2018 yılı Şubat ayında mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış SAMEKS Bileşik Endeksi, bir önceki aya göre 0,3 puan artarak 54,4 değerine yükseldi. Sanayi sektöründeki artışlar önceki aya göre 3,1 puan hız kaybederken, hizmet sektörünün 2,1 puanlık artışı Bileşik Endeksteki yükselişin belirleyicisi oldu. Böylece SAMEKS Bileşik Endeksi 50 referans değerinin üzerindeki seyrini Şubat ayında da sürdürdü ve Türkiye ekonomisindeki canlılığa işaret etti.
Sanayi sektöründe gözlenen hız kaybında, önceki aya göre yeni siparişlerin 3,2 puan azalarak 57,2 puana gerilemesi etkili oldu; buna bağlı olarak üretim, 58,7 seviyesine gerildi. Önceki aya göre bir miktar hız kaybetmiş olmasına karşın, sektöre ilişkin girdi alımları da 61,7 puanlık seviyesiyle olumlu görünümünü sürdürdü. Hizmet sektöründe ise girdi alımları 2,4 puan artarak 59,8 seviyesine yükseldi. Buna karşın nihai mal stokundaki artışlar iş hacminde 0,4 puanlık düşüşe neden oldu.
Böylece mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış SAMEKS Bileşik Endeksi’nin 54,4 puanlık değeri 2018 yılı Şubat ayına ilişkin ekonomik aktivitenin canlılığına işaret etti. Hem hizmet hem de sanayi sektörünün 50 referans puanı üzerindeki seyrini sürdürmesi; SAMEKS’teki olumlu görünümün önümüzdeki dönemlerde de süreceğinin sinyalini veriyor.
Sanayi Sektörü SAMEKS Endeksi
Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış SAMEKS Sanayi Endeksi, 2018 yılı Şubat ayında, bir önceki aya göre 3,1 puan azalarak 56,8 seviyesine geriledi. Bu gelişmede firmaların yeni siparişlerinde meydana gelen 3,2 puanlık hız kaybı belirleyici oldu. Buna bağlı olarak sektöre ilişkin üretim 58,7 seviyesine geriledi.
Önceki aya göre 3,5 puan gerilemiş olmasına karşın girdi alımları 61,7 puanla güçlü seyrini Şubat ayında da sürdürdü. Sektörün genel anlamda olumlu görünümünü koruması işgücü piyasasına pozitif yansıdı ve istihdam alt endeksi 1,0 puanlık artışla 53,8 seviyesine yükseldi.
Böylece mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış SAMEKS Sanayi Endeksi, 2017 yılı boyunca süregelen olumlu görünümünü 2018 yılı Şubat ayında da sürdürdü ve 56,8 puanlık değeriyle sektördeki canlılığa işaret etti.
Üretim
Sanayi sektörüne ait Üretim alt endeksi, Şubat ayında bir önceki aya göre 3,6 puan azalarak 58,7 seviyesine geriledi. Yeni siparişlerde gözlenen hız kaybının üretimi olumsuz etkilemesine karşın, 58,7 puanlık seviyesi endeksteki artışın sürdüğüne işaret etti.
Yeni Sipariş
Sanayi sektörüne ait Yeni Sipariş alt endeksi, Şubat ayında bir önceki aya göre 3,2 puan azalarak 57,2 seviyesine geriledi. Yeni siparişlerde gözlenen ivme kaybı, Şubat ayında sanayi endeksinde gözlenen 3,1 puanlık azalışın temel belirleyicisi oldu.
Satın Alım
Sanayi sektörüne ait Satın Alım alt endeksi, Şubat ayında bir önceki aya göre 3,5 puan azalarak 61,7 seviyesine geriledi. Gerçekleşen bu hız kaybına karşın girdi alımlarının 61,7 puanlık seviyesi,sektördeki canlılığın devam ettiğine işaret etti.
