Erzurum, üstünde bulunduğu platosu, çevrili olduğu sıradağları ve yayaları ile Türkiye’nin en yüksek şehri konumundadır.Kuzeyinde Artvin – Rize, Batısında Bayburt – Erzincan, Güneyinde Bingöl – Muş ve Doğusunda Ağrı – Kars illeri bulunmaktadır.
-Türkiye’nin İlleri Hakkında Genel Bilgiler Tam Liste-
İklim
İl arazisinin büyük çoğunluğunda, karasal iklim özellikleri egemendir. Kışlar uzun ve sert, yazlar kısa ve sıcak geçer. İl topraklarının kuzey kesimlerinde, yüksekliği yaklaşık 1000 ile 1500 metrelere inen vadi içleriyle çukur sahalarda iklim, büyük ölçüde sertliğini yitirir. Erzurum il merkezindeki meteoroloji istasyonunda 1929’ dan bu yana gözlem yapılmaktadır. Yaklaşık 70 yılı bulan gözlem sonuçlarına göre, ilde en soğuk ay ortalaması, -8.6 C, en sıcak ay ortalaması 19.6 C, en düşük sıcaklık -35 C ve en yüksek sıcaklık ise, 35 C olarak ölçülmüştür. Yıllık yağış tutarı 453 mmm. kadardır. En az yağış kış devresinde düşer. Bu devrenin yağışları kar biçiminde olup, kar yağışlı gün sayısı 50 ve kar örtüsünün yerde kalış süresi ise 114 gün kadardır. En yağışlı devre ilkbahar ve yaz mevsimleridir.
İlimizde 2013 yılı içerisinde; aylık açık gün sayısı 11.3, bulutlu gün sayısı 18.3, kapalı gün sayısı ise 1.4 olup, yıllık nem miktarı %66, ortalama aktüel basınç miktarı ise 823.3 tür. İlimizde ortalama rüzgar hızı (m/sec) ve Hakim Yön: 2013 Ocak (2,1-WSW), Şubat (1,7-ENE), Mart (3,1-W), Nisan (3,2-E), Mayıs (3,3-E), Haziran (3-W), Temmuz (4-ENE), Ağustos (3,7-E), Eylül (3,1-W), Ekim (3,1-ENE9, Kasım (3,2-W), Aralık (2,1-WSW) İlimizde maksimum rüzgar hızı (m/sec) ve Yönü: 2013 Ocak (14,4-SSW), Şubat (17,0-E), Mart (26,3-SSE), Nisan (22,6-W), Mayıs (20,1-WSW), Haziran (22,6-WSW), Temmuz (17,7-WNW), Ağustos (15,6-N) Eylül (25,6-W), Ekim (20,6-S), Kasım (16,4-E), Aralık (18,0-WNW)
Bitki Örtüsü
Erzurum, İlkbahar başlangıcında karların erimesiyle birlikte yeşile bürünmeye başlar. Ağustos ayı başlarında kuru rüzgâr esintileri ağaç yapraklarını ve ekinleri sarartır. Ağustos ayı sonları ve Eylül ayında Erzurum çevresi sapsarı bozkır görünümündedir. Daha önceki dönemlerde yüzölçümünün %9 u orman ve fundalık olan, sarıçam ve meşe ağaçlarının yetiştiği Erzurum bu açıdan günümüzde oldukça eksiktir.
Flora
Erzurum ilkbaharda yemyeşil, kışın beyaz, yaz ve sonbaharda sapsarı (bozkır) görünümündedir. Orman ve fundalıklar toplam yüz ölçümün % 9’na tekabül eder. 1900-2000 m. yükseklikte sarı çam ve meşe ağaçlarından ibarettir. Çayır ve meralar arazinin % 63’ünü kaplarken, ekili ve dikili arazi % 10’dur. Ormanlar kuzeydeki dağların güneye bakan yamaçlarında dır. Çoruh Vadisinde 100 den fazla endemik bitkilerin bulunduğu tespit edilmiştir. Ayrıca 17 çeşit yenilebilir yabani meyve türüne rastlanmıştır.
Fauna
19. yüzyıldan itibaren hayvan ve hayvansal ürünlerin satışını yapan Erzurum, bu alanda başta İstanbul olmak üzere büyük kentlerin önemli bir tedarikçisi konumundadır.Tavukçuluk ve Arıcılığın yaygın olduğu ilde,özellikle sığır,mor karaman ırkı koyun ile keçi de beslenir. Ayrıca, Çoruh Vadisinde Akbaba, Kelebek, Boz Ayı, Dağ Keçisi, Yaban Kedisi ve Vaşak bulunur. Vadide 188 kuş türü tespit edilmiştir.
