığı açıklamada şöyle dedi: “Hiç kimse, özellikle de İran, Iraklılarla olan anlaşmalarımıza olan bağlılıklarımız üzerinden yanlı hesaplar yapmasın.”
Cuma günü yaptığı konuşmada Obama ABD’nin “egemen uluslarla normal ilişkiler kurmak peşinde olduğunu ve bunu eşit ortaklık temelinde karşılıklı çıkarlar ve saygı çerçevesinde yapmak istediğini” söyledi. Uzun vadede ABD ve Irak arasındaki ilişki nasıl bir hal alırsa alsın, kısa vadede ABD’nin Irak’ta kalmaya devam edeceği kesin.
* Londra’daki King Koleji’nde çalışan Denselow, Ortadoğu jeopolitik ve güvenlik meselelerinde uzmandır. Son zamanlarda genelde Suriye, Lübnan ve Irak üzerine yazılar yazmaktadır. “Kendi Bölgelerinin Irak’ı” (An Irak of its Regions)adlı kitabın yazarlarından birisidir.
Çeviri: Turgut Alp Boyraz, Milat gazetesi