Türkiye yüzölçümünün % 1,015’lik bölümünü kaplayan Bolu İli, 8.276 km² (827.600 Ha.) yüzölçümü ile Karadeniz Bölgesi’nin Batı Karadeniz bölümünde yer alır. Ortalama rakım 1000 m., merkez ilçe rakımı ise 725 m. civarındadır.
Bolu’nun, batısında Düzce ve Sakarya, güneybatısında Bilecik ve Eskişehir, güneyinde Ankara, doğusunda Çankırı, kuzeyinde Zonguldak ve kuzey doğusunda Karabük illeri yer alır. İl sınır uzunluğu 621.4 km.dir.
Bolu İl Merkezine göre ; Dörtdivan, Yeniçağa ve Gerede İlçeleri doğuda, Mengen kuzeydoğuda, Göynük ve Mudurnu İlçeleri güneybatıda, Seben ve Kıbrıscık İlçeleri ise güneyde yer almaktadır.
-Türkiye’nin İlleri Hakkında Genel Bilgiler Tam Liste-
İklim
İlimiz iklim bakımından ağırlıklı olarak Karadeniz Bölgesi’nin etkisi altında bulunmakla birlikte, coğrafi konumu nedeni ile başka komşu bölgelerin özelliklerinden de etkilenmektedir. Bolu; Karadeniz, Marmara ve Orta Anadolu ikliminden etkilenmekte, bu durum tarımsal yapıyı çeşitlendiren farklılıklara yol açmaktadır. Yüzey biçimlerinin farklılığı, denizden uzaklık ve yüksekliklerin etkileriyle il bütününde değişik iklim türlerine ve mikro-klima alanlarına rastlamak mümkündür. Mudurnu İlçesi’nin batısı ile Göynük İlçesi’nin büyük bir bölümü İç Anadolu iklim bölgesi içindedir. Yine Seben ve Kıbrısçık ilçelerinin güney bölümleri, İç Anadolu iklim bölgesine yakınlıkları nedeni ile farklılık gösterirler. Bolu’da genellikle Karadeniz kıyısında görülen ılıman iklimin, güneye doğru yükseltiler nedeni ile karasallaştığı görülmektedir.
Bu geçiş özelliği, yörenin kıyı kesiminde serin yazlara, ılık kışlara ve mevsimlere oldukça eşit dağılan yağışlara yol açar. Güneye inildikçe yükselti artar ve yağışların dağılımı değişir. Yazlar kuraklaşır, daha sert iklim özellikleri belirir. İlimizin güneyinde yağışlar, kuzeye göre daha azdır. Yağışların Bolu’da % 60‟ı, Mudurnu’da % 70‟i, Seben’de % 56‟sı, Göynük’te % 68‟ i ilkbahar ve kış aylarında görülür. Kış aylarında yağışlar, Bolu, Mudurnu ve Göynük’te kar olarak, Seben’de yağmur olarak düşer. Gerede İlçesinde yağışlar genellikle yaz mevsiminin ilk ayında en yüksek değerine ulaşır. Kış aylarında ise yağış kar olarak düşer ve uzun süre kalır. Bolu ve çevresinde hakim rüzgar lodos dur. Seben’de ise, kuzeyindeki dağların kuzey rüzgarlarını tutması sonucunda, daha çok güney-güneybatı rüzgarlarının etkisi görülür. Denizlerden karaya doğru gelen hava kitlelerinin getirdiği bol nem ve sıcaklığın ılımlı oluşu nem açısından zenginliğe neden olmaktadır.
Bitki Örtüsü
Bolu’da hakim bitki örtüsü ormanlardır. İl topraklarının % 62’si ormanlarla kaplıdır. Köroğlu, Karadere, Seben ve Aladağ Ormanları yurdumuzun en zengin ormanlarıdır. Hakim ağaç türleri kayın, gürgen, ıhlamur, dişbudak, meşe, kızılağaç, karaağaç, kavak, köknar ve sarıçamdır.
Flora
Türkiye’nin flora zenginliğinde Bolu önemli bir yer tutmaktadır. Bolu florasında 89 familya, 363 cins, 771 tür bulunmaktadır. Bunların 82’si Türkiye endemik türlerindendir. Sadece Bolu’ya da endemik olan 3 tür bulunmaktadır. Bunlar Circium boluensis, Crocus abantensis ve Jasione supina akmani’dir (www.tubitak.gov.tr/tubives ). Bolu ilinin egemen bitki topluluğu ormanlardır. İl topraklarının % 59’u ormanlarla kaplıdır. Karadere, Seben ve Aladağ ormanları yurdumuzun en zengin ormanları arasındadır. Ormanlarda çok çeşitli ağaç türleri bulunur. En çok rastlananlar ise kayın, gürgen, kestane, ıhlamur, dişbudak, meşe, kızılağaç, karaağaç, yabani fındık, beyaz söğüt, titrek kavak, köknar ve sarıçamdır. Ağaç örtüsünün altındaki otlar arasında zakkumlar ve çeşitli dağ çiçekleri ve mantar türleri görülür. Bazı kısımlarda katran ağacı, sumak, taflan, kızılcık, böğürtlen ve değişik sarmaşık türleri bulunur.
