HAZIRLAYAN: Bengü Dağlı
2 gün önce Foça’da çıkan yangınla 160 hektar ormanlık alan yok oldu. Dün akşam saatlerinde İstanbul Pendik’teki Aydos Ormanı’ndaki yangın tüm İstanbulluların yüreğini ağzına getirmişti ki yangın 2 saatlik yoğun bir çalışmayla kontrol altına alındı. Bu iki olayla orman yangınları mevsimini de resmen açmış olduk.
Her orman yangını sonrası basın olarak hepimiz feryat ediyoruz. Yangınları çıkaranlara lanet ediyor, buna sebep olanları en ağır şekilde eleştiriyoruz.
Peki sonra ne oluyor? Ben söyleyeyim Hiç!.. Koca bir hiç!.. Ormanlar yandıklarıyla kalıyor. Basın yaktığı ağıtları unutuyor, hükümletin ‘Yanan ormanların yerine yenisi gelecek’ sözleri havada kalıyor. Kış gelince ne basından ne de hükümetten orman yangınlarıyla ilgili tek bir ses bile çıkmaz ta ki yeniden yaz gelip bir orman daha yanana kadar.
Peki bunun sonu nereye varacak?.. Ormanlarımıza geleceğimize kim nasıl sahip çıkacak. Çocuklarımıza gençlerimize yarınlarını nasıl vereceğiz? Burası koca bir muamma?
Artık bir vatandaş olarak bu döngüyü yaşamak istemiyoruz. Kendi ormanlarına sahip çıkamayan bir ülke olmanın utancı hepimize ait…
İşte orman yangınları hakkında bilmediklerimiz;
Dünyanın birçok yerinde olduğu gibi Türkiye de de ormanlarımızın geleceğini tehlikeye sokan etkenlerin başında şüphesiz orman yangınları gelmektedir.
Ülkemizin Akdeniz kuşağında olması ve insan-orman ilişkileri nedeniyle her zaman orman yangını çıkacaktır. Aslında ormanlar orman yangınlarına yabancı değildir, doğal olarak da yangın ( Yıldırım vb.) çıkmaktadır. Dolayısıyla insanlar olmasa da ormanlarda yangın olacaktır. Ancak insan faktörü bu yangınları çoğaltmaktadır.
Fakat insanlığın bütün uğraşı yangın sayısından çok yanan alanların küçültülmesini sağlamaktır. İşte bu durumda yangınları önleme ve zararlarını azaltmak hususunda modern ve profesyonel ormancılık anlayışı devreye girmektedir. Orman yangınlarının önlenmesi için ; koruyucu tedbirler ve önleyici tedbirler alınması ancak buna rağmen orman yangını çıkmış ise yangının süratle söndürülmesi için çalışmaları yapmak gerekmektedir. Orman yangınlarına zamanında müdahale çok önemlidir bu sebeple olası yangınlara karşı Orman Genel Müdürlüğü halkımızın hizmetine ücretsiz olarak Alo 177 nolu telefonu sunmuştur. Bu hatla Türkiye’nin herhangi bir yerinden ve her türlü telefonla ( Telekom ve diğer GSM ) ve ücretsiz olarak orman yangını ihbarı yapılabilmektedir.
ORMAN YANGINI NEDİR?
Ormanda bulunan ot, ibre, yaprak, kütük gibi yanıcı maddelerin tutuşarak ormandaki yaşam birliği içindeki canlı-cansız tüm varlıkları yok eden, serbestçe yayılma ve büyüme eğilimi gösteren yangınlara orman yangını denir.