Nihai Mal Stoku
Sanayi sektörüne ait Nihai Mal Stoku alt endeksi, Şubat ayında bir önceki aya göre 2,7 puan azalarak 49,5 seviyesine geriledi. Bu dönemde girdi alımlarında gözlenen ivme kaybı, firmaların nihai mal stoklarının azalmasına neden oldu.
Tedarikçilerin Teslimat Süresi
Sanayi sektörüne ait Tedarikçilerin Teslimat Süresi alt endeksi, Şubat ayında bir önceki aya göre 3,9 puan azalarak 50,9 seviyesine geriledi. Firmaların yaklaşık %78’i, tedarikçilerin teslimat süresinde gözle görünür bir değişiklik olmadığını ifade etti.
İstihdam
Sanayi sektörüne ait İstihdam alt endeksi, Şubat ayında bir önceki aya göre 1,0 puan artarak 53,8 seviyesine yükseldi. Bu dönemde sanayi sektörünün genel anlamdaki pozitif görünümü, sektöre ilişkin işgücünü desteklemeye devam etti.
Hizmet Sektörü SAMEKS Endeksi
Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış SAMEKS Hizmet Endeksi; 2018 yılı Şubat ayında, bir önceki aya göre 2,1 puan artarak 53,7 değerine yükseldi.
Girdi alımlarının önceki aya göre 2,4 puan artış kaydetmesine karşın sektöre yönelik iş hacminin 0,4 puan hız kaybetmesi, nihai mal stokunun 2,8 puan artış kaydetmesine neden oldu. Bir önceki döneme göre 3,8 puan artış kaydeden istihdam alt endeksi ise, hizmet sektörüne yöneliş işgücü piyasasının canlılığını sürdürdüğüne işaret ediyor.
Böylece mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış SAMEKS Hizmet Endeksi 2018 yılı Şubat ayında 53,7 puanla 50 referans değeri üzerindeki seyrini sürdürerek sektöre yönelik olumlu görünümün devam ettiğine işaret etti.
İş Hacmi
Hizmet sektörüne ait İş Hacmi alt endeksi, Şubat ayında bir önceki aya göre 0,4 puan azalarak 50,2 seviyesine geriledi. Girdi alımlarındaki artışın sürmesi, iş hacminin önümüzdeki dönemde de 50 referans değerinin üzerinde seyredeceğine işaret ediyor.
Satın Alım
Hizmet sektörüne ait Satın Alım alt endeksi, Şubat ayında bir önceki aya göre 2,4 puan artarak 59,8 seviyesine yükseldi. Endeksin 59,8 puanlık seyri firmaların sektöre olan güveninin 2018 yılı Şubat döneminde de sürdüğüne işaret ediyor.
Nihai Mal Stoku
Hizmet sektörüne ait Nihai Mal Stoku alt endeksi, Şubat ayında bir önceki aya göre 2,8 puan artarak 52,8 seviyesine yükseldi. Bu dönemde nihai mal stokunda gözlenen artışlar, iş hacminde gözlenen ivme kaybının temel belirleyicisi oldu.
Tedarikçilerin Teslimat Süresi
Hizmet sektörüne ait Tedarikçilerin Teslimat Süresi alt endeksi, Şubat ayında bir önceki aya göre 1,5 puan artarak 52,3 seviyesine yükseldi. Şubat ayında firmaların yaklaşık %80’i teslimat sürelerinde önemli bir değişim olmadığını ifade ediyor.
İstihdam
Hizmet sektörüne ait İstihdam alt endeksi, Şubat ayında bir önceki aya göre 3,8 puan artarak 54,8 seviyesine yükseldi. Böylece istihdam alt endeksinin 13 aya varan pozitif görünümü, sektöre ilişkin işgücü piyasasının canlılığını sürdürdüğüne işaret etti.
YORUM:
Geçtiğimiz yıl boyunca izlemiş olduğu pozitif çizgiyi 2018 yılının ilk ayında da sürdüren SAMEKS, 54,4 puanlık seviyesiyle Şubat ayında da ekonomik aktivitenin canlılığına işaret etti.