Fauna
Bolu’nun zengin bitki örtüsü, topografyası, su kaynakları ve iklimi yaban hayatı için de elverişli koşullar oluşturmaktadır. Ancak Bolu ilinde yaban hayvanları varlığı konusunda, özellikle bunların popülasyon büyüklükleri hakkında yeterli bilgi bulunmamaktadır. Göllerde ve akarsularda sazan, alabalık, tatlısu midyesi, yengeç, kurbağa, kaplumbağa gibi suda yaşayan hayvan türleri; yaban ördeği, yaban kazı, karabatak, su tavuğu gibi kuşlar bulunur. Ormanlık alanların yüksek kesimlerinde ayı, vaşak, yaban domuzu, geyik, karaca görülmektedir. Bolu’da bulunan diğer hayvan türleri kurt, sansar, tilki, porsuk, tavşan, kokarca, gelincik, sincap gibi kara hayvanları; keklik, üveyik, bıldırcın, yaban ördeği, çil, toy, turna, çulluk, güvercin, atmaca, şahin, kartal gibi kuşlardır.
Ekonomik Yapı
İl GSYİH içinde tarım % 37.7, sanayi % 21.6 (imalat sanayi, inşaat, madencilik ve taş ocakçılığı, elektrik-gaz-su), hizmetler % 40.7 (ticaret, ulaştırma ve haberleşme, mali kuruluşlar, serbest meslek ve hizmetler, devlet hizmetleri) paya sahiptir. İlimizde tarla bitkileri olarak ekili alanların büyük bir kısmını tahıllar oluşturmaktadır. Yetiştirilen tahılların başında buğday gelmektedir. Buğdayı sırasıyla arpa, yulaf, çeltik ve mısır izlemektedir. Baklagillerden nohut, fasulye, fiğ ve burçak, endüstri bitkilerinden şeker pancarı ve şekerpancarı tohumu yetiştirilmektedir. Yumru bitkilerden patates, soğan, sarımsak ve hayvan pancarı yetiştirilmekte olup, bunlardan patates, ilimiz için önemli ekonomik değere sahiptir. İlimizde ayrıca çeşitli meyve ve sebze bitkileri de üretilmektedir.
Organik tarıma dönük çalışmalar devam etmektedir. Tarım sektörünün alt sektörlerinden olan kanatlı hayvancılık sektörünün il ekonomisinde önemli bir yeri vardır. Türkiye genelinde Bolu İli broiler piliç eti ve ürünlerinin üretiminde % 30 potansiyele sahiptir. Sanayinin büyük ölçüde küçük ve orta ölçekli işletmelerden oluştuğu Bolu’da faaliyette bulunulan önemli sanayi dalları; gıda, orman ürünleri ve mobilya, madeni eşya ve metal sanayi, ısı cam ve temperli cam sanayi, elektrik cihazları üretimi, dokuma-giyim eşyası ve deri sektörleridir. İlimizde mevcut sanayi tesisleri merkezde yoğunlaşmıştır. Bolu İlinde toplam 17 bankaya ait 40 şube bulunmaktadır.
Bolu İlçeleri
YENİÇAĞA : YENİÇAĞA Bolu İli’nin doğusunda yer alan ilçenin kuzeyinde Mengen, doğusunda Gerede, güneyinde Dörtdivan, batısında Bolu toprakları ile sınırlı olarak yaklaşık 156 km² alana sahiptir. İlçenin rakımı 990 metre olup, nüfusu 7687, İl merkezine uzaklığı 37 km’dir. İlçe merkezinde 3 mahalle bulunmakta olup, 16 köy bağlıdır. İlçe merkezinin kuzeyinde 400 hektarlık Yeniçağa Gölü yer alır.