Ekonomik Yapı
İlin ekonomisi tarım, hayvancılık, madencilik ve ormancılığa dayalıdır. Türkiye’nin önemli ticaret yolları üzerinde yer alır ve özellikle hayvan ticareti konusunda önemli bir merkez konumundadır. İlde yetiştirilen tarımsal ürünler ise; buğday, arpa, şeker pancarı, patates, sebze ve meyvedir. Sebzecilik ve meyvecilik ilin Karadeniz Bölgesi’ne yakın Çoruh Vadisi ile ona açılan küçük vadilerde yoğunlaşmıştır.
Erzurum İlçeleri
İspir : İlçe şehir merkezine 148 km. uzaklıktadır. Ulaşım karayolu ile sağlanmaktadır. İlçe nüfusu 2013 TÜİK verilerine göre 16248 dir. İlçenin yüz ölçümü 2100 km² olup, rakım 1229 m. dir. İlçeye bağlı 2 belde ve 88 köy bulunmaktadır.
Hınıs : İlçe şehir merkezine 146 km. uzaklıktadır. Ulaşım karayolu ile sağlanmaktadır. İlçe nüfusu 2013 TÜİK verilerine göre 29165 dir. İlçenin yüz ölçümü 1726 km² olup, rakım 1720 m. dir. İlçeye bağlı 1 belde ve 82 köy bulunmaktadır.
Oltu : İlçe şehir merkezine 114 km. uzaklıktadır. Ulaşım karayolu ile sağlanmaktadır. İlçe nüfusu 2013 TÜİK verilerine göre 31346 dir. İlçenin yüz ölçümü 1380 km² olup, rakım 1275 m. dir. İlçeye bağlı 65 köy bulunmaktadır.
Tekman : İlçe şehir merkezine 151 km. uzaklıktadır. Ulaşım karayolu ile sağlanmaktadır. İlçe nüfusu 2013 TÜİK verilerine göre 28772 dir. İlçenin yüz ölçümü 2197 km² olup, rakım ortalama 1800 m. dir. İlçeye bağlı 13 köy bulunmaktadır.
Olur : İlçe şehir merkezine 160 km. uzaklıktadır. Ulaşım karayolu ile sağlanmaktadır. İlçe nüfusu 2013 TÜİK verilerine göre 7181 dir. İlçenin yüz ölçümü 820km² olup, rakım 1327 m. dir. İlçeye bağlı 40 köy bulunmaktadır.
Horasan : İlçe şehir merkezine 85 km. uzaklıktadır. Ulaşım karayolu ile sağlanmaktadır. İlçe nüfusu 2013 TÜİK verilerine göre 42403 dür. İlçenin yüz ölçümü 1669 km² olup, rakım 1540 m. dir. İlçeye bağlı 77 köy bulunmaktadır.
Çat : İlçe şehir merkezine 53 km. uzaklıktadır. Ulaşım karayolu ile sağlanmaktadır. İlçe nüfusu 2013 TÜİK verilerine göre 19192 dir. İlçenin yüz ölçümü 1386 km² olup, rakım 1960 m. dir. İlçeye bağlı 42 köy bulunmaktadır.
Yakutiye : Merkez ilçedir. İlçe nüfusu 2013 TÜİK verilerine göre 182213 dür. İlçenin yüz ölçümü 1342 km² olup, rakım 1830 m. dir. İlçeye bağlı 10 köy bulunmaktadır.
Aziziye : Merkez ilçedir. İlçe nüfusu 2013 TÜİK verilerine göre 52403 tür. İlçenin yüz ölçümü 1702km² olup, rakım 1812 m. dir. İlçeye bağlı köy sayısı 62 dir.
Narman : İlçe şehir merkezine 95 km. uzaklıktadır. Ulaşım karayolu ile sağlanmaktadır. İlçe nüfusu 2013 TÜİK verilerine göre 15336 dır. İlçenin yüz ölçümü 1275 km² olup, rakım 1650 m. dir. İlçeye bağlı 1 belde ve 42 köy bulunmaktadır.