Orman yangınının oluşabilmesinin üç şartı (Yangın üçgeni)
1-Yanıcı madde (yeterli miktarda varsa)
2-Oksijen (% 15’ten fazla olması gerekir)
3-Tutuşma sıcaklığı (260-400 C derece)
Orman yangınlarının oluşum ve gelişimine etki eden en önemli faktörlerden biri hava halleridir. Hava durumunun kaynağı güneşten gelen radyasyon etkisidir. Bu etki arazi yapısına ve atmosferik şartlara göre değişir. Yeryüzüne en fazla ısı öğle vaktinde gelir. Ancak en yüksek sıcaklık saat 14:00-16:00 arasındadır. Dolayısıyla ülkemizde ve orman yangınları en fazla bu saatlerde çıkmaktadır. Kuzey yarım kürede en yüksek radyasyon haziran ayında alınmasına karşılık en sıcak ay temmuzdur. Bu bakımdan Orman Teşkilatı taşra müdürlükleri, basınç, nispi nem, rüzgar hızı ve yönü, yağış ve hava ile ilgili tüm faktörleri yangın sezonu boyunca, en yakın meteoroloji istasyonundan her saat başı istemekte ve buna göre önlemlerini almaktadır.
Atmosfer basıncı, havanın ağırlığıdır. Atmosferin dikey yöndeki hava hareketine karşı direncine atmosferik kararlılık denir. Her 100 metre bir sıcaklık değişimi 1C dereceden fazla ise hava kararsızdır. Kararsız hava sert rüzgarlar ve toz bulutları meydana getirerek yangın üzerinde etkili olur.
Havada bulunan su buharı yüzdesine nispi nem denir. Güneye bakan yamaçlarda nispi nem daha düşüktür.
Nispi nem Yangın tehlikesi
% 40 dan fazla Az
% 26-40 Orta
% 15-25 Tehlikeli
% 15 ten düşük Çok tehlikeli
Rüzgar; havanın yatay hareketidir. Rüzgar hızı km/saat olarak ifade edilir. Rüzgarlar geldiği yöne göre isimlendirilir. Rüzgarın şiddeti ve yönü orman yangınlarıyla mücadele çalışmalarında çok önemlidir. Rüzgarlar,
• Yanıcı maddelerin kurumasını hızlandırır.
• Oksijeni arttırır.
• Alevleri yanıcı maddelere doğru eğer.
• Yangının yayılma ve ilerleme yönüne etki eder.
• Yanan parçaları taşır, kıvılcım atmayı sağlayarak yangının büyümesine etki eder.
Sıcaklık; yanıcı maddeleri ısıtarak ve kurutarak etkili olur. Yanıcı maddelerin içindeki nem oranı, sıcaklık sonucu azalır ve yanma artar. Ülkemizde ve Karabük’te sıcaklığın fazla olduğu haziran-ekim ayları arasında yangınlar sıklıkla çıkmaktadır.
Orman yangınlarının oluşum ve gelişimini etkileyen faktörlerden biri de yakıt ile ilgili faktörlerdir. Orman yangınlarında yanıcı tüm maddelere yakıt denir. Yakıtlar üç türlüdür.
• Yer yakıtları; yere gömülü ağaç kökü, çürümüş kütük gibi yanıcı maddelerdir.
• Yüzey yakıtları; yerden 180 cm yüksekliğe kadar olan her türlü ibre, yaprak, kozalak, ot, çalı ve ormanda yapılan kesim sonucu oluşan dal ve odun gibi artıklardır. Yüzey yakıtları yangının başlaması ve yayılmasında etkilidir.
• Hava yakıtları; 180 cm den boylu olan ağaçlardır. Boylu ağaçların yoğunluğu sıcaklığı düşürüp nemi arttırır. Yangın başlayıp ağaçların tepelerini yakmaya başlayınca bazı ağaç türlerinde yangın çok hızlı yayılır.(Kızılçam vs)
Yakıtların, yoğunluğu, boyu ve şekli, cinsi, kimyasal yapısı ve içindeki nem miktarı orman yangınlarında etkili yakıt karakteristikleridir.
Yangınlara karşı ormanlarımızda bakım çalışmaları yapılmakta ve özellikle yol kenarlarında yanıcı maddeler mümkün olduğunca temizlenmektedir.
Orman yangınlarının gelişimini etkileyen diğer faktör de arazi yapısıdır(Topoğrafya). Yangında sabit bir faktördür. Bunlar;
Yükseklik; yükseklerde kar kalma süresi uzundur. Yakıt miktarı, yükseklik arttıkça azalır. Yangın sezonu yükseklerde kısadır.
