ABD’de 1900’lerin başında dev şirketlerde çalışan ve müşteriler, bu şirketleri kendilerine önem vermedikleri ve sadece hissedarların çıkarlarını korudukları yönünde eleştirmeye başladılar. Eleştiri sesleri giderek yükselirken, ekonomist Howard Bowen, 1953’de ‘İşadamlarının Sosyal Sorumlulukları’ isimli kitabıyla kurumları toplum değerleriyle örtüşen politikalar izlemeye çağırdı. 1984’de Yönetim Bilimci Peter Drucker’ın Kurumsal Sosyal Sorumluluk (KSS) çalışmalarının ticari fırsat yaratabileceği iddiası, yönetim politikalarını etkiledi. O tarihten bu yana gelişmiş ülkelerdeki şirketlerin yıllık programlarında KSS projeleri önemli bir yer tutuyor.
Çevre ve sosyal kaygıların küreselleşmesiyle, KSS çalışmaları Türkiye’de de önem kazanmaya başladı. Kurumların yanı sıra sivil toplum örgütleri bu yönde çeşitli projeler hayata geçirirken, Türkiye’nin önde gelen üniversiteleri sosyal sorumluluk bilincini yaygınlaştırmak amacıyla ders programları başlattı. Sabancı ve Kadir Has Üniversitesi’nde zorunlu, Bahçeşehir ve Bilgi Üniversitesi’nde seçmeli olan dersler, ‘sürdürülebilir’ bir dünya için daha duyarlı bir toplum yaratmayı hedefliyor.
KSS Türkiye’de hızla büyüdü
Kadir Has Üniversitesi Kurumsal Sosyal Sorumluk Koordinatörü Bürçin Karagemicioğlu, Türk kültüründe paylaşma, yardım ve hayırseverliğin bir refleks olarak bulunduğunu belirterek, sosyal sorumluluk çalışmalarının “hayırseverlik” tanımıyla yerine getirildiğini hatırlatıyor. Hatta, kurumsallaşmayla beraber sosyal sorumluluğun şirketler bünyesinde daha organize hale geldiğini ifade ediyor. Vatandaşların bu alanda bilinçlenmesiyle sosyal sorumluluğun Türkiye’de hızla büyüdüğünü ve kabul gördüğünü düşünen Karagemicioğlu’na göre, bu eğitimle öğrenciler yarınlara daha hazırlıklı ve duyarlı girebilecek. Bu nedenle Türkiye Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derneği ile beraber kurumlara ve kamu personeline sosyal sorumluluk eğitimi vermeyi planladıklarını müjdeliyor.
Katılımcı demokrasi
Açıldığı 1999 yılında Toplumsal Duyarlılık adlı dersi başlatan ve yaklaşık 500 toplumsal duyarlılık projesi gerçekleştiren Sabancı Üniversitesi bu konuda öncü okullar arasında yer alıyor.
Bu alanda 17 üniversitenin yararlandığı bir uzmanlık geliştiren Sabancı Üniversitesi Toplumsal Duyarlılık Projeleri Koordinatörü Tara Hopkins, ‘katılımcı demokrasinin’ bireylerce öğrenilmesini ve uygulanmasını amaçladıklarını ifade ediyor. Topluma karşı sorumlulukların hem takım çalışması hem bireysel girişimlerle yerine getirilmesinin önemine değinen Hopkins, öğrencilerin başka hayatlara dair farkındalık kazanmaları ve toplumsal sorunların çözümünde aktif rol üstlenmeleri istediklerini söylüyor.
İstanbul Bilgi Üniversitesi, bu konuyu bir misyon haline dönüştürüyor. Katılımcı demokrasinin ve sivil toplumun geliştirmenin yanı sıra aktif yurttaş yaratmayı hedeflediklerini belirten Bilgi Üniversitesi Sivil Toplum Çalışmaları Merkezi Çocuk Çalışmaları Birimi Direktörü Şaylan Uran, “Önemli olan aydın bir birey olarak bazı sorunları dert ediyor olmamız ve bu sorunları dert eden başkalarıyla bir araya gelerek çözüme katkıda bulunmamız” diyor.