SAMEKS Sanayi Endeksi 56,8 seviyesinde gerçekleşerek artış trendini kesintisiz şekilde 14 aya taşırken, sektöre ilişkin girdi alımlarının 61,7 puanlık seviyesi endeksteki artışın önümüzdeki dönemde de süreceğine yönelik beklentileri artırıyor. SAMEKS Hizmet Endeksinde ise artış eğilimi 15. ayına ulaştı ve Türkiye ekonomisine dair olumlu işaretler sunmaya devam etti.
Şubat ayında reel sektöre ilişkin açıklanan diğer veriler de SAMEKS’i destekledi. Bu dönemde TCMB tarafından açıklanan mevsimsel etkilerden arındırılmış İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı, önceki aya göre 0,1 artış kaydederek 78,8 seviyesinde gerçekleşirken, Reel Kesim Güven Endeksi de önceki aya göre 2,5 puan artarak 110,8’e yükselmiştir.
DÜNYA EKONOMİSİ
2018 yılı Şubat ayında küresel ekonominin gündemi; ABD’de bütçe planı uzlaşması, FED’in faiz artırım sürecine yönelik beklentiler, Avro Bölgesi’nde iyimser beklentilerin artışı ve varlık alım programının geleceği üzerine yoğunlaştı.
ABD Kongresi’nde liderler iki yıllık bütçe konusunda uzlaştı. Bu anlaşmayla hükümetin kapanması engellenirken, hükümet harcamalarını yaklaşık 300 milyar dolar artırılması öngörülüyor. Buna ek olarak; açıklanan Ocak ayı TÜFE verisi beklentileri aşarak aylık bazda %0,5 artarken, yıllık enflasyon %2,1 oldu. Buna bağlı olarak FED’in 2018 yılı için 3 faiz artırımını uygun gördüğü, ancak enflasyonun yükseleceğine dair öngörülerin bu görüşünü değiştirebileceği ifade ediliyor.
Avro Bölgesi’nde ise ekonomik aktivitede Bölge genelinde gözlenen toparlanma 2017’nin dördüncü çeyreğinde de sürdü. Yılın son çeyreğinde %0,6 ile beklentiler paralelinde büyüyen Bölge ekonomisi yıllık bazda %2,7 büyüme kaydetti. Açıklanan verilere göre Bölgedeki tüm ülkeler büyümeye olumlu katkı sunarken, özellikle çevre ülkelerin yüksek büyüme hızlarını korudukları görüldü. Bölgenin en büyüğü Almanya ekonomisi 2017 yılının dördüncü çeyreğinde %0,6 ile beklentilere paralel olarak büyürken, takvim etkisinden arındırılmış bazda tüm yıl büyümesi %2,5 ile 2011’den bu yana en yüksek seviyeye çıktı.
Buna ek olarak, Avrupa Merkez Bankası’nın (ECB), yılsonuna kadar varlık alım programını sona erdireceği ve faiz oranlarını yükseltmeden önce altı ay daha bekleyeceği tahmin ediliyor. Avro Bölgesi ekonomisi büyümeye devam etse de, bu ivmenin hız kaybetmesi ve enflasyon en az 2020 yılına kadar ECB’nin yüzde 2’nin biraz altında olan hedefine ulaşamayacağı bekleniyor.
TÜRKİYE EKONOMİSİ
Şubat ayı içerisinde açıklanan makroekonomik veriler Türkiye ekonomisinde reel sektöre yönelik olumlu görünümün genel anlamda sürdüğüne işaret ederken, dış ticaret açığı ve buna bağlı olarak cari işlemler dengesindeki bozulmalar dikkat çekiyor.
Şubat ayına ilişkin verilerden mevsimsel etkilerden arındırılmış İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı önceki aya göre 0,1 artış kaydederek 78,8 seviyesinde gerçekleşirken, Reel Kesim Güven Endeksi de önceki aya göre 2,5 puan artarak 110,8’e yükseldi ve son 5 ayın zirvesinde yer aldı.
Büyümenin öncü göstergelerinden Sanayi Üretim Endeksi 2017 Aralık ayında güçlü bir performans sergilerken, TÜİK tarafından açıklanan verilere göre, sanayi üretimi aylık bazda yüzde 0,9, yıllık bazda ise yüzde 8,7 artış kaydetti. Ocak ayına ilişkin TÜFE %1,28 düzeyindeki piyasa beklentisinin altında gerçekleşerek aylık bazda %1,02 artış kaydetti. B öylece Ocak ayında yıllık enflasyon %10,35 düzeyine geriledi.
Kasım 2017 dönemine yönelik açıklanan işsizlik oranları da işgücü piyasalarındaki olumlu görünümün sürdüğüne işaret etti. Buna göre işsizlik önceki yılın aynı dönemine göre 1,8 puanlık azalış ile %10,3 seviyesinde gerçekleşti.
Aralık 2017 döneminde ihracat hacmi %8,6 ithalat hacmi ise %25,4 oranında genişlerken, böylece bu döneme ilişkin dış ticaret açığı %63,5 oranında artış kaydetti. Dış ticaret açığındaki genişlemeye bağlı olarak, Aralık 2017 dönemine ilişkin cari işlemler açığı beklentileri aşarak 7,7 milyar dolar düzeyinde gerçekleşti.
Özetle; 2018 yılı Şubat ayında Türkiye ekonomisine ilişkin açıklanan veriler, genel anlamda ekonomideki canlılığın ve pozitif büyüme eğiliminin sürdüğüne işaret etti.
Dış Ticaret: 2017 yılı Aralık ayında ihracat hacmi yıllık bazda %8,6 oranında yükselerek 13,9 milyar dolar olurken, ithalat hacmi de %25,4 artarak 23,1 milyar dolar düzeyinde gerçekleşti. Böylece dış ticaret açığı yıllık bazda %63,5 oranında genişleyerek 9,2 milyar dolar oldu.
2017 yılı genelinde ise, ihracat bir önceki yıla kıyasla %10,2 artarak 157,1 milyar dolar olurken, ithalat %17,7 oranında artış kaydederek 233,8 milyar dolar düzeyinde gerçekleşti. Böylece dış ticaret açığı 2016’ya kıyasla %36,8 oranında artmış oldu.
2017 yılı genelinde ihracat hacminde kaydedilen artışta motorlu kara taşıtları, demir-çelik ile kazanlar ve makinalar gibi fasıllar önemli rol oynadı. Altın ihracatında yaşanan düşüşler ise ihracat artışını sınırlayan unsurların başında yer aldı.
Almanya 2017 yılı genelinde en büyük ihracat pazarımız olmayı sürdürürken, gözlenen %17,8’lik düşüşe karşın İngiltere en büyük ikinci pazarı niteliğini korudu. İthalat tarafında ise yıl genelinde enerji ve altın ithalatında görülen artışların dış ticaret açığına olumsuz yansıdığı görüldü. Buna göre, petrol fiyatlarında gözlenen artışın da önemli etkisiyle, enerji ithalatı önceki yıla göre %36,9 artış kaydederken; altın ihracatı da %142,1 oranında artış kaydetti.
En büyük ihracat pazarımız olan Avro Bölgesinde toparlanma sürecinin hızlanması, 2017 yılı genelinde Türkiye’nin dış ticaret rakamlarına olumlu yansıdı. Bu etkinin 2018 yılında da görülmesi beklenirken, petrol fiyatları ve altın ithalatının dış ticaret açığını baskı altında tutmaya devam etmesi bekleniyor.
Cari Açık: 2017 yılı Aralık ayına ait cari işlemler açığı, bir önceki yılın Aralık ayına göre 3,3 milyar dolar artarak 7,7 milyar dolar olarak gerçekleşti. Böylece 12 aylık cari işlemler açığı 47,1 milyar dolar olmuştur.
Söz konusu gelişmede, ödemeler dengesi tablosundaki dış ticaret açığının bir önceki yılın aynı ayına göre 3,1 milyar dolar artarak 7,4 milyar dolara yükselmesi etkili oldu. Yıllık bazda ise dış ticaret açığı önceki yıla göre 17,7 milyar dolar artış kaydetti. Önceki yıla göre toplam mal ve hizmet ihracatı 15,6 milyar dolar artarken; toplam mal ve hizmet ithalatı 33,4 milyar dolar artış kaydetti. Böylece dış ticaret açığından kaynaklanan cari açık artışı, yıllık toplam cari açık artışının üzerinde gerçekleşti.
Finans hesabından kaynaklanan çıkışlarda 2017 yılında önemli bir artış gözlendi. 2016 yılında toplam finans hesabı 22,1 milyar dolar açık verirken, 2017 yılında 47,1 milyar dolara yükseldi. Böylece finans hesabı, cari açığı yıllık bazda 24,9 milyar dolar seviyesinde olumsuz etkiledi.
Doğrudan yatırımlardan kaynaklanan net çıkışlar önceki yıla göre 2,1 azaldı ve finans hesabındaki açığın artışını sınırlandırdı. Buna karşın doğrudan yatırımlardan kaynaklanan çıkışlar 8,1 milyar dolar ile olumsuz seyrini sürdürdü.
Petrol fiyatlarındaki artışın sürmesi, 2018 yılında da enerji ithalatı bağlamında Türkiye’nin dış ticaret açığını baskı altında tutmaya devam edecektir. Net altın ihracatında yaşanan olumsuz gelişmeler de cari açığı baskı altında tutan bir diğer gelişmedir. Bununla birlikte Avro Bölgesi ekonomisinde gözlenen toparlanma sürecinin hızlanması, ihracatı desteklemeyi sürdürecek ve cari işlemler dengesindeki dış ticaret açığı kalemine olumlu yansıyacaktır.
Sanayi Üretimi: Büyümenin öncü göstergelerinden Sanayi Üretim Endeksi 2017 Aralık ayında güçlü bir performans sergilerken, TÜİK tarafından açıklanan verilere göre, sanayi üretimi aylık bazda %0,9, yıllık bazda ise %8,7 artış kaydetti. Böylece yıllık bazda sanayi üretiminde ise trendi toplamda 15 aya çıkmıştır.
Yıllık bazda gerçekleşen %8,7’lik artışta %2,6 oranında artış kaydeden madencilik ve taşocakçılığı sektörü endeksi belirleyici olurken, imalat sanayi sektörü endeksi de %1,2 oranında artış kaydetti. Elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı sektörü endeksi ise %1,1 oranında azaldı ve sanayi üretimindeki artışı sınırlandırdı.
Çeyreklik bazda sanayi üretimine bakıldığında da artış trendinin sürdüğü görülüyor. Buna göre önceki yılın aynı çeyreğine göre %7,8 oranında artış kaydeden sanayi üretimi, geçtiğimiz çeyreğe göre ise %1,7 oranında artış kaydetti. Önceki yıla göre gözlenen 7,8 puanlık sanayi üretimi artışı, yılın son çeyreğine yönelik büyüme beklentilerini arttırıyor.
T.C. Merkez Bankası tarafından açıklanan İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranının 2018 yılı Ocak ayında kaydetmiş olduğu artış, bu dönemde sanayi üretiminin genişlemeye devam edeceğine işaret ediyor.
Buna ek olarak; Ocak 2018 döneminde SAMEKS Sanayi Endeksi önceki aya göre 2,2 puan artarak 59,8 seviyesine yükseldi. Bu veri ışığında TÜİK Sanayi Üretim Endeksi’nin önümüzdeki dönemde de artışını sürdüreceği öngörülebilir.
İşsizlik: Ekim, Kasım ve Aralık dönemlerinin ortalaması alınarak hesaplanan Kasım 2017 dönemi işsizlik rakamları, geçtiğimiz yılın aynı dönemine göre 1,8 puan gerilerken, geçtiğimiz aya göre ise herhangi bir değişim göstermeyerek %10,3 seviyesinde gerçekleşti.