Yamaç durumu; daha çok yakıt bulunan yamaç ortası yanma yoğunluğunun yüksek olduğu yerlerdir.
Kuzeye bakan yamaçlar, daha serin ve nemlidir. Yangın yayılma hızı azdır. Güneye bakan yamaçlar ise sıcak ve daha kurak bakılardır. Nispi nem düşüktür. Yangın yayılma hızı yüksek, yangın sezonu uzundur. Yamaç meyimi; % 50 oranında yamaç meyili daha fazla rüzgar etkisi yapar. Yanan materyal yuvarlanıp yangın riskini arttırır.
Engeller;Kayalar, toprak örtüsü, eski yangınlar, yollar, göller, dereler, nemli topraklar, yangını önleyen doğal engellerdir. Yangın ve yakıt tipinde kesinti oluştururlar.
Arazi şekli; derin dereler, kanyonlar, deniz rüzgarına doğrudan açık yerler, yarımada şeklindeki yerler yangının hız kazanmasını sağlar. Arazinin kırık oluşu yangınla mücadele çalışmalarını engeller. Sırtlar yangınları karadan söndürmek için uygun yerlerdir.
BİR ORMAN YANGINI…
Ormanların yanması ekolojik olarak bir çok zarara sebep olur. İklim değişikliği ve kuraklık başlıca sonuçlardır.
Orman yangınlarının %94’ü insanlardan kaynaklanırken sadece %6’sı doğal afetlerden kaynaklanıyor. İnsan kaynaklı bu yangınların önemli iki ana sebebi dikkatsizlik ve kasıt.
Ormanları yangınlara karşı korumak için öncelikle şunlara dikkat edilmesi gerekir
1- Ormanlara cam ve cam kırıkları atılmamalıdır. (Cam, güneş ışığını bir büyüteç gibi çimenlere çeker. Çimenler, tutuşarak çimenlerin alevlenmesine yangının oluşmasına neden olacaktır.)
2- Mangal küllerini söndürmeden dökmemeliyiz. Çünkü çimenler tutuşabilir.
3- Sigara izmariti yanık olarak atılmamalı,çünkü sigara izmariti çimenleri yakar ve yangın oluşur.
4- Bir yangın gördüğümüz zaman 110 yangın ihbar hattına bildirmeliyiz; eğer bu bir orman yangınıysa, o zaman 177 alo orman yangını ihbar hattına bildirmeliyiz.
5- Halk görevli kişiler ve çevre örgütleri tarafından bilinçlendirilmeli, bu konuda seminerler ve konferanslar düzenlenmelidir.
6- Ormanda ateş yakmamalıyız, yakmak zorundaysak çimensiz bir alanda ateşin etrafına taş koyarak yakmalıyız.
İhmal ve dikkatsizlik nedeniyle çıkan orman yangınları
1- Ormanda güvenlik tedbiri almadan ateş yakmak.
2- Yakılan ateşi söndürmeden bırakmak. Özellikle mangal için yakılan ateşin söndürülmeden bırakılması.
3- Sönmemiş sigara izmariti ve kibriti yere atmak.
4- Orman içinde veya bitişiğindeki tarlalarda istenmeyen otları veya tarla anızını yakmak.
5- Gece aydınlatma için ormanda ateşle dolaşmak.
6- Cam ve cam kırıklarını ormanda bırakmak, güneş ışığının camdan yansıyarak otları yakması.
7- Çocukların orman içinde ateşle oynamaları
8- Eğlence veya gösteri için ormanda ateşle bir şeyler yapılması ateş yakılması
9- Yere atılan camların çimenlere yansıması ve ateş çıkması.
Kasıtlı çıkarılan orman yangınları
1- Orman içinde veya bitişiğindeki tarla veya otlakları genişletmek.
2- Orman içinde yapılan kanunsuz işleri gizlemek için çıkarılan yangınlar.
3- Yabani hayvanları uzaklaştırmak.
4- İş ve çıkar elde etmek.
Ormancılık İktisadi Sosyal Çalışma Grubu’ndan ‘Orman Yangınları’yla ilgili bilgilendirme…