Zorunlu ders oluyor
Bahçeşehir Üniversitesi’nde ise zorunlu dersin yanı sıra Sosyal Sorumluluk Kulübü (BUSOLUK) aktif çalışmalara imza atıyor. BUSOLUK; ‘Parlayan Çiçekler’ projesinde 40 gönüllü öğrenciyle Göztepe Semiha Şakir Çocuk Yuvası’ndaki üç-altı yaşlarındaki çocukları beş dönem her cumartesi ziyaret etmiş. “Anadolu çiçekleri” projesi kapsamında; Sivas, Diyarbakır, Gaziantep, Adıyaman, Van, Ardahan ve Sakarya’daki okulların ve öğrencilerin ihtiyaçları karşılanmış. Cezaevi projesi kapsamında ise Bakırköy kadın tutukevinde bulunan mahkumların çocuklarına psikolojik ve sosyal destek götürülmesi planlanlıyor.
SOSYAL SORUMLULUK VE ÜNİVERSİTELER
Bahçeşehir Üniversitesi
Ne zaman başladı: 2007-2008 bahar döneminde.
Türü: Zorunlu.
Kim alıyor: Fen-Edebiyat ve Bilgisayar Teknolojileri Öğretmenliği ikinci sınıf örgencileri alıyor.
Hedef: Öğrencilere çevreleri dışındaki yaşamlar hakkında bilgi kazandırmak.
Süre: 14 hafta. Haftada iki saat uygulama ve bir saat teorik ders veriliyor.
İçerik: Gönüllüler 14 saat teorik ve 10 saat supervizyon eğitimi alıyor.
Yöntem: Teorik, uygulamalı eğitim olarak eğitim almak mümkün.
Projeler: Kadın İşlevselliğini Geliştirme ve Yönlendirme projesi. Ayrıca Sosyal Sorumluluk Kulübü de projeler üretiyor .
Bilgi ve destek için: Dışarıdan katılım mümkün.
Web: nozdemir@bahcesehir.edu.tr Telefon: (0 212) 381 0 242
Bilgi Üniversitesi
Ne zaman başladı: 2006-2007 akademik yılında.
Türü: Seçmeli, kredili ve iki dönemlik dersler var.
Kim alıyor: Ders tüm II, III ve IV’ncü sınıf öğrencilerine açık.
Hedef: Toplumsal sorunlara, çevre ve insan haklarına duyarlı ve hoşgörülü bireyler yetiştirmek, çok kültürlülüğe saygıyı geliştirmek.
Süre: Her hafta üçer saat ders ve izleme değerlendirme yapılıyor.
İçerik: Saha çalışmasından başlayarak hedef belirleme, paydaş analizi, etkinlik ve bütçe planı, kaynak geliştirme gibi proje döngü yönetimi aşamaları izleniyor.
Yöntem: Deneyimsel öğrenme.
Projeler: Öğrencilerin kendi çevrelerine yönelik olarak hazırlıyor.
Bilgi ve destek için: http://bil201.bilgi.edu.tr/
Kadir Has Üniversitesi
Ne zaman başladı: 2008-2009 eğitim yılında. Öncesinde öğrenci kulübüydü.
Türü: Zorunlu.
Kim alıyor: Tüm bölümlerin 1’inci sınıf öğrencileri.
Hedef: Kaynakları dikkatli kullanarak, duyarlı bir toplum yaratmak.
Süre: Birinci sınıftan itibaren üç yıl zorunlu.
İçerik: İlk dönem 20’ye yakın seminer düzenleniyor. Şirketlerin destek verdikleri projeler inceleniyor. İkinci dönem ise proje yönetimine ayrılıyor.
Yöntem: İnternet üzerinden verilen teorik dersin yanı sıra STK ve firmaların projeleri seminer ve filmlerle tanıtılıyor. STK ziyaretleri yapılıyor.
Projeler: Çevre, Kültür-Sanat, Ekonomi-Politik, Sağlık ve Eğitim alanlarda projelere destek veriliyor. STK’ların aktivitelerinde ürün ve bilet satışı yapılıyor.
Bilgi ve destek için: Kurumsal Sosyal Sorumluluk Ofisi.
Web: www.khas.edu.tr E-posta: burcin.karagemici@khas.edu.tr
Koç Üniversitesi
Ne zaman başladı: 2005 – 2006 öğretim yılından bu yana ders veriliyor.
Türü: İşletme Bölümü dersi olarak veriliyor.
Kim alıyor: 3 ve 4’üncü sınıf öğrencileri. Yalnızca İşletme öğrencileri değil, her bölümden öğrenci ders alabiliyor.
Hedef: Öğrencilerin tüketici odaklı stratejileri anlayıp uygulamalarını sağlayacak teorik ve pratik bilgilerin verilmesi. Değişik konular incelenirken yönetici olarak sosyal sorumluluk çerçevesinde yaklaşılmasının önemi bütün konular içinde vurgulanıyor.
Süre: 1 dönem.
İçerik: Tüketici araştırmaları ve önemi, tüketici odaklı olmak, tüketici algılamaları, motivasyon, tutum ve davranışlar, karar alma süreçleri, referans grupları ve kültürün etkisi konuları üzerinde duruluyor.
Yöntem: Ders anlatımının yanı sıra öğrencinin aktif katılımın gerektiren grup çalışması, sınıf içi uygulamalı çalışmaları ve tartışma yöntemi uygulanıyor.
Projeler: Öğrenciler grup projesi çalışması yapıyorlar. Birçok grup tüketicilerin sosyal sorumluluk projelerini nasıl algıladıkları ve değerlendirdiklerini araştırıyor.
Sabancı Üniversitesi
Ne zaman başladı: 1999’da.
Türü: Zorunlu hale getiren ilk kurum.
Kim alıyor: Üniversiteye kayıtlı olan tüm öğrenciler.
Hedef: Topluma karşı olan sorumluluklar hakkında farkındalık yaratmak, katılımcı demokrasinin öğrenilmesi ve uygulanmasını sağlamak.
Süre: Haftada iki saat proje ve bir saat toplantı.
İçerik: Her öğrenci istediği alanı seçiyor ve ilgili gruba dahil oluyor.
Yöntem: Ders, tamamen pratik ve saha çalışmasına dayalı.
Projeler: Çocuk ve yaşlılar, toplumsal cinsiyet, çevre ve insan hakları üzerine çalışmalar yapılıyor. Bu kapsamda STK’larla işbirliği yapılıyor.
Bilgi ve destek için: Dışarıdan katılım mümkün.
Web: www.cip.sabanciuniv.edu
Yeditepe Üniversitesi
Ne zaman başladı: 2002 – 2003 eğitim yılı.
Türü: İki dönem boyunca bu ders zorunlu.
Kim alıyor: İngilizce İşletme Bölümü ikinci sınıf öğrencileri alabiliyor.
Hedef: Şikayet etmeden çözüm üreten, toplum sorunlarına duyarlı, takım çalışması yapabilen, topluma faydalı bireyler yetiştirmek.
Süre: Haftada iki saat.
İçerik: STK’larla görüşme ve proje üretme.
Yöntem: İlk dönem teorik proje tasarımı, ikinci dönem proje uygulaması.
Projeler: Çocuklar ve yaşlılara destek, engellilere iş bulma, okul restorasyonları, ücretsiz kültür gezileri, çevre ve hayvan koruma gibi projeler üretiliyor. İlköğretim öğrencilerine İngilizce ve matematik dersi, kör çocukların eğitimi için sponsorluk anlaşmaları yapılarak maddi destek sağlanıyor.
Bilgi ve destek için: Dışarıdan katılım yok.