Bayburt 40 derece 37 dakika Kuzey Enlemi ile 40 derece 45 dakika Doğu boylamı, 39 derece 52 dakika Güney enlemi ile 39 derece 37 dakika batı boylamları arasında yer alır. Doğusunda Erzurum, batısında Gümüşhane, kuzeyinde Trabzon ve Rize, güneyinde Erzincan illeri ile çevrili Anadolu’ nun kuzey doğusunda Çoruh Nehri kenarında ve denizden 1550 m. yükseklikte kurulmuş 3739 km² yüzölçümlü bir ildir.
-Türkiye’nin İlleri Hakkında Genel Bilgiler Tam Liste-
Yeryüzü Şekilleri : Bayburt ve çevresi yeryüzü şekilleri bakımından üç bölümden oluşmaktadır. Birincisi; batı yarısını oluşturan Bayburt ovası, ikincisi ise akarsuların oluşturduğu vadiler ve üçüncüsünü de; yörenin etrafını çevreleyen ve doğu yarısında yer alan dağlık alanlardır.
Ovaları : Yaklaşık olarak 900 km2’yi bulan Bayburt Ovası, esas itibariyle dört bölümden oluşmaktadır. Bunlardan Keçevi düzü 1600-1750 metreler arasında yer tutar, Aydıntepe ovası, 1450-1550 metreler arasındadır.
Dağları : Dağlık alanlar İl yüzölçümünün % 45’ini oluşturmaktadır. Ovanın kuzeyinde ve güneyinde yüksek sıradağlar bulunmamaktadır. Güneyde yer alanlar; Pulur (2.300 m), Otlukbeli (2520 m), Saruhan (2400 m), Coşan(2963 m), Kop (2600 m) ve Çavuşkıran (2850 m) dağlarıdır. Sahanın kuzey kesimindeki dağlar; Zülfe (2750 m), Kemer (2856 m), Soğanlı (2750 m), Haldizen (3000 m), Kırklar (3350 m) dağlarıdır. Ayrıca ilde Kaledere tepesi (2500 m), Ziyaret tepesi (2400 m) gibi tepeler bulunmaktadır.
Yaylaları : İlimiz, Coğrafi konumuyla, ülke genelinde fazlaca yaylaya sahip illerinden biridir. Yaylalarımız genel olarak Kop ve Soğanlı dağlarında bulunmaktadır, Bunlardan bazıları Aydın tepe, Akbulut, Cumavank, Otlukbeli, Yazyurdu, Yoncalı, Tohnovi, Çavdar, Somarova, Karakaya, Menge, Seydiyakup, Kavlatan, Akkoyun Solkarı, Gümüşdamla, Yaylapınar, Üzengili, Kuşmer, Gökçedere, Dumlu, Günbuldu, Şur, Irmak, Eser, Çukur, Ardıçgöze, Armutlu, Göloba, Çençül ve Kop yaylaları.
Akarsuları : İlin en önemli su kaynaklarından biri olan Çoruh nehri, kaynağını Mescit dağlarından 3239 m. alarak il sınırlarına güney doğudan girmektedir. Nehrin oluşması esnasında Masat vadisinden gelen ana kaynak ile Kop dağlarının eteklerinden gelen kop suyu maden bucağında birleşirler. Alt kısımlardaki diğer küçük derelerin sularını da toplayan Çoruh nehri, şehre ulaşır. Şehir yerleşiğinin orta bölümünden güney-kuzey doğrultusunda geçen Çoruh aynı yönde akışına bir süre daha devam eder. Otlukbeli ve Pulur dağlarından kaynağını alan Beşpınar deresi ile Pulur (Gökçedere) deresinin Mormuş ovasında birleşen suyu ile Akşar ve Sorkunlu derelerinin sularından oluşan Değirmencik suyunu aldıktan sonra suları iyice çoğalır ve dirsek yaparak doğuya yönelir. Daha sonra nehir dar ve derin olan Çoruh vadisine girer ve batı doğu doğrultusunda akışına devam eder.
