ENGİN DİNÇ’İN HABERİ
Türkiye, 19 Mayıs Gençlik ve Spor Bayramı kutlamalarının kaldırılmasını tartışıyor. 19 Mayıs’la ilgili bu tartışmaları Gazeteci-Yazar Abdurrahman Dilipak ile Sosyal Antropolog-Yazar Selin Özbudun’a sorduk.
19 MAYIS FAŞİST ALMANYAD’DAN KOPYA
19 Mayıs’ın nasıl ve neden bayram ilan edildiği yönündeki sorumuzu cevaplayan Gazeteci-Yazar Abdurrahman Dilipak, şunları söyledi:
“Niye 19 Mayıs? Kurtuluş savaşı Hatay Dörtyol’da sıkılan ilk kurşunla başlar. Bir kişi Padişah tarafından bir görevlendirme ile İngilizlerin onayı ile yola çıkıyor o samsuna vardığı günü bayram ilan ediyor, hem de 19 yıl sonra. Hem Mustafa Kemal’in Samsun’a çıktığı gemi de yok ortalıkta, o günü kendisi için doğum günü kabul ediyor. Bu bayramın adı da gençlik ve spor bayramı oluyor. Sonra birileri bir ara totem ayinine döndürmeye kalktı. Kemalistlerin kendi kendilerini kutsamaları hadisesi. Osmanlı’dan beri gelen bir jimnastik bayramı var, onunla birleştiriyorlar falan. Niye Sivas, Erzurum değil mesela. Ya hu daha ortada Sivas ve Erzurum kongre zabıtları yok. Atatürk koşusu filan, yarı askeri bir tören. Bandolar, askeri geçit, gösteri. Bu arada 19 Mayıs’a hazırlık diye nerede ise ayın yarıdan fazlası gösteri için talimle geçiyor.
Bunlar Faşist İtalya’dan, Faşist Almanya’dan, Rusya’dan kopyalama şeyler..
23 Nisan çocuk bayramı oldu. Tabi bir de egemenlik boyutu var. Madem egemenlikten söz ediyorsunuz, hadi 1. Meclisin açılışının belgeselini yapalım, o günü analım, tekrarlayalım. Yok! Yapmazlar, yapamazlar. Çocukça işler işte. Birinin çıkıp "kral çıplak" demesi gerek artık. O andımız, Atatürk köşeleri, resimleri, büstleri gibi laik rejimin ikonalarından kurtarılması gerek toplumun. Atatürk caddesi, Atatürk meydanı, nereye baksan Atatürk. Atatürk adına darbe bile yapılıyor. Türkiye bu komediden kurtarılmalı. Anıtkabir “türbe” haline getirildi. Bu arada Anıtkabir’de bir sürü yolsuzluk yapılmış, ziyaretler 10 katı fazla gösterilmiş. Anıtkabir resmen türbe haline getirildi. Türkiye korku bu korku tünelinden çıkmalı artık.”
NORMANDİYA KÖYLÜSÜ OLUŞTURMAYI AMAÇLADILAR
19 Mayıs kutlamalarıyla nasıl bir gençlik yetiştirilmesinin amaçlandığını sorduğumuz Abdurrahman Dilipak, bunun “yavru kurt” yetiştirmeyi ve “Normandiya köylüsü” oluşturmayı amaçlayan çabalar olduğunu belirterek, “Adres belli. Yavru kurtlar, dağbaşını duman almış. Adamlar, Anadolu yaylalarında Normandiya köylülerini arıyorlar, ayakları ile şaraplık üzüm ezen. 10. Yıl albümünde Hitler’in sözleri var. Mussolini’yi “Terbiye diktatoryası” kurdu diye selamlıyorlar. Bıyıklar Hitler bıyığı. Hitlerin doğum gününü kutlamak için Ankaradan resmi heyet gider.
Böyle bayram olmaz. Çocukların canı çıkıyor. Resmi zevat halkı selamlar ve o bildik konuşmalar tekrarlanır. Bu işlerin sporla da ilgisi yok. "Spor olsun" diye yapılan işler bunlar.. Dostlar alışverişte görsün, birileri şecaat arzetsin, sadakatını göstersin, birilerine karşı da kararlılık ve cesaret gösterisi. Resmi ideoloji ve resmi tarih tezinin tartışılmaz, mutlak bir değerler sistemi olduğunu göstermek için bir vesile…” diye konuştu.
