Tanzimat Fermanının sebep özellikleri
(3 Kasım 1839)
Padisah: Abdülmecid
Sadrazam:Mustafa Resid Pasa
Tanzimat Fermanının ilan Sebepleri:
1)Avrupalı Devletlerin iç islerimie karısmasına engel olmak.
2)Mısır ve Boğazlar konusunda Avrupalı Devletlerin desteğini kazanmak.
3)Devleti ve toplumu demokratik bir yapıya kavusturma isteği Bu nedenlerden dolayı 3 Kasım 1839 da Tanzimat Fermanı (Gülhane Hattı Hümayunu) ilan edildi.
NOT: Tanzimat Fermanının ilanıyla Osmanlı tarihinde yeni bir dönem açılmıs(Tanzimat Devri) ve bu devir
1876’ya kadar devam etmistir.
Tanzimat Fermanında yer alan konular:
1)Azınlıkların, can, mal ve namus güvenliği sağlanacak.
2)Vergi sistemi yeniden düzenlenerek, herkesten gelirine göre vergi alınacak.
3)Askerlik OCAK görevinden, VATAN görevi haline getirilecek. Azınlıklarda askere alınacak.
4)Kanunların her gücün üstünde olduğu kabul edilecek.
Tanzimat Fermanının Özellikleri:
1)-En önemli özelliği padisahın yetkilerini sınırlandırması ve kanunların her gücün üstünde olduğunun ifade edilmesidir.
2)Tanzimat Fermanı ANAYASACILIĞA ve DEMOKRASiYE (hukuk devletine, yani hukukun üstünlüğü esasına
dayanan devlet anlayısına)geçisin (BATILILASMANIN) ilk asamasıdır.
3)Bu fermanın hazırlanmasında halkın bir rolü ve baskısı yoktur. Padisah Abdülmecit, Mustafa Resid Pasanın telkiniyle Mısır meselesinde Avrupa devletlerinin desteğini kazanmak için bu fermanı ilan etmistir.
ISLAHAT FERMANI
Islahat fermanı Kırım savaşındaki müttefiklerimizin isteklerini karşılamak üzere hazırlanan ve 1856 Paris Antlaşmasında da sözü edilen bir belgedir. Rusya balkanlarda yayılmak için Avrupa’dan önce davranır. Bulgarların Slav olduğu fikri işlenir. Buralara papazlar , rahipler gönderilir. Rusya Balkanların hamisi olur. Rusya ‘nın bu hedeflerini sezen İngiltere ,Fransa,, Almanya burayı Rusya’ya kaptırmak istemez. Ve bu nedenle Avrupa kırım harbinde Osmanlının yanında yer alır. Boğazlar ve sıcak denizlere inme politikası Avrupa devletlerinin karşı çıktığı bir Rus politikasıydı.
1856 da Kırım Ruslarda kalır. Diğer bölgeler kurtulur. Karadeniz’in batısı Ruslarda kalır. Kafkasya, Abazya Osmanlıda kalır. Fakat Avrupa devletleri Osmanlıyı şu konuda sıkıştırır.
Paris antlaşmasının maddelerinden ;
a)Osmanlı artık bir batı ülkesidir.
b)Osmanlı toprakları bu ülkelerin garantisi altındadır.
Bu maddeler ileride zımmi hakları adı altında batılı devletlerin Osmanlıya müdahalesini kolaylaştırmıştır. Islahat fermanı ile bu müdahale artmasına rağmen Osmanlı statükoyu korumaya çalışır. Kırım savaşı sırasında İngiltere, Fransa Osmanlıya Hristiyan vatandaşlar için bazı yenilikler ve haklar tanıması koşuluyla yardım etmişlerdi. Osmanlı savaş sonrası yapılacak Paris antlaşmasına böyle bir madde konulmasını önlemek amacıyla Islahat fermanı’nın ilanına karar verdi. Fermanın bir örneği de Paris konferansına gönderildi. Islahat Fermanı Tanzimat Fermanındaki ana haklar teminatına eşitlik esasını da ekliyor, gayrı Müslimlerin durumu başta olmak üzere bir çok sahalarda ıslahatı öngörüyordu. Islahat Fermanı gayrı Müslimlerin lehine koyduğu hükümler sebebiyle Müslüman halkı memnun etmemiştir. Namık Kemal Islahat Fermanını İmtiyaz Fermanı olarak nitelendirmiştir.
İÇERİĞİ VE ÖZELLİKLERİ
Bu ferman Tanzimat fermanı’nı tamamlayan bir fermandır. Tanzimat fermanın da yapılacağı belirtilen yenilik esaslarını bir daha belirtmiştir. Bundan başka Hristiyan ve Musevilere yeniden şu hak ve ayrıcalıklar verilmiştir.
1-Tüm Osmanlı vatandaşlarının canının, malının ve ırzının korunması
2-Kanun önünde eşitlik
3-Devlet memurluklarına ,askeri görev ve okullara Müslüman olmayan Osmanlı vatandaşlarının da alınması
4-Vergilerin eşitlik içinde herkesin gelirine göre toplanması ve iltizam usulünün kaldırılması
5-Mahkemelerin açık olması ve ticaret, ceza ve hukuk davaları için karma mahkemelerin kurulması
6-Din ve mezhep özgürlüklerinin tanınması ve patrikhanelerin ıslah edilmesi
7-Resmi yazı ve yazışmalarda Hristiyanlar için hakaret edici söz ve deyimlerin kullanılmaması
8-İşkence, dayak ve angaryanın kaldırılması
9-Askerlik için nakdi bedelin kabul edilmesiyle Hristiyanların ne şekilde askerlik yapacağının belirlenmesi
10-Hristiyanların il meclislerine üye olabilmeleri
11-Herkesin şirket ve banka gibi kuruluşları kurabilmeleri
12-Rüşvet ve kayırmanın kaldırılması
13-Mahkemelerin açık yapılması, herkesin kendi dinine göre yemin etmesi, hapishanelerin ıslahı ve kanunların Hristiyan uyruğun dillerine de çevrilmesi