Derleyen: Bengü Dağlı
Geçenlerde yurt dışından arkadaşım geldi. Son iki senesini yurt dışında dil öğrenmeye ayırmıştı. Özlemin verdiği coşkuyla birlikte bizim mahallede dolaşmaya çıktık. O kadar çok şey anlatıyordu ki, artık onun hızına yetişemiyordum. Ben kedileri bol olan bir mahallede yaşıyorum. Bizim mahallede biraz fazla kedi vardır ama artık hayatımın bir parçası durumundalar. Yine de kara kediye bir türlü alışamadım. Çocukluktan edindiğim bir alışkanlıkla ne zaman kara kedi görsem saçımı çekmeden, o günün kötü geçeceğine inanmadan edemiyorum. Düşünsenize nerdeyse hemen hemen her gün kara kedi görüyorum. Ama olsun saçımı çekiyorum ya, kurtuluyorum uğursuzluktan. Arkadaşımla tam evin önüne gelmiştim ki, "Tühhh kör şeytan yine bir kara kedi" dedim. Eski bir alışkanlıkla hemen saçıma asıldım. Tam bu esnada arkadaşım: "Biliyor musun yurt dışında kara kedinin uğur getirdiğine inanıyorlar, hemen hemen herkes kara kedi besliyor" demez mi, aldı bizi bir gülme… Anlayacağınız üzere bugünkü konumuz batıl inançlar. Ne kadar biz onların hurafe olduğunu bilsek de aklımızın bir ucunda bu batıl inançlara uymadan yapamıyoruz…
Batıl inanç nedir? Batıl inançların kaynağı nedir? Dünyadaki ve ülkemizdeki batıl inançlar hangileridir? Tüm bu soruların cevabı bu yazıda gizli…
Boş inanç ya da batıl inanç, mantıksal bir temele dayanmayan inanç ve davranışlara denir. İlk çağlardan beri her toplumdan insanlar gerçeklik payı olmayan, korkuları, çaresizlikleri, eski gelenekleri gereği genellikle doğaüstü olan olaylara inanırlar. Bu inançlar batıl inançlar olarak isimlendirilir. Bazen, nedenini bilmediğimiz davranışlarda bulunur ya da sözler söyleriz. Yolculuğa çıkan birisinin arkasından yere su dökmeyi, merdiven altından geçmemeyi, gece tırnak kesmemeyi, aksıran birisine "Çok yaşa!" demeyi bunlara örnek olarak verebiliriz.
Batıl inaçların kökenini, eski paganist inançlarda aramak gerekir. Bu çağlardan kalma batıl inanç dediğimiz alışkanlıklar devam etmiş, oysa bir zamanlar bunları anlamlı kılan inançlar çoktan unutulup gitmiştir.
Batıl inançların büyük bir bölümü efsanelere dayanır. Bazıları çok eski tarihlerden gelen boş inançlara ilişkin yalnızca bazı varsayımlarda bulunabiliriz. Günümüzde Ay’ın Dünya’nın bir uydusu olduğunu biliyoruz. Oysa bundan binlerce yıl önce yaşamış insanlar Ay’ın bir tanrıça olduğunu sanıyor, insanlara zenginlik ve uğur getirdiğini inanıyorlardı. Günümüzde yeni ay çıktığında sevdiği kişinin yüzüne bakmak ya da altına el sürmek türünden davranışlar o dönemlerden kalmış olabilir. At nalının uğurlu sayılmasının nedenlerinden biri, belki de eski Avrupa topluluklarından Keltlerin atın kutsallığına inanmalarıdır. Eskiçağlarda topraktan çıkarılan demir cevherinden demir eşya üretme sanatının büyücülük olduğuna inanılması da bu inancı doğurmuş olabilir.