Andımız vb. törensel uygulamaların da bu anlamda değerlendirilmesi gerektiğini belirten Abdurrahman Dilipak, “Bunların hepsine sıra gelecek. Andımız, o resim, büst, köşe. Bunlar çağdaşlık değil ilkellik. Resmi ideoloji ve resmi tarih dayatması. Geç bile kalındı.” dedi.
Abdurrahman Dilipak, 19 Mayıs kutlamalarının yapılmayacak olması üzerinden iktidarın Cumhuriyetin temel değerlerinin değiştirdiği eleştirilerine ise şu cevabı verdi:
“CHP "yar bana bir eğlence" diye sokaklarda dolaşıyor. Bunların "eli ayağı boş değil, tuttukları iş değil". Konuşmayı çok seviyorlar, konuştukça da batıyorlar. Konuşmak için yeni bir vesile çıktı. Repertuvarları çok dar, ne olursa olsun yine aynı şeyleri söyleyecekler. Bu tartışma için 150 kelime bile fazla. Şecaat arzedecekler. Buyursunlar. Meydan onların. CHP’lilerin önünden mikrofonu eksik etmemeli, okuyarak öğrenmedikleri için, bu vesile ile konuşarak, tartışarak öğrenecekler. Biz de sabırlı olmalıyız. CHP’lilerin ön yargılarını aşmak için çok sabır gerekiyor.”
19 MAYIS BEDENİNİ GENÇ REJİME ADAMIŞ GENÇLİK İMGESİNİ BİÇİMLENDİRİR
19 Mayıs’la ilgili tartışmalar hakkında görüşünü aldığımız “Ayinden Törene” adlı kitabın Sosyal Antropolog Sibel Özbudun ise şunları söyledi:
“Ayinden Törene adlı kitap benim yüksek lisans tez çalışmamdı. Orada da vurgulamaya çalıştığım gibi, hiçbir iktidar törenler aracılığıyla topluma bir yandan ayna tutma, bir yandan da onu yeniden biçimlendirme çabasından kaçamaz. Aslında bakarsanız olan tam da bu. Törenler siyasal iktidar ile hem sıkıca bağlantılıdır. Onların topluma vermek istedikleri, toplumu görmek istedikleri bir ön tasarımdır diyebiliriz. Törenler bir yandan iktidarların kendi tarihlerine ilişkin kurgularını, kendi tarihlerini kurgulayış tarzını, topluma empoze etmenin araçlarıdır. Onların topluma ilişkin ideallerinin kurgusudur.
19 Mayıs resmi bayramlar arasında sonuncusudur. 19 Mayıs’ın tarihine ilişkin de bir tartışma oluyor. Önce 16 Mayıs, daha sonra 19 Mayıs gibi tarihler ortaya atılıyor. 1930 yıllarda 19 Mayıs törenler dağarcığına dahil oldu. 19 Mayıs’ta Almanya ve İtalya’da yükselen nasyonel sosyalizme ilişkin idealler, gösterilerden etkilenmişlik de vardır. 19 Mayıs bedenini genç rejime adamış, bir gençlik imgesini biçimlendirmek üzere kurulmuştur.
Tabii, bu işin bir yanı… AK Parti’nin yaptığı da aslına bakarsanız, en başta söylediğim gibi iktidarların törenler aracılığıyla topluma müdahalesinin bir başka örneğini oluşturuyor. 1970’lerde Siyasal islam’ın Türkiye’nin siyasal gündemine girmesiyle birlikte bir tören tartışmasıdır kopar. 30 yıllık bir gazete arşivlerini karıştıracak olursanız, 19 Mayısların etrafında özellikle kızların etek boyu ile ilgili sürekli bir tartışma kopmaktadır. AK Parti’nin bu hamlesi dolayısıyla iktidardaki İslam referanslı muhafazakar burjuvazinin topluma yeni bir şekil verme girişiminin bir merhalesi olarak karşımıza çıkmaktadır. AK Parti 19 Mayıs’ı topyekün ortan kaldırarak, sadece şekli ve sembolik olarak kalmasına yine bir nevi iktidarın tören üzerine müdahalesinin bir başka örneğini vermiştir.”
on5yirmi5.com