MENGEN : MENGEN Bolu İli‟nin kuzeydoğusunda yer alan ilçenin kuzeyinde Devrek, doğusunda Eskipazar, kuzeydoğusunda Yenice, güneydoğusunda Gerede, güneyinde Yeniçağa, güneybatı ve batısında Bolu toprakları ile sınırlı olarak yaklaşık 898 km² alana sahiptir. İlçenin rakımı 610 metre olup, nüfusu 14619, il merkezine uzaklığı 56 km‟dir. İlçe merkezi 10 mahalleden oluşmuştur. Ayrıca ilçeye bağlı 1 belde (Gökçesu) ve 56 köyü bulunmaktadır.
GÖYNÜK : Bolu İli‟nin güneybatısında yer alan ilçenin kuzeyinde Akyazı, doğusunda Mudurnu, güneydoğusunda Nallıhan, güneyinde Sarıcakaya, güney batısında Gölpazarı ve batısında Geyve toprakları ile sınırlı olarak yaklaşık 1.362 km² alana sahiptir. İlçenin rakımı 720 metre olup, nüfusu 15590, İl merkezine uzaklığı 96 km‟dir. İlçe merkezi 6 mahalleden oluşmuştur. Ayrıca ilçe merkezine bağlı 66 köy bulunmaktadır.
BOLU MERKEZ : 2013 yılı Adrese dayalı nüfus kayıt sistemine göre Bolu Merkez ilçenin nüfusu: 140.131 kişi şehir merkezinde ve 34.556 kişi köylerde olmak üzere toplam 174.687 kişidir. Bolu ilinin toplam nüfusu ise 283.496’dır.
MUDURNU : MUDURNU Bolu İli‟nin güneybatısında yer alan ilçenin kuzeyinde Düzce ili, doğusunda Seben, kuzeydoğusunda Bolu, kuzeybatısında Hendek, güneyinde Nallıhan, batısında Göynük ve Akyazı toprakları ile sınırlı olarak yaklaşık 1.409 km² alana sahiptir. İlçenin rakımı 840 metre olup, toplam nüfusu 20410, il merkezine uzaklığı 52 km’dir. İlçe merkezi 8 mahalleden oluşmuştur. Ayrıca ilçe merkezine bağlı 73 köy ve 1 beldeai bulunmaktadır.
KIBRISCIK : KIBRISCIK Bolu İli‟nin güneyinde yer alan ilçenin kuzeydoğusunda Dörtdivan, güneyinde Beypazarı, kuzey ve batısında Seben toprakları ile sınırlı olarak yaklaŞık 462 km² alana sahiptir. ilçenin rakımı 1.130 metre olup, nüfusu 3530, İl merkezine uzaklığı 63 km‟dir. İlçe merkezi 2 mahalleden oluşmuştur. Ayrıca ilçe merkezine bağlı 22 köy bulunmaktadır.
GEREDE : Bolu İli‟nin doğusunda yer alan ilçenin güneydoğusunda Kızılcahamam ve Çamlıdere, kuzey doğusunda Çerkeş ve Eskipazar, güneybatısında Dörtdivan, kuzeyinde Mengen, batısında Yeniçağa toprakları ile sınırlı olarak yaklaşık 1.059 km2 alana sahiptir. İlçenin rakımı 1.350 metre olup, nüfusu 34565, il merkezine uzaklığı 52 km‟dir. İlçe merkezi 8 mahalleden oluşmuştur. Ayrıca ilçe merkezine bağlı 92 köy bulunmaktadır.
DÖRTDİVAN : Bolu İli‟nin doğusunda yer olan ilçenin doğusunda Gerede, batısında Bolu, kuzeyinde Yeniçağa, güneyinde Çamlıdere, güneybatısında Kıbrıscık toprakları ile sınırlı olarak yaklaşık 552 km2 alana sahiptir. İlçenin rakımı 1.340 metre olup, nüfusu 6688, İl merkezine uzaklığı 47 km‟dir. İlçe merkezi 8 mahalleden oluşmuştur. Ayrıca ilçe merkezine bağlı 24 köy bulunmaktadır.
SEBEN : SEBEN Bolu İli‟nin güneyinde yer alan ilçenin kuzeyinde Bolu, doğusunda Kıbrıscık, güneyinde Ankara’nın Nallıhan, batısında Mudurnu toprakları ile sınırlı olarak yaklaşık 817 km² alana sahiptir. İlçenin rakımı 625 metre olup, nüfusu 5720, İl merkezine uzaklığı 52 km‟dir. İlçe merkezi 2 mahalleden oluşmuştur. Ayrıca ilçe merkezine bağlı 29 köy bulunmaktadır.
Bolu Ulaşımı
Denizyolu : İlimizin denize kıyısı bulunmamaktadır.
Karayolu : Uluslar arası TEM Otoyolu ve D.100 Karayolu Bolu şehir merkezinden geçmektedir. İstanbul’a 250, Ankara’ya 170 km. mesafededir. Şehir ve çevresinde bulunan tarihi, turistik yerler ve ilçelere ise Bolu’dan kalkan otobüs ve dolmuşlarla gidilebilir. Bolu’nun Bazı Merkezlere Uzaklığı : Bolu – İstanbul 250 km Bolu – Ankara 170 km Bolu – İzmir 590 km Bolu – Konya 445 km Bolu – Bursa 270 km Bolu – Nevşehir 465 km Bolu – Adana 735 km Bolu – Antalya 690 km Bolu – Trabzon 815 km Bolu – Erzurum 963 km Bolu – Zonguldak 159 km Bolu – Sakarya 114 km Bolu – Düzce 45 km BOLU İL MERKEZİ VE İLÇELER ARASI UZAKLIKLAR: Bolu – Dörtdivan 45 km Bolu – Gerede 50 km Bolu – Göynük 96 km Bolu – Kıbrıscık 63 km Bolu – Mengen 56 km Bolu – Mudurnu 52 km Bolu – Seben 52 km Bolu – Yeniçağa 37 km. Şehirlerarası Otobüs Terminali: 274 13 90 274 18 58 274 14 50 274 18 80
Demiryolu : İlimizde demiryolu bulunmamaktadır.
Havayolu : İlimizde hava alanı bulunmamaktadır. En yakın hava alanları 200 km. mesafede bulunan Ankara Esenboğa ve 225 km. mesafede bulunan İstanbul Sabiha Gökçen hava alanlarıdır.
Bolu Yeryüzü Şekilleri ve Bilgileri
Seben Kaya Evleri : [Mağara] , Seben ilçesinin Muslar, Solaklar, Kabak ve Musasofular köylerinde 1. derece doğal sit olarak tescilli kaya evleri ve mağaralar bulunmaktadır.
Ayıkaya Mağarası : [Mağara] , Bolu-Yediğöller yolu üzerinde Ayıkaya Orman İşletme şefliği yakınındaki tepenin batı yamacında yer alan mağara, mağara meraklıları tarafından ziyaret edilmektedir.
Gölcük Tabiat Parkı : [Göl] , Bolu şehir merkezinin 13 km. güneyindedir. Tabiat parkı olarak koruma altındadır. Çevresinde günübirlik tesisler ve piknik alanları bulunmaktadır.
Bolu Gölköy : [Baraj Gölü] , Bolu şehir merkezinin 8 km. batısında sulama ve içme suyu amaçlı yapılmış bir gölettir. Çevresinde piknik alanları bulunmaktadır.
Akkaya Travertenleri : [Şelale] , Bolu il merkezinin 10 km. güneybatısındadır. 1.derece doğal sit alanıdır. “Bolu’nun Pamukkalesi” adıyla bilinmektedir. Akkaya’dan çıkan su bir yamaçtan akarak travertenleri oluşturmuştur.
Sülüklügöl Tabiat Parkı : [Göl] , Mudurnu İlçesinin 40 km. kuzeybatısındadır. Flora ve fauna yapısı nedeniyle Tabiat Parkı olarak koruma altındadır.
Çubuk : [Göl] , Göynük İlçesinin 8 km. kuzeyindedir.
Abant Tabiat Parkı : [Göl] , Bolu’nun 34 km. batısındadır. Flora, fauna ve rekreasyon özellikleri nedeniyle 1988 yılında Tabiat Parkı ilan edilmiştir. Çevresinde konaklama, yeme içme tesisleri, kamp ve piknik alanları vardır.
Seben Taşlıyayla : [Gölet] , Bolu – Seben arasında Seben’e 20 km. mesafede Taşlıyayla bölgesindedir. 864 hektar alana sahiptir. Çevresi 25 km.dir.
Sünnet Gölü Tabiat Parkı : [Göl] , Göynük ilçesinin 25 km. doğusundadır. Zengin orman yapısı, flora ve fauna özellikleri ile Tabiat Parkı olarak koruma altındadır. Konaklama tesisi vardır.
Bolu Aladağ : [Gölet] , Bolu şehir merkezinin 25 km. güneyinde Aladağ yaylaları bölgesindedir. Göksu Tabiat Parkı adıyla koruma altındadır. Çevresinde piknik ve kamp alanları vardır.
Yeniçağa : [Göl] , Yeniçağa ilçe merkezindedir. Ülkemizin önemli sulak alanlarından biridir.