Pazaryolu : İlçe şehir merkezine 121 km. uzaklıktadır. Ulaşım karayolu ile sağlanmaktadır. İlçe nüfusu 2013 TÜİK verilerine göre 4178 dir. İlçenin yüz ölçümü 750 km² olup, rakım 1010 m. dir. İlçeye bağlı 35 köy bulunmaktadır.
Pasinler : İlçe şehir merkezine 37 km. uzaklıktadır. Ulaşım karayolu ve demiryolu ile sağlanmaktadır. İlçe nüfusu 2013 TÜİK verilerine göre 31581 dir. İlçenin yüz ölçümü 1460 km² olup, rakım 1740 m. dir. İlçeye bağlı 1 belde ve 56 köy bulunmaktadır.
Aşkale : İlçe şehir merkezine 53 km. uzaklıktadır. Ulaşım toplu taşıma araçları ve demiryolu ile sağlanmaktadır. İlçe nüfusu 2013 TÜİK verilerine göre 24270 dir. İlçenin yüz ölçümü 2470 km² olup, rakım 1650 m. dir. İlçeye bağlı köy sayısı 66 dır.
Şenkaya : İlçe şehir merkezine 185 km. uzaklıktadır. Ulaşım karayolu ile sağlanmaktadır. İlçe nüfusu 2013 TÜİK verilerine göre 20771 dir. İlçenin yüz ölçümü 46.3 km² olup, rakım 1850 m. dir. İlçeye bağlı 69 köy bulunmaktadır.
Tortum : İlçe şehir merkezine 84 km. uzaklıktadır. Ulaşım karayolu ile sağlanmaktadır. İlçe nüfusu 2013 TÜİK verilerine göre 8347 dir. İlçenin yüz ölçümü 840 km² olup, rakım 1050 m. dir. İlçeye bağlı 4 belde (Beldeler mahalleye dönüştürülerek Tortum Belediyesine bağlanmış) ve 51 köy bulunmaktadır.
Karaçoban : İlçe şehir merkezine 162 km. uzaklıktadır. Ulaşım karayolu ile sağlanmaktadır. İlçe nüfusu 2013 TÜİK verilerine göre 24968 dir. İlçenin yüz ölçümü 1527 km² olup, rakım 1550 m. dir. İlçeye bağlı 1 belde ve 19 köy bulunmaktadır.
Uzundere : İlçe şehir merkezine 84 km. uzaklıktadır. Ulaşım karayolu ile sağlanmaktadır. İlçe nüfusu 2013 TÜİK verilerine göre 8347 dir. İlçenin yüz ölçümü 840 km² olup, rakım 1050 m. dir. İlçeye bağlı 10 köy bulunmaktadır.
Köprüköy : İlçe şehir merkezine 58 km. uzaklıktadır. Ulaşım karayolu ile sağlanmaktadır. İlçe nüfusu 2013 TÜİK verilerine göre 17721 dır. İlçenin yüz ölçümü 665 km² olup, rakım 1800 m. dir. İlçeye bağlı 1 belde ve 38 köy bulunmaktadır.
Palandöken : Merkez ilçedir. İlçe nüfusu 2013 TÜİK verilerine göre 161482 dir. İlçenin yüz ölçümü 700 km² olup, rakım 1962 m. dir. İlçeye bağlı 20 köy bulunmaktadır.
Karayazı : İlçe şehir merkezine 107 km. uzaklıktadır. Ulaşım karayolu ile sağlanmaktadır. İlçe nüfusu 2013 TÜİK verilerine göre 31747 dir. İlçenin yüz ölçümü 2372 km² olup, rakım 2450 m. dir. İlçeye bağlı 1 belde ve 70 köy bulunmaktadır.
Erzurum Ulaşımı
Karayolu : Erzurum’a Erzurum-Erzincan D -100, Erzurum Ağrı D -100, Erzurum Kars 080-01, Erzurum Bayburt 915-04, Erzurum Rize 925-03, Erzurum Artvin 950-02 ve Erzurum Bingöl 950-04 Devlet Karayolları ile ulaşım sağlanmaktadır. Erzurum İstanbul arası mesafe 1242 km. olup, Erzurum Ankara arası mesafe 876 km. dir. Erzurum’dan çevre illere karayolu ile ulaşım şehir merkezine 7 km. mesafede bulunan Çiftlik Mahallesi, Kuzey Çevre Yolu Bulvarı No: 31 Yakutiye Tlf: (0 442) 238 30 02 adresinde bulunan Erzurum Otobüs Terminalinden sağlanmaktadır.
