İçe dönük bir insan mısınız, yoksa dışa dönük mü? Bunun cevabını verirken, partilere gitmek ve yabancılarla konuşmaktan ne kadar hoşlandığınız sorusunu ya da internet üzerinden yaptığınız kişilik testinin sonucunu düşünmek yetebilir.
Ama bu yaklaşımlar, sorulara dürüst ve net cevaplar vermeyi gerektirdiği ve bir miktar sübjektivizmi barındırdığı için sorunlu olabilir.
Belki de partileri seviyor, ama arkadaşınız kadar hoşlanmıyor olabilirsiniz. Bu sizi dışa dönük yapar mı, yapmaz mı?
Bu sorunların da üstesinden gelecek şekilde farklı bir yaklaşım bu soruya limon kullanarak, daha doğrusu konsantre limon suyu kullanarak yanıt arıyor.
Bu, kişilik psikolojisinde geçmişi eskilere dayanan ve evde denenebilecek kadar kolay bir testtir. İki ucu pamuklu çubuğun (kulak temizleme çubuğu) tam ortasına bir ip bağlanır. Uçlardan biri 20 saniye boyunca dil üzerinde tutulur, sonra beş damla limon suyu dile damlatılır ve yutulur, daha sonra çubuğun diğer ucu 20 saniye dil üzerinde tutulur. Çubuk çıkarılıp ipin ucundan sallandırılır. Maksat çubuğun yatay mı, yoksa dikey mi durduğunu tespit etmektir. Çubuk dikey duruyorsa bu, limon damlalarını yuttuktan sonra dilimize koyduğumuz tarafın çok ıslanıp ağırlaşmış olduğunu gösterir.
Durum buysa limon suyu nedeniyle fazla tükürük salgılamışsınız demektir. Bu ise psikolojik olarak sizin içe dönük olduğunuzun işaretidir. Çubuk yatay duruyorsa limon suyuna tepki vermediniz ve dışa dönük bir kişiliğiniz var demektir.
Uyarıcıya tepki
Peki nasıl oluyor bu? Limon suyu testi 1960’larda kişilik psikolojisi öncülerinden Hans Eysenck ve meslektaşı eşi tarafından geliştirilmiş. Onların deneyinde hassas aletler kullanılarak limondan önce ve sonra pamukta ne kadar tükürük biriktiği ölçülmüştü.
Bu testle Hans Eysenck’in dışa dönüklük ve içe dönüklükle ilgili “kortikal uyarılma” teorisi sınanıyordu. Eysenck, kişiliğin bu yönünün psikolojik temelleri olduğunu ve içe dönüklerin kortikal uyarılma eşiklerinin daha yüksek olduğunu söylüyordu.
Bu ise onların uyarıcılara karşı daha güçlü tepki vermelerine, her şeyi daha yoğun yaşamalarına, bu ise onların belli durumlardan kaçınmaya yönelmelerine neden oluyordu. Eysenck limon testinin bu teoriyi doğruladığına inanıyordu.
İçe dönük/ dışa dönük kişilik özelliklerinde biyolojik faktörlerin de etkili olduğu ve bunların kısmen aileden geçtiği doğru. Ama bugün uyarılma teorisinin kısmen doğru olduğunu biliyoruz.
Beyin taramalarında elde edilen görüntülerin incelenmesiyle elde edilen veriler, içe dönüklerin gürültüye ve diğer duyumsal uyarıcılara karşı daha güçlü tepki verdiğini gösteriyor. Ama Eysenck’in teorisinin tersine, bu insanların genel olarak uyarılma eşiklerinin daha yüksek olduğunu gösteren veri pek yok.
Yani limon testinin kişilik özelliklerini doğru tespit edip etmediği hala tartışmalı olsa da kişinin fiziksel hassasiyeti konusunda ilginç ipuçları veriyor aslında. Bu test birkaç kez tekrarlanarak daha güvenilir bir sonuç elde edilebilir.
Empati testi
İçe dönüklük ve dışa dönüklük kişilik özelliklerinin limon testiyle ölçülebilen tek yönü değil. 2014’te yayımlanan bir araştırmada bu testin, insanların empati hissi gibi farklı özellikleri ölçmede de kullanılabileceği iddia ediliyordu.
Florence Hogenmuller ve ekibi, gönüllü deneklerden üç adet pamuk topağını (tükürük miktarını ölçmek üzere) ağızlarına koyup iki tane birer dakikalık video izlemelerini istemişti. Videolardan birinde bir adam limon kesip yiyor, diğerinde ise aynı adam bir kutudan çıkardığı renkli topları masanın üzerine koyuyordu.
Araştırmacılar pamuk topaklarını tarttığında deneklerin limon yiyen adamı izlerken daha fazla tükürük salgıladığı görüldü. Psikologlar buna “otonom yansıma” diyor. Yani insanlar otomatik olarak birbirinin psikolojik durumunu yansıtıyor: biri esnediğinde yanındakiler de esniyor ya da başkasının acı çektiğini görünce yüzünü buruşturuyor.
Fakat herkesin bu konudaki hassasiyeti farklıdır. Araştırmada, empati anketinde başkalarının duygularına ve acılarına daha fazla hassasiyet gösterdiğini ifade eden deneklerin, limon yiyen adamı seyrederken daha fazla tükürük salgıladığı görüldü.
Hagenmuller ve ekibi, limonlu empati testinin, otizm ve şizofreni gibi anket yapması zor insanlarda yararlı olacağına inanıyor.-BBC Dergi