Devlet Planlama Teşkilatı

Reel Sektör
Normal olarak piyasa ekonomisi sisteminin uygulandığı ülkelerde planlama örgütü diye bir örgüt yoktur. Planlama örgütü, kumanda ekonomisinin bir uzantısıdır. Ekonomi bilimi neyin nasıl ve ne kadar üre...
EMOJİLE

Normal olarak piyasa ekonomisi sisteminin uygulandığı ülkelerde planlama örgütü diye bir örgüt yoktur. Planlama örgütü, kumanda ekonomisinin bir uzantısıdır. Ekonomi bilimi neyin nasıl ve ne kadar üretileceğinin yanıtını arar. Bu sorunun yanıtını piyasa ekonomisinde basit olarak "piyasa" verir. Kumanda ekonomisinde ise piyasa gelişmediği için sorunun yanıtını "kamu kesiminin karar alma mercileri" verir. Genellikle bu merci planlama örgütüdür.

Sovyetler Birliği’nin kurulmasıyla birlikte planlama önem kazanmıştır. Piyasa ekonomisinin yerini kamu ekonomisinin alması, yada bir başka deyişle üretim araçlarının özel mülkiyetten çıkarılıp kamu mülkiyetine devredilmesiyle birlikte piyasa ekonomisinin yerine ikame edilecek bir mekanizmanın yaratılması gerekmiştir. Bu mekanizma planlama mekanizması olmuştur. Planlamanın en uç uygulamasında fiyatların, faizlerin, döviz kurlarının, daha genel bir ifadeyle piyasanın oluşturacağı bütün değişkenlerin merkezi bir otorite tarafından belirlenmesi asıldır.

•1929 dünya ekonomik bunalımından sonra kamu mülkiyetinin yaygınlaşmaya başlaması planlama kavramını ön plana çıkarmış, kapitalist sisteme dayalı ülkelerde bile bir dereceye kadar planlama önem kazanmıştır. Türkiye 1935’ten başlayarak iki kez beşer yıllık sanayileşme planı uygulamıştır. Bu gelişmeler "karma ekonomik sistem" adı verilen bir ekonomik yaklaşımı doğurmuş, Keynesyen ekonominin de katkısıyla bu uygulama yaygınlaşmıştır. Türkiye’de 1960 yılından sonra anayasal bir kurum olarak Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) kurulmuştur.
1970 ve özellikle 80’lerden sonra piyasa ekonomisinin yeniden önem kazanmasıyla birlikte planlama kavramı da Önemini kaybetmeye başlamıştır. 1980’lerdeki özelleştirmeler, kamu kesiminin üretimden çıkmasına önderlik etmiştir. 1990’larda Sovyetler Birliği’nin dağılması bu süreci iyice hızlandırmıştır.

Türkiye de yeni akıma uyum göstererek piyasa ekonomisine dönüş sürecini hızlandırmıştır. Bu gelişmeler sonucunda Devlet Planlama Teşkilatı ve dolayısıyla plânlama yaklaşımı giderek öneemini kaybetmeye yönelmiştir.
Devlet Planlama Teşkilatı, Anayasa ve yasalar gereği 5 yıllık kalkınma planlarını hazırlamaya devam etmekle birlikte uygulamada daha çok bir danışman kurum olarak çalışmaktadır.