Kasım 2017 yılında toplam istihdam bir önceki yılın aynı ayına göre 1 milyon 448 bin kişi artış kaydederken, Ocak 2017 dönemine göre toplam artış 1 milyon 843 bin şeklinde kaydedildi. Aylık bazda istihdamda ise azalış görülmüş ve Kasım 2017’de Ekim 2017’ye göre toplam istihdam 130 bin kişi azaldı.
Önceki yılın aynı ayına göre 440 bin kişi azalan toplam işsiz sayısı Kasım 2017 döneminde 3 milyon 275 bin kişiye geriledi. Ocak 2017 dönemine göre ise toplam işsiz sayısı 710 bin kişi azaldı.
Önceki yılın aynı dönemine göre Tarım sektörü istihdamında 244 bin kişi artış kaydedilirken, Sanayi sektöründe 154 bin, İnşaat sektöründe 153 bin, Hizmet sektöründe ise 898 bin kişi artış kaydedildi. Böylece Hizmet sektörü Türkiye ekonomisinin “İstihdam deposu” olma niteliğini sürdürdü.
Toplam 3 milyon 715 işsizin %78’i bir yıldan daha az süredir işsizken, kalan %22’si bir yıl ve daha fazla süredir işsiz durumunda.. Bir yıldan daha az süredir işsiz olanların işsizlik süresine göre dağımı ise; 1-2 aydır işsiz olanlar %50, 3-5 aydır işsiz olanlar %34, 6-8 aydır işsiz olanlar %12 ve 9-11 aydır işsiz olanlar %4 olarak gerçekleşti. Bu veriler, Türkiye’de işsizliğin uzun vadeli değil, ağırlıklı olarak kısa vadeli bir problem olduğuna işaret ediyor.
SAMEKS Hizmet Endeksi İstihdam alt endeksi Kasım 2017 döneminde 50,7 puanla artışını sürdürürken, SAMEKS Sanayi Endeksi İstihdam alt endeksi de 54,9 puanla olumlu görünümünü sürdürdü. Bu veriler ışığında istihdamın önümüzdeki dönemde de genel anlamda olumlu bir grafik çizeceğini tahmin edebiliriz.
Enflasyon: 2018 yılı Ocak ayında tüketici fiyatlarında gözlenen artış piyasa beklentisinin altında gerçekleşerek aylık bazda %1,02 artış kaydetti. Böylece bu döneme ilişkin yıllık enflasyon oranı da %10,35’e geriledi.
Ocak 2017 döneminde aylık fiyat artışına en büyük katkıyı 0,38 puanla endekste en yüksek ağırlığa sahip olan “Gıda” grubu sağladı. Enflasyon sepetinde sahip oldukları ağırlıklar itibarıyla diğer önemli harcama grupları olan “Konut” ve “Ulaştırma” grupları da yılın ilk ayında tüketici fiyatları artışına katkı sağlayan diğer kalemler oldu.
T.C. Merkez Bankası tarafından yakından takip edilen çekirdek enflasyon göstergeleri ise yüksek seyrini sürdürdü. Çekirdek enflasyon göstergelerinden B endeksindeki yıllık artış %12,31 düzeyinde gerçekleşirken, C endeksindeki yıllık artış ise düşüş kaydederek %12,18 düzeyine geriledi.
TCMB’nin Ocak ayı sonunda açıkladığı Enflasyon Raporu’nda enflasyon tahminlerini yukarı yönlü revize ettiği görülüyor. Buna göre 2018 yılı enflasyon tahmini %7,9 olarak açıklanırken, bu oran 2019 yılı için %6’dan %6,5’e yükseltildi.
Yılın ilk ayında gerileyen yıllık tüketici enflasyonundaki bu eğilimin yılın ilk çeyreğinde de devam edeceğini tahmin edildi. Öte yandan, enflasyondaki gerilemeye rağmen çekirdek enflasyon göstergelerinin henüz gözle görünür bir düşüş kaydetmemesi, enflasyondaki düşüşün sürdürülebilirliğine dair soru işareti yaratmaya devam ediyor.