Gölleri : İlimiz gölleri genelde krater gölleri olup, Soğanlı Dağları üzerinde yer almaktadır. Bunlardan bazıları Haldizen (Balıklı Göl), Göloba (Atlı Göl ) v.s.
İklim
Bayburt’ta doğu Karadeniz iklimi ile doğu Anadolu iklimi arasında, bir geçiş iklimi hüküm sürmektedir. Bu nedenle yazları sıcak ve kurak, kışları ise soğuk ve yağışlıdır. Ancak, gerek ortalama yüksekliğin azlığı, gerekse vadiler sisteminin oluşturduğu “Mikro klima” sayesinde Doğu Anadolu’ya göre iklim yumuşaktır. Yaz günleri genellikle Mayıs-Eylül ayları arasında kendini göstermektedir.
Bitki Örtüsü
Bitki örtüsü açısından çeşitlilik göstermesine rağmen, zengin değildir. İl arazisinin % 27’si ekilebilir arazi, % 2’si Çayır, % 3’ü Orman, % 49’u Mera ve yayla, % 19’u ise kayalık ve bozkırdır. Ormanları : Çok eski yıllarda çamlık olduğu bilinen bu yörede, bilinçsiz kesim, yangın ve teknolojik hareketler sonun da bu gün orman yok denecek kadar azdır. Çoruh vadisi bölümlerinde meşenin hakim olduğu dağınık ağaç toplulukları mevcuttur. Yer yer kızıl çam, ardıç, gürgen, yabani armut (ahlat) ve bodur dağ kavaklarına rastlanmaktadır. Su kaynakları boyunca kavak ve söğüt ağacı varlığı da önemli yer tutmaktadır birbirine çok yakın tepeciklerden oluşmaktadır. En yüksek tepeleri Otlukbeli tepesi (2485m.) Pulur dağı (2185) dır. İlçede sıcaklığın, çok düşük, yağışın az oluşu nedeniyle doğal örtü zengin değildir. Dağınık şekilde ağaç ve ağaçlıklar vardır. İlçenin yüksek olan yerlerinde ise doğal örtüyü çayır otları oluşturmaktadır. İlçede Yakup abdal, Petekli, Elmalı, Kalecik, Serenli ve Kavaklı köyleri ile Gökçedere beldesinde ormanlık alanlar bulunmakta ise de bu alanlar çok dar bir alanda ve yetersizdir. Yer altı kaynak suları bakımından da fakir olan ilçede Beşpınar (Lori) deresi ile Gökçedere (Pulur) deresi akarsu olarak bulunmaktadır. İnşasına başlanan Demirözü Barajı bittiğinde ilçenin bitki örtüsünde ve ikliminde büyük değişiklikler olacaktır.
Flora
İlimiz flora açısından oldukça zengindir. Bayburt İlinde toplam 63 Familya 278 Cins 537 Takson damarlı bitki tespit edilmiştir. Bu bitki türlerinden 96 tanesi endemik olarak rapor edilmiştir. Stachys Bayburtensis (Çarşak Otu) ve Silene Bayburtensis (Bayburt Nakılı) isimli bitkiler hem endemik, hem de nesli tehlike altında türlerdir. Literatür de Bayburt ilinde olduğu belirtilen Cirsium ekimianum (Ak Kangal) bitkisi de nesli tehlike altında olan bir türdür. Tohumsuz bitkilerde ise 86 familyaya ait 678 tür tespit edilmiştir. Biyolojik çeşitlilik envanter çalışmalarına 2015 yılında başlanmış olup, 2017 yılı başında Biyolojik çeşitliliğimiz net olarak ortaya çıkacaktır.
ITRİ VE TIBBİ BİTKİLER; Halk arasında; ıtri bitkiler baharat, tıbbi bitkiler şifalı otlar olarak tanınmakta ve tüketilmektedirler. Bu bitkilerin bir çoğu ülkemize özgüdür, Türkiye topraklarının dışında yetişmemekte yetiştirilememektedir, yani endemiktir. Günümüzde başta ilaç sanayi olmak üzere boya, kozmetik ve gıda sanayinin her dalında bu tür bitkiler bolca kullanılmaktadır.
Fauna
İlimizde 52 familyaya ait toplam 271 kuş türü tespit edilmiştir. Bunların 140 türü yerli, 131 türü ise göçmen ve ziyaretçidir.
– 17 familyaya ait 48 memeli,
– 3 familyaya ait 10 iç su balığı,
– 14 tür yılan, 14 tür kertenkele ve 2 türde kaplumbağa olmak üzere 30 tür sürüngen
-2 tür semender ve 4 tür kurbağa olmak üzere 6 tür çift yaşar,
– 6 böcek takımından 42 familyaya ait 241 tür ve Gastropodea sınıfına ait familyadan 5 omurgasız tür, tespit edilmiştir.
Soğanlı Dağlarının doğusunda, merkezi Kaçkar Dağları olan bölge, Önemli Kuş Sahası (IBA) ilan edilmiştir. Bu alan Trabzon, Rize, Artvin, Bayburt, Gümüşhane, Erzurum illerine doğru uzanır.
2012-2017 döneminde yaptığımız çalışmalar sonucu 122 tür kuş fotoğraflanarak teşhis edilmiştir. Çalışmalar devam etmektedir.
Ekonomik Yapı
Bayburt ekonomisi iklim ve coğrafi şartlara bağlı olarak tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Bayburt ili Doğu Karadeniz iklimi ile Doğu Anadolu iklimi arasında karasal özelliği yönünden polikültür tarıma uygun bir il değildir. Bu özelliği nedeniyle daha çok hayvancılığa dayalı tarım yapılmaktadır. Tarım ekonomisinin de temel kaynakları hayvan yetiştiriciliği ve bitkisel üretim teşkil etmektedir. İldeki topraksız aile Türkiye ortalamasının altında olup bu oran % 26’dır. Ancak tarımda işletmelerin küçüklüğü ve verim düşüklüğü gelir yetersizliğine yol açmaktadır. Bu işletmelerde işçi istihdamının ihtiyaca cevap verememesi ve yeni işletmelerin kurulmaması nedeniyle halk genelde yabancı ülkelere ve diğer gelişmiş vilayetlere göç ederek geçimini temin etme yollarını aramaktadır. Gurbetçilik ilin geçimini destekleyen bir unsurdur. Ekonomik yaşam tarihi gelişimi içinde temel özelliğini değiştirmemiştir. Sanayileşme ise yok denecek kadar azdır. Ticaret ve sanayiinin gelişmediği ilimizde tarım ve hayvancılık başlangıçtan beri ekonomiyi sürükleyici bir rol oynamıştır.
İlimizde sanayinin ve ticari hayatın gelişmesi, ekonominin canlandırılması ve böylece topyekün kalkınmanın sağlanabilmesi amacıyla, Valiliğimiz tarafından yeni projeler üretilmiş, ekonomik açıdan ilimize katkılar sağlayacak olan bu projelerin hayata geçirilmesi ve ilimizin kalkınması için çalışmalara hız kazandırılmıştır.