Demiryolu : Erzurum’da Devlet Demiryollarına ait Erzurum Gar’ı bulunmaktadır. Tren Garı şehir merkezinde İstasyon Mahallesi TCDD Gar Müdürlüğü adresinde Tlf: (0 442) 234 95 32-33 olup, şehir içi toplu taşıma araçları ile ulaşım sağlanmaktadır. Erzurum’un Erzincan, Sivas, Kayseri, Ankara (Doğu Ekspresi) ve Kars (Doğu Ekspresi) illeri ile doğrudan demiryolu bağlantısı bulunmaktadır.
Havayolu : Erzurum’da DHMİ Erzurum Havalimanı bulunmaktadır. Havalimanı uluslararası uçuşlara açıktır. Havalimanı İl merkezine 15 km. mesafede bulunan Kuzey Çevre yolu DHMİ Erzurum Havalimanı Başmüdürlüğü Tlf: (0 442) 327 28 35 (6 hat) adresinde bulunmakta olup, Havalimanına ulaşım İstasyon Meydanından Erzurum Büyükşehir Belediyesi Toplu Ulaşım Müdürlüğü Tlf: (0 442) 243 05 15 araçları ile ve Havalimanı Taksi İşletmesi Tlf: (0 442) 327 27 55 tarafından yapılmaktadır. Havalimanından Ankara, İstanbul, İzmir ve Bursa illerine direk uçuş bulunmaktadır.
Denizyolu : İlimize Denizyolu ile ulaşım bulunmamaktadır.
Erzurum Yeryüzü Şekilleri ve Bilgileri
Palandöken Dağı : [Dağ] , İlde, Palandöken Dağı (3176 m) bulunmaktadır.
Çoruh Nehiri : [Nehir] , Çoruh Nehri İlimiz topraklarının kuzey yarısı sularını toplar. (2403 hm³/yıl dır.)
Erzurum Ovası : [Ova] , Erzurum İli, genel olarak yüksek arazilerden oluşur. Platolar 2 km. yüksekliğindedir. Erzurum Ovası en yüksek rakımlı ovadır. (1850 m. dir.)
Hasankale Ovası : [Ova] , Erzurum İli, genel olarak yüksek arazilerden oluşur. Örneğin platoların deniz düzeyine göre yükseklikleri 2000 m’ yi bulmaktadır. Hasankale Ovası (1650m) bulunmaktadır.
Porsuk Göleti : [Gölet] , Porsuk Göleti İlimiz sınırlarında bulunmaktadır. (0.165 km².dir)
Kuzgun Baraj Gölü : [Baraj Gölü] , Kuzgun Baraj Gölü İlimiz sınırlarında bulunmaktadır. (11.24 km². dir.)
Mescit Dağı : [Dağ] , Mescit Dağı İlimiz sınırlarında bulunan en yüksek rakımlı dağdır.(3239 m. dir)
Demirdöven Baraj Gölü : [Baraj Gölü] , Demirdöven Baraj Gölü İlimiz sınırları içerisinde bulunmaktadır. ( 33.307 km². dir)
Çat Baraj Gölü : [Baraj Gölü] , Çat Baraj Gölü İlimiz sınırlarında bulunan en büyük baraj gölüdür. (22.05 km². dir.)
Aras Nehiri : [Nehir] , İl topraklarının doğu yarısı sularını Aras Nehri toplar. (1360 hm³/yıl)
Kargapazarı Dağı : [Dağ] , İlde, Kargapazarı Dağı (3169) bulunmaktadır.
Palandöken Göleti : [Gölet] , Palandöken Göleti İlimiz sınırları içerisinde bulunmaktadır. (0.21 km². dir.)
Kapıkaya Göleti : [Gölet] , Kapıkaya Göleti İlimiz sınırları içerisinde bulunmaktadır. (0.185 km².dir.)
Şenkaya Göleti : [Gölet] , Şenkaya Göleti İlimiz sınırları içerisinde bulunmaktadır. (0.764 km². dir.)
Köyceğiz Göleti : [Gölet] , Köyceğiz Göleti İlimiz sınırları içerisinde bulunmaktadır. (1.107 km²)
Allahuekber Dağları : [Dağ] , Allahuekber Dağları Erzurum-Kars illeri sınırlarında bulunur. (3120 m. dir)
Ürünlü Göleti : [Gölet] , Ürünlü Göleti İlimiz sınırları içerisinde bulunmaktadır.(0.768 km². dir.)
