Türkiye’de Dağların Oluşum Süreci ve Başlıca Dağlar

Dağ, çoğunlukla dik yamaçlı, çevresindeki topraklardan en az 500 metre daha yüksek, yuvarlak ya da sivri tepeleri olan bir kaya kütlesidir. Dağlar tek tek olduğu gibi birbiriyle bağlantılı olarak da dağ zincirleri, sıradağlar ya da dağ kütleleri oluşturur. Zincir, sıradağ ve kütlelerin bir araya gelmesinden dağ sistemleri oluşur.

Türkiye’de dağlar çok geniş bir alan kaplar. Dağ; çevresine göre 500m. Ve daha yüksek kabarıklıklardır. Bazıları tek bulunurken bazıları da sıradağlar şeklindedir.

Oluşumlarına göre dağlar ikiye ayrılır.

1-Orojenik Hareketlerle Oluşan Dağlar:

Orojenez dağ oluşumu demektir. Yan basınçla sıkışan yerkabuğu plakaları kıvrılarak ya da kırılarak engebe kazanır ve sıradağlar oluşur. Ülkemizde Orojenez iki şekilde görülür.

A) Kıvrılma ile B) Kırılma ile

a) Kıvrım Dağları: Orojenez sonucu esnek tabakalar kıvrılarak yükselir ve sıradağlar oluşturur. Ülkemizdeki dağlar Alp-Himalaya orojenezi sonucu oluşmuştur. Kuzey Anadolu ve Toros Dağları bu şekilde oluşmuştur.
Kıvrılma sonucu yüksekte kalan kubbemsi kısımlara Antiklinal, alçakta kalan çanaksı yapıya ise Senklinal denir. Bu oluşumda da bazen kırılmalar dolayısıyla senklinaller boyunca fay hatları oluşabilir. Ülkemizi K.Anadolu

b) Kırık Dağları: Orojenez sonucu sert tabakalar kıvrılmaz kırılır. Böylece yükselen kısımlar (Horst) sıradağları oluştururken, Alçalan kısımlar Çöküntü ovalarını (Graben) oluştururlar. Horst ve Grabenler arasında ise kırıklar (Fay Hatları) bulunur. Bu yüzden buralar hem deprem alanlarıdır hem de kaplıca kaynaklarının sık görüldüğü yerlerdir. Ege bölgesinde kıyıya dik uzanan dağlar bu şekilde oluşmuşlardır.

2- Volkanizma ile Oluşan Dağlar:

Yerin derinliklerindeki magmanın yerkabuğunun zayıf ve çatlak kısımlarından yer üstüne çıkmasıyla oluşan genelde tek dağlardan ibaret olan dağlardır.

Not: Volkanik sahalar mineralce zengindir. O yüzden tarım arazileri de çok verimlidir. Ayrıca maden bakımından da zengin alanlardır.

DAĞ SİTEMLERİ

Yeryüzünde iki büyük dağ sistemi vardır:
1 – Büyük Okyanus Dağ Sistemi
2 – İspanya’dan Doğu Hint Adaları’na kadar uzanan Akdeniz-Himalaya Dağ Sistemi

Okyanus tabanından yükselen dağ sistemlerinin bazı yüksek tepeleri de adaları oluşturur. Yanardağların dışında dağlar genellikle ırmakların ve buzulların yerkabuğundaki kabartıları yarması ve hareketlendirmesi sonucu oluşmuştur.
Dünyanın en yüksek dağlarından bazıları yanardağlardır. Bunların çoğu sıradağlar ya da yüksek yaylalar üzerindedir. Güney Amerika’daki And Dağları’nda yer alan Cotopaxi (5.948 metre) ve Chimborazo (6.272 metre); Afrika’da Kilimanjaro (5.895 metre) ve Kenya (5.199 metre) yeryüzünün en yüksek yanardağlardır. Cotopaxi aynı zamanda, dün­yadaki etkin yanardağların en yükseğidir. Yeryüzünün en yüksek yanardağ zinciri ise Büyük Okyanus tabanından 9.000 metre yük­selerek Hawaii Adaları’nı oluşturan lav birikintisidir.