Bayburt İlçeleri
Demirözü : Yörenin bilinen en eski halkı İ.Ö. 1500’lerde yaşayan Azizi’lerdir. Yapılan araştırmalarda elde edilen bilgiler İ.Ö. 3000-2000 arasında tarihlenen ilk Tunç Çağının İlçeye bağlı Bayrampaşa Köyünün batısındaki Evcikler Tepesi Höyüğü ve Gökçelere Kasabası içindeki (Pulur) Höyüğü ilk tunç çağına ait çanak çömlek buluntuları ile önem kazanmıştır. Katman kesitlerinde rastlanan karbon ve kül dokuları, İlk Tunç çağında Pulur Höyüğünün bir yangın geçirdiğini ortaya koymaktadır. Daha sonraki katmanlardan elde edilen çanak çömlek buluntuları ise buradaki yerleşin İ.Ö. 1000’de de sürdüğünü göstermektedir. Yörenin Urartu, Kimler, İskitler, Med, Pers, Pontus, Roma, Bizans,Arap,Selçuklu ve Osmanlı idaresi altına girdiği bilinmektedir. Osmanlı döneminde yörede Müslüman,Ermeni ve Rum halklarının yaşadığı Osmanlı kayıtlarından anlaşılmaktadır. Yörenin 1410’da Karakoyunluların, 1467’de Akkoyunluların egemenliği altına girdiği bilinmekte olup, 1473’de Fatih Sultan Mehmet’in Otlukbeli Savaşının geçtiği alanın büyük bir bölümü ve Akkoyunluların mekanı Demirözü İlçesi sınırları içerisindedir. İlçenin merkeze uzaklığı yaklaşık 30 km dir.
Aydıntepe : TARİHİ : İlçenin tarihini incelerken, Bayburt tarihi ile beraber ele alınır. Eldeki tüm kaynakların gösterdiğine göre ilçenin yerleşme merkezi olarak kuruluşu Bayburt’un tarihi kadar eskidir. Onun için ilçe tarihini Bayburt tarihinden ayrı olarak ifade etmek mümkün olmamaktadır. Yörenin sakinleri hakkında kesin bir bilgi yoktur .Hitit kaynaklarında Bayburt’tan Dukkamma adı ile bahsedilmiş olması, Yörenin Hitit egemenliğinde de bulunmuş olduğunu göstermektedir. Bu sebeple Aydıntepe ve çevresinde yerleşmenin Hititler döneminde de var olduğunu ispatlamaktadır. Bunu M.Ö.3000-2500 yılları ile tarihlemek mümkündür. Cumhuriyetin kuruluşundan sonra Bucak merkezi olmuş 1957 yılında da nüfusu göz önüne alınarak Belediye teşkilatı kurulmuş, adı Hart iken, Aydıntepe olarak değiştirilmiştir. 4 Temmuz 1987 gün ve 19507 sayılı Resmi Gazete de yayınlanan 3392 sayılı Kanunla da ilçe olmuş, önce Gümüşhane iline, daha sonra3578 sayılı kanunla il olan Bayburt’a bağlanmıştır.
COĞRAFİ YAPISI : Aydıntepe 40-24 derece kuzey enlem, 40-10 derece doğu boylamında olup, doğu ve güneyden il merkezi, kuzeyden Trabzon, batıdan Gümüşhane illeri ile çevrilidir. Bayburt il merkezinin 24 Km. kuzey batısında kendi adı ile anılan ovanın kuzeyinde, kuzey Anadolu sıra dağlarının bir bölümünü oluşturan ve Trabzon-Bayburt illerinin tabii sınırlarını çizen Soğanlı dağlarının ovayla birleştiği etekte kurulmuştur. Denizden 1650 m yükseklikte kurulmuş olan Aydıntepe ilçesi 864 K.m2 alana sahiptir. İlçenin en önemli dağları olan soğanlı dağları, kara ikliminin etkisi ve tahripler sonunda orman alanlarından hemen hemen mahrumdur. Bu dağların en önemli özelliği yaylacılık ve av turizmine elverişli olması geniş otlaklarının bulunmasıdır. İlçenin tabi bitki örtüsü geç kuruyan meralar, çaylar ve bozkır alanlarıdır. İlçe arazisinin 110.000 dekar ekilebilir, 50.000 dekar çayır ve 10.000 orman 300.000 dekar mera ve yayla 380.000 dekar kayalık ve dağlardır.
İKLİMİ : Doğu Anadolu yayla ikliminin etkisi altında bulunan ilçede kışlar soğuk ve kar yağışlı, yazları aşırı olmayacak şekilde sıcak ve kurak geçer. Kuzey yamaçlarında Karadeniz ikliminin etkisi görülür. Rüzgarlar ilçede soğanlı dağlarından Çoruh ırmağı vadisine doğru eser ve yörede bu rüzgarlar “Balkar” adı ile anılır.
SOSYO-EKONOMİK YAPI : Tarihi Aydıntepe ilçesi, il merkezi Bayburt’a has gelenek ve göreneklerin yaşatıldığı tipik bir Anadolu kasabasıdır. Yıllardan beri birlik ve beraberliğin devamı sağlanmış, acı ve sevinçli günler birlikte paylaşılmıştır. Düğün ve cenaze törenlerinde köy ve mahalle halkı bir araya toplanır, yardımlaşma ve beraberliğin en güzel örneklerini verirler. Son yıllarda ilçe merkezi ve köylerinde klasik ve yöreye has konut tipinden vazgeçilip modern tarzda dayanıklı inşaat malzemeleri kullanılarak konut yapımına hız verilmiştir. Geçim kaynağı tarım ve hayvancılığa dayanan ilçede hemen hemen her aile bu işlerle uğraşacak kadar hayvan ve araziye sahip değilse de genel geçim kaynağı budur. İlçe merkezi ve köylerinde hayvan alım satımı şeklinde küçük ticari faaliyetler de yapılmaktadır. Yine merkezde ve köylerdeki küçük esnafın yaptığı ticari çalışmalar ile küçük çaplı yük ve yolcu taşımacılığı dışında ailelerin geçimine yönelik gurbetçilik önemli yer tutmaktadır. İlçenin merkeze uzaklığı yaklaşık 20 km dir.
Bayburt Ulaşımı
Havayolu : Şehirde havalimanı ulaşımı bulunmamaktadır; en yakın havalimanları : Bayburt-Trabzon: 160 km Bayburt-Erzincan: 110 km Bayburt-Erzurum: 125 km dir.
Karayolu : Diğer şehir merkezlerine karayolu laşımı Trabzon : 160 km, Rize : 135 km, Gümüşhane: 75 km, Erzincan : 110 km, Erzurum: 125 km, İstanbul : 1.150 km, Ankara : 775 kmdir. İlden ilçelere, ulaşım karayoluyla sağlanmaktadır. Demirözü: 30 km. Aydıntepe: 20km dir. bayburt Otogar 0(458) 211 7750, Bayburt Seyahat 0(458) 211 2044, Bayburt Tur 0(458) 211 8525
Demiryolu : Şehirde demiryolu bulunmamaktadır. En yakın Demiryolu: Bayburt- Aşkale : 70 km.
Denizyolu : Şehirde denizyolu ulaşımı bulunmamaktadır; Bayburt-Trabzon: 160 km dir.
Bayburt Yeryüzü Şekilleri ve Bilgileri
Kop Dağı : [Dağ] , Ülkemizin ikibin metre ve üzeri geçitleri arasında yer alan Kop Dağı 2409 m olup Erzurum ile Bayburt arasında da bulunmaktadır.
Bayburt tarihçesi
Bayburt Doğu Anadolu’yu Karadeniz’e bağlayan Erzurum-Trabzon tarihi İpek Yolu üzerindedir. Marco Polo ve Türk seyyah Evliya Çelebi bu yoldan geçmişlerdir. Çoruh nehrinin kıyısında bulunan şehrin tarihi M.. 3000’lere kadar uzanır.
Şehrin adı ve ne zaman kurulduğu hakkında ki bilgiler çok kesin değildir. Bu gün bilinen isminin Ortaçağ Ermeni kaynaklarında; Payberd, Bizans kaynaklarında; Payper, Baberd, Paypert. XIII. Yüzyıl sonlarında bu bölgeden geçen Marko Polo’nun seyhatnâme’sinde; Paipurth, Baiburt. Arap kaynaklarında; Bâbirt, II. Mesud adına 1291’de basılan bir parada Baypırt. Akkoyunlu tarihinden bahseden çağdaş eserlerde Pâpîrt şeklinde geçen kelimenin son hecesi Berd’in ”yüksek kale” anlamına geldiği bilinmekteyse de ilk hecesine bir mâna verilememektedir.