Tortum Gölü : [Göl] , 1700’lü yıllarda, Uzundere-Balıklı Köyü’nün batısında bulunan bir dağın, heyelan sonucu Tortum Çayının önünü kapatmasıyla oluşmuş, 6625 km²’dir.
Karasu Nehiri : [Nehir] , Karasu Nehri İlimiz topraklarının Batı kesimi sularını toplar. (1344 hm³/yıl. dır.)
Erzurum tarihçesi
Doğu Anadolu Bölgesi, güneyde Mezopotamya, doğuda İran, kuzey-doğuda Kafkasya ve batıda da Orta Anadolu bozkırı arasında yer alması nedeniyle bu bölgeler arasında binlerce yıl devam eden kültürlerin bir kavşak ve geçiş noktası olmuştur. Doğu Anadolu’nun gelişmiş şehirlerinden biri olan Erzurum, Palandöken Dağının (3600 m) eteğinde kurulmuştur. Türkiye’nin bu bölgedeki ekonomi, ulaştırma ve kültür merkezi durumundaki Erzurum, tarih boyunca askeri ve ticari önemini koruyan, ana yolların geçtiği bir yer olması nedeniyle, Urartu kaynaklarında da bu topraklar için, KURKA-ŞİE (Geçit Ülkeleri) tanımı kullanılmıştır.
Erzurum Ovasının (1750-1850 m) güney doğu kenarında kurulmuş bulunan şehir, depremler ve savaşlarla zarara uğramasına, bir geçit yeri olmasına İran ve Kafkasya’dan gelen ana yolların Anadolu’ya açılan başlıca kapısı bulunmasına, değişik çağlarda doğudan Anadolu’ya girmek isteyenlere karşı Anadolu savunmasının kaderini belirleyen güçlü kale olmasına bağlı olarak önemini çağlar boyunca korumuştur. Erzurum Tarihi ile ilgili bilgiler, bölgede Alt Paleolitik Çağdan itibaren insanların yaşadığını belgelemektedir. Erzurum ve çevresinde Neolitik Çağ (M.Ö. 9000-5600) yerleşmeleri ile ilgili bugüne dek arkeolojik veriler bulunmamaktadır. Bölgenin Kalkolitik (M.Ö. 5600-3500) ve Tunç Çağı ( M.Ö. 3000-1200) hakkında çözüm bekleyen sorunlar bulunmaktadır.
Bölgede yapılan Karaz, Pulur, Güzelova, Sos ve Çiğdemli gibi pek çok höyük ile Cunni Mağarası’nda yapılan arkeolojik araştırmalar bu bölgenin M.Ö.4000 ve 3000 yıllarından beri iskan edildiğini göstermiştir. Özellikle bölgede yoğun bir şekilde varlığını gösteren ve daha çok keramiği ile tanınan Karaz Kültürünü barındıran çok miktarda höyük bulunmaktadır. M.Ö. 2 binde Anadolu’da egemen olan Hititler Döneminde, Erzurum ve çevresinde Hayaşalı’ların egemen olduğu yine Hitit kayıtlarından anlaşılmaktadır. Erzurum M.Ö. 1.binde bölgenin önemli devleti Urartu sınırları dahilindeki ve bu devletin kayıtlarında Diau (e) hi olarak adlandırılan krallığın çekirdek topraklarını oluşturmaktadır. Urartu Devleti’nin yıkılışından sonra bölge, Med ve Pers egemenliği altına girmiştir.
Hellen krallarından I.Artaxias (M.Ö.188-145) bölgeyi Hellen topraklarına katmıştır.Hellenistik Dönemde Seleukos Krallığının toprakları içinde kalmıştır. M.Ö. 2.yy.da ise Erzurum ve yöresi Partlar’ın eline geçmiş ve daha sonra Romalılar’la sürdürülen savaşlara bağlı olarak, taraflar arasında el değiştirmiştir. Romanın ikiye bölünmesinden sonra Doğu Roma toprakları içinde kalan bölgeye Sasaniler devamlı saldırılarda bulunmuşlardır.