Yedigöller Milli Parkı : [Göl] , Bolu’nun 42 km. kuzeyindedir. 1965 yılında flora ve fauna özellikleri nedeniyle Milli Park olarak ilan edilmiş olup, yedi adet göl ile şelaleler, anıt ağaç, yürüyüş,piknik ve kamp alanı bulunmaktadır.
Karamurat – Mudurnu : [Göl] , Mudurnu İlçesinin 30 km. kuzeyindedir. Doğal sit olarak ilan edilmiştir.
Bolu tarihçesi
BOLU İLİ’NİN TARİHİ
Arkeolojik buluntulara göre Bolu’da ilk yerleşim Kalkolitik Döneme ( M.. 5500 – 3000 ) kadar uzanmaktadır. Bolu İli, Merkez İlçe ile Gerede ve Seben İlçelerinde Tunç Çağı ( M.. 3000 – 1200 ) yerleşim izleri tespit edilmiştir.
M.. II. binde Hitit, M.. I. binden itibaren de Frig, Lidya ve Pers egemenliği altında kalan bölge; M.. 334 yılından sonra Bithynia Krallığı sınırları içine dahil olmuştur. Bithynia Krallığı döneminde şehre “Bithynium” ismi verilmiştir.
M.. 74 yılında son Bithynia kralı IV. Nicomedes, vasiyetname ile Bithynia topraklarını Romalılara bırakmıştır. Bu tarihten itibaren Bolu ve çevresi Roma’ dan gelen valiler tarafından yönetilmiş ve şehre Roma İmparatoru Claudius’ a izafeten “Claudiapolis” ismi verilmiştir. Bolu isimi de şehir anlamında olan Polis’ten gelmiştir.
M.S. 395 yılında Roma İmparatorluğu’nun ikiye ayrılması ile Doğu Roma ( Bizans ) sınırları içinde kalan Bolu; İmparator Justiniaus ( M.S. 518 – 527 ) döneminden itibaren thema adı verilen askeri valiler tarafından yönetilmiştir. Hisar Tepesi, Karga Tepe ve Hıdırlık Tepesi adıyla anılan 3 tepe üzerinde kurulmuş olan şehir, içte ve dışta surlara sahip olmuştur. Şehrin kuzeyinde Halı Hisarı bölgesinde bu surların kalıntıları görülebilmektedir.
1071 Malazgirt zaferinden sonra batıya yayılan Türkmenler 3 yıl sonra Bolu’ya yerleşmişlerdir. Selçuklu Devleti’nin komutanları Artuk, Tutuk, Danişmend, Karateki ve Saltuk Beyler Süleyman Şah’ın emrinde İstanbul sınırına dayanmışlardır. Bu akınlar sırasında Bolu, Horasanlı Aslahaddin tarafından 1324 yılında Beylik topraklarına katılmıştır.
Yıldırım Bayezit’in ölümü ile başlayan şehzadeler savaşına Bolu, birçok kez sahne olmuştur. Bolu, Ankara Savaşı sonrası Timur’un talan ettiği bölgelerin dışında kaldığı gibi, bu tehlike bitinceye kadar, Osmanlı Devleti’nin 2. kurucusu sayılan Çelebi Mehmet’i de Kızık Yaylası’nda barındıran belde olmuştur. Çelebi Mehmet’in Osmanlı Devleti’nin birliğini sağlamasından sonra ise Bolu, düzenli bir yönetime kavuşmuştur.
1324 – 1692 yılları arasında Bolu, 36 kazası olan bir sancak beyliği idi. XVI. Yüzyılda Bolu, ikinci derece Şehzade sancaklarından biri oldu. 2. Bayezit döneminde Şehzade Süleyman (Kanuni) buraya atanmıştır.
1683-1792 yılları arasında Bolu, voyvodalıkla yönetildi. II. Mahmut zamanında ise Mutasarrıflığa dönüştürülmüştür. (1811) Tanzimat sonrası Bolu; Kastamonu eyaletine bağlandı (1864). 1909 yılında ise tekrar Mutasarrıflığa dönüştürülmüştür.
Mondros Mütarekesi’nin yürürlüğe girmesi ve İzmir’in işgal edilmesinin ardından Bolu yöresinde ilk Müdafa-i Hukuk Cemiyeti Gerede’de örgütlenmiştir. Bolu 1. Dünya Savaşı’nda ve sonrasında düşman işgaline uğramamış ancak maddi zarar görmüştür.
Mustafa Kemal Paşa önderliğinde yapılan milli mücadele dönemlerinin sonunda Bolu, 10 Ekim 1923’te Mutasarrıflık devrini tamamlayarak yeni düzenlemeler çerçevesinde vilayet haline getirilmiştir.