1647 yılında şehri ziyaret eden Evliya Çelebi Bayburt adının zengin manasına gelen “Bay” belde manasına gelen “yurt” gibi iki kelime ile izah eder. Osmanlı dönemine ait kaynaklar ise ismi bu günkü söylenişine uygun olarak Bayburt şeklinde kaydederler.
Bayburt şehrinin tarihi M..3000’li yıllara kadar uzanmaktadır. Şehir Azziler tarafından kurulmuştur. M. 770-665 yılları arasında Kimmer ve İskitlerin akınına uğramıştır. İskitlerin (Saka TürTkleri) hakimiyetine giren Bayburt 2500 yıllık Türk şehridir. Daha sonra bölge sırasıyla Haldi’ler, Med’ler ve Pers’lerin hakimiyetine girmiştir.
M.. 2. Yy.dan itibaren Pontus Krallığına bağlı olan Bayburt M.. 40 yıllarında Roma hakimiyetine girmiştir.Bayburt ve yöresi Türk’lerin Anadolu da ilk yerleştikleri bölgelerdendir. Kesin Türk hâkimiyeti Malazgirt Zaferi’nden sonra gerçekleşti. Şehir, 1072’den 1202’ye kadar bazen Erzurum yöresinde hüküm süren Saltuklular’ın bazen de Danışmendiler’in hakimiyetinde kaldı Bayburt’un asıl gelişmesi, Süleyman Şahın kardeşi Erzurum Meliki Mugîsüddin Tuğrul Şah ve oğlu Cihan Şah Döneminde oldu.
Bayburt Anadolu Selçuklu Devleti’nin merkezi olan Konya’ya bağlandı. 1243 Kösedağ savaşının ardından Moğulların Anadolu’yu istilası sırasında, şehir yapılan antlaşma gereği Selçuk’lu idaresinde kaldı. Bu durum 1291’de burada II. Gıyâseddin Mesud adına para basılmasından anlaşılmaktadır.
İlhanlılar devrinde gelişen Bayburt, Ceneviz ve Venedik kervanlarının konakladığı bir yerdi. Moğolistan’a giderken buraya uğrayan Marko Polo şehirde zengin Gümüş madenlerinin bulunduğunu belirtir. Burada Mahmudiye ve Yakudiye medreseleri kurulmuş, Mevlevilik gelişme göstermiş, ayrıca Ahilik teşkilatı oldukça yayılmıştı. Uzun süre Akkoyunluların elinde kalan Bayburt ve yöresi 1501’de Safevîler tarafından alındı. Daha sonra Osmanlı kuvvetleri, Sah İsmail’in emirlerinden Kara Maksut-i Sultanının müdafaa ettiği Bayburt’u aldılar (Ekim l5l4).
Bayburt Erzincan ile birlikte Trabzon Beyi Bıyıklı Mehmet Paşa’ya verildi ve bir sancak merkezi haline getirildi. Osmanlı idaresinde Bayburt doğu sınırına yakın bir kale şehir olarak stratejik önemini korudu. Kanûnî’nin İran seferi sırasında önemi daha da artan Bayburt kalesi 1541’de esaslı bir tamir gördü. 1553’te Şah Tahmasb’ın akınlarına marûz kalan şehir XIX. Yüzyıla kadar önemli bir olaya şahit olmadı.
1828-1829 Osmanlı-Rus savaşı sırasında Rus birliklerinin işgaline uğradı. 1878 ve 1916’da Ruslar tarafından işgal edilen Bayburt bu işgaller sırasında geniş ölçüde tahrip edildi.
1927 ‘ye kadar Erzurum’a bağlı olan Bayburt bu tarihte Gümüşhane’ye bağlandı. 21.06.1989 tarihinden itibaren 3578 sayılı yasa ile il statüsüne kavuştu.