Erzurum Kalesi’nin kuruluş tarihiyle ilgili ilk yazılı kaynaklar M.S. 4l5 yılını vermektedir. Kale, Bizans Generali Anatolius tarafından yaptırılmış ve İmparatorun adından ötürü Theodosiopolis ismi verilmiştir. Kaynaklarda geçen Karin adı da Karintis şeklinde Yunancalaştırılmıştır. Araplar ise Kalikala veya Kali adını vermişlerdir. Bugünkü Erzurum adı ise, Erzen, (Karaz)’in Selçuklular tarafından yıkılması üzerine halkının Theodopolis’e gelmeleri sonucu bu şehre Erzen, Siirt yakınlarındaki Erzen’den ayırt etmek ve Anadolu’ya ait olduğunu bildirmek için Erzen er-Rum şeklinde ifade etmişler, daha sonra ise Erzurum şekline dönüşmüştür. 502’de Sasani’lerin eline geçen kale, sık sık Bizans ve İranlılar arasında el değiştirmiştir.Vll.yüzyılın ikinci yarısında Bizans’ın doğuya egemen olmasını önlemek için görevlendirilen Habib Bin Mesleme tarafından şehir ilk kez Araplar tarafından ele geçirilmiştir.
755’te Halife Abu Mansur kaleyi tamir ederek, güçlendirmiştir. 1048’de Erzurum’a kadar gelen Türk birliklerinin başında Kutalmış ve İbrahim Yınal bulunmaktaydı. Bunlar, şehrin kuzeybatısında yer alan ve ilk yerleşim yeri olan Karaz’ı kuşatma altına alıp ele geçirdiler ve kurtulanlar Theodosiopolis’e sığındılar.1071 Malazgirt Zaferi’nden sonra şehir ve yöresi Saltukoğullarının yönetimine bırakılmış, şehirde 12.yy.dan Osmanlı fethine kadar değişik Türk Beylikleri hüküm sürmüştür. 1071-1202 tarihleri arasında Saltuklu Beyliği bu şehre İslami Türk karakteri vermiştir. Beyliğin kurucusu Ebu’l Kasım Saltuk’tur Bu dönemde yapılan eserler Erzurum Kalesi, Kale Mescidi, Ulu Cami, Üç Kümbetlerdir. 1116’da , Gürcü Kralı David, Saltukluların büyük rakibi olarak ortaya çıkmış ve Pasin Ovası’na kadar ilerleyerek Erzurum’u tehdit etmiştir.1124-1182 yılları arasında hüküm süren Saltuklu Beylerinden Ebul Muzaffer Gazi zamanında Tepsi Minare-Kesik Minare (Saat Kulesi) yapıldığı kitabesinden anlaşılmaktadır. Saltuklu egemenliği 1202’de sona erdi ve Selçuklular Rükned-din Süleyman Şah’ın gayretleri ile Erzurum’a sahip oldular.
1242’de Moğollar Erzurum önlerine geldiler ve Baycu Noyan idaresinde şehri kuşattılar.Selçukluların 1308’de yıkılması ile İran’da devlet kuran İlhanlıların hissesine düşmüş ve şehirde geniş bir imar faaliyeti olarak Yakutiye ve Ahmediye Medreseleri yapılmıştır. XIV. yy. ortalarına doğru İlhanlılar’ın yıkılışından sonra Karakoyunlular’ın eline geçen şehir, 1387-1402 yıllarında Timur’un istilasına uğramış, daha sonra 1469’da Karakoyunlu Devleti’nin yıkılmasıyla Doğu Anadolu ve Erzurum Akkoyunlular’ın eline geçmiştir.Yavuz Sultan Selim zamanında Osmanlı topraklarına dahil edilmiştir. XIX.yy.da Erzurum Tarihinde yeni bir sayfa açılmıştır.
O zamana kadar şehri tehdit eden İran Tehlikesi, bu tarihten itibaren yerini Ruslara bırakmıştır.Çar Deli Petro’nun vasiyeti gereği sıcak denizlere inmek isteyen Çarlık Rusyası, Kafkas hakimiyetinin sağlanmasından sonra, ilk defa 1828’de, Anadolu’nun doğusuna saldırdı. 1853-1855 de tekrar Rus tehlikesi, Kars’tan sonra Erzurum’u tehdit etmiştir. Osmanlı Hükümeti doğudaki bu büyük tehlike üzerine Erzurum’u daha tahkimli hale getirdi ve tabyalar yaptırdı.1877-1878 Osmanlı Rus Harbinde, Gazi Ahmet Muhtar Paşa, Erzurum’u Ruslara karşı savundu. 8-9 kasım 1877’de yapılan Aziziye Baskını’nı halkında yardımıyla geri püskürttü.