Dağların Ekonomiye Etkileri Olumlu Etkileri

Kıyı kesimleri iç bölgelerden ayırarak kıyıların yağışlı iç kısımları karasal olmasını sağlamış Bu durum mevsim çeşitliliğine neden olmuştur. Bu durumda tarımsal ürün çeşitliliğine imkân sağlar.
K.A.D.’da gür ormanlar oluşmuştur.
Dağlar akarsuların su deposudur.
Yaban hayatının yaşama alanlarıdır.
Yer altı kaynaklarının temel depo alanlarıdır.
Avcılık, Dağ Sporları ve Kış Turizmine imkân sağlarlar.
Yaylacılık faaliyetleri ile hayvancılığı destekler.

Olumsuz Etkileri

Ulaşımı zorlaştırır. Yol yapım maliyetlerini arttırır.
Heyelanların fazla olduğu yerlerde can ve mal kayıplarına neden olurlar.
Tarım ve Yerleşme alanlarının sınırlanmasına neden olur.

TÜRKİYE’NİN BÖLGELERE GÖRE DAĞLARI

Akdeniz Bölgesi Dağları:

• Aladağlar
• Amanos Dağları
• Binboğa Dağları
• Elmalı
• Sultandağları
• Tahtalı Dağları
• Beydağlar
• Bolkar Dağları
• Orta Toroslar
• Samandağı
• Toroslar

Marmara Bölgesi Dağları:

• Armutçuk Dağı
• Biga Dağları
• Elmacık Dağı
• Kapıdağ
• Kazdağı
• Koru Dağları
• Samanlı Dağları
• Uludağ
• Bolu Dağı
• Domaniç Dağı
• Işıklar Dağı
• Koru Dağı
• Yıldız Dağları

Ege Bölgesi Dağları:

• Aydın Dağları
• Bozdağlar
• Dilek Dağı
• Emirdağ
• Kaz Dağları
• Madran Dağı
• Menteşe Dağları
• Murat Dağları
• Nif Dağı
• Sandıklı Dağları
• Spil Dağı
• Yunt Dağı

Karadeniz Bölgesi Dağları:

1. Bolu Dağları
2. Canik Dağları
3. Giresun Dağları
4. Ilgaz Dağları
5. Kaçkar Dağları
6. Kop Dağları
7. Akçakoca Dağları
8. Çimen Dağları
9. Köroğlu Dağları
10. Küre Dağları
11. Mescit Dağları
12. Rize Dağları
13. Yalnızçam Dağları

• İç Anadolu Bölgesi Dağları:
• Erciyes Dağı
• Hasan Dağı
• Hınzır Dağı
• Karacadağ
• Karadağ
• Sündiken Dağı
• Tecer Dağları
• Kızıldağ Dağı
• Melendiz Dağı
• Sivrihisar Dağı

Doğu Anadolu Bölgesi Dağları:

• Ağrı Dağı
• Cilo Dağı
• Çimen Dağları
• Dumludağ
• Kızıldağ
• Kop Dağı
• Munzur Dağı
• Allahuekber Dağları
• Çakmak Dağı, Kısırdağ
• Kelkit Çoruh Dağı
• Mercan Dağları
• Nemrut Dağı
• Süphan Dağı
• Yalnızçam Dağları
• Palandöken Dağları
• Tendürek Dağı

Güney Doğu Anadolu Bölgesi Dağları:

• Gâvur Dağları
• Karacadağ Volkanı
• Karakaş Dağı
• Kartal Dağları
• Keltepe
• Kollubaba Doruğu
• Mazı Dağı
• Nurhak Dağları
• Raman Dağı

TÜRKİYE’DE 3000 M’NİN ÜZERİNDEKİ DAĞLAR VE ZİRVELERİ: