Meslek liselilerin üniversiteye girerken önlerinin kapalı olduğu, katsayı kurbanı oldukları, yükseköğretim haklarının çok kısıtlı olduğuyla ilgili kamuoyundaki yaygın kanının aksine, mevcut sistem içinde, ilköğretimden sonra meslek lisesine giren bir öğrenci, hiçbir sınava girmeden üniversiteli olup 4 yıllık lisans diploması alabiliyor.
Ancak bu yol, 2010’da yapılması düşünülen değişiklikler ile kapanabilir… İstanbul Kültür Üniversitesi ArGe Merkezi olarak, bugüne kadar üzerinde pek durulmamış konuları bularak sizlerle paylaşmaya çalışıyoruz. Bu hafta da ‘Merkezi Sınavlar Cenneti/Çöplüğü’ olarak görülen ülkemizde hiç bir merkezi sınava giremeden, ALES’e kadar yani yüksek lisans/doktora aşamasına kadar nasıl okunabileceğinin yollarını sizlerle paylaşmak istiyoruz…
Ülkemiz eğitim sistemi içinde liseler iki ana gruba ayrılıyor. Bunlar meslek liseleri ve genel liseler. Genel lise grubuna dahil olan liselerden (Akşam Lisesi, Anadolu Lisesi, Askeri Lise, Fen Lisesi, Lise, Özel Lise (Y.D.A.), Lise, Özel Akşam Lisesi, Özel Fen Lisesi, Özel Lise, Polis Koleji, Sosyal Bilimler Lisesi, Spor Lisesi, Yabancı Dille Öğretim Yapan Özel Lise, Açıköğretim Lisesi – Lise Programı, Çok Programlı Lise – Lise Programı, Çok Programlı Lise – Lise Programı (Y.D.A.), Anadolu Güzel Sanatlar Lisesi, Güzel Sanatlar Lisesi, Anadolu Öğretmen Lisesi, Öğretmen Lisesi) mezun olanlar, ÖSYS sistemi içinde merkezi olarak sadece Y-ÖSS (veya ÖSS) puanları ile yerleşebiliyorlar. Bu öğrenciler için, üniversiteli olabilmek için yaşamlarının bir anında mutlaka ÖSS’ye girmiş olmaları şart. Özel yetenek sınavları için bile ÖSS’ye girmiş olmak gerekiyor.
DGS Kılavuzu’nda Saklı Fırsat
Ancak meslek liseliler ÖSS’ye girmeden de lisans programlarından mezun olma şansına sahip. Bahsettiğimiz, meslek lisesi mezunlarının kendi alanlarındaki iki yıllık MYO programlarına sınavsız olarak geçmeleri değil. Meslek liseliler için bu bulunmaz fırsatın detayları, Dikey Geçiş Sınavı (DGS) kılavuzunda yer alan Tablo 4 ve Tablo 5’te açıklanıyor. İlgili mevzuat gereği ve DGS Kılavuzu’nda yer alan ifadesi ile ‘Açıköğretim ve meslek yüksekokullarının önlisans programlarından mezun olanlardan kendi alanlarındaki açıköğretim lisans programlarına devam etmek isteyenlerin bu sınava (DGS) girmeleri gerekmemektedir. Bu durumdaki adaylar kendi alanlarındaki açıköğretim lisans programlarına doğrudan kayıt hakkına sahiptirler. Bu konudaki başvuruların ilgili yükseköğretim kurumuna yapılması gerekmektedir. Geçiş yapılabilecek programlar Tablo-4 ve Tablo-5’te gösterilmiştir.’
Bu tablolardan Tablo 4, meslek yüksekokullarının hangi alanından mezun olanların 3. sınıfa doğrudan başlamak kaydı ile hangi açıköğretim lisans programlarına kayıt olabilecekleri gösteriyor. Tablo 5 ise, hazırlık sınıfı okumak kaydı ile açıköğretim lisans programlarına doğrudan kayıt yaptırabilecek MYO önlisans programlarını içeriyor. Sözün özü, eğitim sisteminin detaylarını bilenler için merkezi sınavlara girmenin stresini yaşamadan, sadece iyi bir öğrenci olup sınıf geçip ilerleyerek, üniversiteden lisans derecesi ile mezun olmak mümkün… Açıköğretim Okul Öncesi Öğretmenliği AçIköĞretİm Okul Öncesi Öğretmenliği Programı birçok adayın dikkatini çeken bir bölüm. Özellikle bayanlar arasında çok popüler olan bu programla ilgili bazı detaylar, birçok adayın sağlıksız hatta geçersiz tercih yapmasına sebep oluyor. Bugün bu program ile ilgili detayları da sizlerle paylaşmak istiyoruz. Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi’ne bağlı olan Okul Öncesi Öğretmenliği programının yükseköğretim program kodu 1055507. Programın 2008 ÖSS’deki kontenjanı 2000 genel ve 50 okul birincisi olmak üzere 2050 idi ve bu kontenjanın tamamı doldu.
50 okul birincisi kontenjanına sadece 1 okul birincisi yerleştiği için kalan 49 kontenjana genel kontenjandan adaylar yerleşti. bİrİncİ olaNLAR BİLE yerleŞemez Bu programı tercih ederken iki kriteri sağlamak gerekiyor. Bunlardan ilki liseden mezun olunan alanla ilgili. Programı sadece Kız Meslek Liseleri’nin Çocuk Gelişimi, Çocuk Gelişimi ve Bakımı ile Çocuk Gelişimi ve Eğitimi alanlarından mezunlar tercih edebiliyor. Bir diğer ifade ile başka bir alandan mezun olanların bu programa girmeleri (Türkiye birincisi olsalar bile) mümkün değil. Genel lise mezunları ile meslek liselerinin diğer alanlarından mezunlar açıköğretimde Okul Öncesi Öğretmenliği okuyamıyorlar. Buna dikkat etmeyip, tercih listelerinde bu programa yer verenlerin tercihleri dikkate alınmıyor. İkinci kriter puanlar ile ilgili.
Açıköğretim Okul Öncesi Programına ÖSS-SÖZ-1, ÖSS-SAY-1 ya da ÖSS-EA1 puanı ile yerleşilebiliyor. Bu puanlardan herhangi birinden 145’i geçmiş olmak, programı tercih edebilmek için yeterli. Adayın bu üç puanından hangisi en yüksek ise o dikkate alınıyor. Unutulmaması gereken bir diğer detay, ilgili meslek lisesi alanlarından mezun olanların bu programı tercih ettiklerinde ek puan kazanmaları. Bu adayların sınav sonuç belgeleri ellerine geçtiğinde, en yüksek ÖSS puanları ile ilgili Ek Puanlı Y-ÖSS puanlarını dikkate almaları gerekiyor. Örneğin adayın ÖSS-EA1 puanı en yüksek ise, bu durumda yerleştirmede Ek Puanlı Y-ÖSS-EA1 puanı kullanılıyor. 2008 ÖSS’de bu programa yerleşen 2050 aday içinde 28’inin EA1 puanı ile 2022’sinin SÖZ1 puanı ile yerleştiğini görüyoruz. Programa yerleşen son adayların puanları ve başarı sıralarını da bu sağ üstteki tabloda yer alıyor.
Örnek kariyer yolları
1. Ahmet, ilköğretimden mezun olduktan sonra evlerine yakın bir meslek lisesinde muhasebe alanında okur. Liseden mezun olduğu sene, hem okuyup hem de çalışabilmek için Açıköğretim Fakültesi Muhasebe Önlisans programına ÖSS’ye girmeden sınavsız geçiş yapar. İyi bir öğrencilik sonrasında, herhangi bir sınava girmeye gerek kalmadan Anadolu Üniversitesi İşletme Fakültesi’ndeki açıköğretim işletme bölümüne 3. sınıftan kayıt olur. İki sene içinde işletme bölümünü de bitiren Ahmet, Anadolu Üniversitesi İşletme Fakültesi’nden İşletme Lisans diploması alır. Ahmet’in, bundan sonra isterse ALES’e girerek, yükseklisans ve doktora yapması mümkün.
2. Mustafa ilköğretimden mezun olunca, bir meslek lisesine kayıt olur ve Dış Ticaret alanına ayrılır. Meslek lisesinden mezun olduktan sonra ÖSS’ye girmeden, oturduğu şehirdeki bir devlet üniversitesindeki İnsan Kaynakları MYO önlisans programına sınavsız geçiş yapar. MYO’u bitirince, hem dayısının muhasebeci olarak çalıştığı şirkette ithalat/ihracat departmanında çalışır hem de Anadolu Üniversitesi İktisat Fakültesi’nde Kamu Yönetimi açıköğretim programına 3. sınıftan kaydolur ve okumaya başlar. İki sene sonra, Anadolu Üniversitesi’nden aldığı lisans diploması ile, çocukluğundan beri hayal ettiği kaymakamlık kariyeri için İçişleri Bakanlığı’nın sınavlarına hazırlanmaya başlar.
3. Anadolu’daki bir şehirde yaşayan Hatice, ilköğretimin ardından, teyzesinin diğer aile büyüklerini ikna etmesi sonucu, kız meslek lisesinin Ev İdaresi alanına kaydolur. Liseyi bitirir bitirmez evlenen Hatice, iki yıllık bir aranın ardından ÖSS’ye girmeden sınavsız geçiş ile Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Ev İdaresi önlisans programına yerleşir. Bu arada bir de çocuğu olan Hatice, üç yılda bu programdan mezun olur ve hemen Anadolu Üniversitesi İşletme Fakültesi’ndeki açıköğretim işletme bölümüne girer. İki sene sonra işletme lisans diploması ile mezun olur. Şu anda, yaşadıkları kasabadaki bir bankada açılan vezne elemanı pozisyonu için başvurup vurmamayı düşünüyor.
4. Büyük bir şehrimizde yaşayan Ebru, ilkokuldan sonra açık öğretim lisesi, kız meslek lisesi programı, Cilt Bakımı ve Güzellik alanına kayıt olur. Boş vakitlerinde oturduğu mahalledeki kuaförde çalışan, bu arada açıöğretim lisesini bitiren Ebru, ÖSS’ye girmeden sınavsız geçiş ile bir devlet üniversitesinin iki yıllık Cilt Bakımı ve Güzellik önlisans programına yerleşir. İki sene içinde bu programdan mezun olduktan sonra, Anadolu Üniversitesi İşletme Fakültesi İşletme açıköğretim lisans programına kayıt yaptırır. Bir sene lisansa hazırlık sınıfı okuduktan sonra, iki yıl daha açıköğretimde okur ve Anadolu Üniversitesi İşletme Fakültesi, İşletme Lisans diploması alır. Şu anda büyük bir kozmetik firmasının bayii olmak için çaba içinde.