Usta yönetmen David Cronenberg, finans sistemine yönelik eleştirisini 28 yaşındaki multimilyoner Eric Packer karakteri üzerinden yapıyor.2012 Cannes Film Festivali’nin yarışma bölümünde yer alan Cosmopolis’te, kendi kendini imha eden Packer’ın buhranlarında küresel ekonomik krizin izleri var.
Küresel ekonomik krizin bir karakter üzerinden tasviri de denebilir Cosmopolis’e. Don DeLillo’nun çok satan romanından sinemaya uyarlanan filmin yönetmen koltuğunda özellikle Çarpışma (Crash, 1996), Şiddetin Tarihçesi (A History of Violence, 2005), Şark Vaatleri (Eastern Promises, 2007) filmleriyle bilinen David Cronenberg var. 2012 Cannes Film Festivali’nde yarışma bölümünde gösterilen film kimi eleştirmenlere göre yönetmenin düşüşe geçen kariyerinin son delili, Cronenberg ise eserini filmografisinin bütününden çok da ayrı görmüyor.
28 yaşındaki multimilyoner Eric Packer’ın saçlarını kestirmek için şehrin öbür ucundaki berberine limuziniyle yol alışına muhatabız seyir boyunca. Bu absürd çıkışın ardından film büyük oranda aracın içinde geçer, iş görüşmelerini limuzininin içinde yürüten Packer kıta güvenlik sorumlusu, teori koçu, doktoru, ofis yöneticisiyle girdiği diyaloglarda mekân, zaman, bilgi, teknoloji, sanat kavramları üzerinden finans sistemine yönelik ciddi bir analize/eleştiriye girişir. Ofis olarak tasarlanmış aracının içerisinde konuşan bir beyinden ibarettir Packer, yemek içmek dışında bir de kadınlara yönelik şehveti perdeye yansıtılmakta. Başkanın şehre yaptığı ziyaret yüzünden sıkışan trafiğin yanı sıra ekonomik kriz nedeniyle sokaklara dökülen eylemcilerin darbına da uğrayınca hedefine ulaşması zorlaşır aracın.
Dışarıdaki hayata izole bir şekilde şehrin sokaklarında salınan limuzin biraz da sistemin kendisini, kapitalizmi imliyor diyebiliriz. Her ne kadar bolluk vaatleriyle şen şakrak, coşkulu bir ruhu topluma aşılar gibi görünse de kapitalizmin daha çok bunalım ürettiğini fark etmek için hızlıca etrafımıza bakmamız yeterli. Bu düzenin ortaya koyduğu bir prototip Eric Packer. Ultra konforlu hayatına rağmen ifadesizleşmiş, buhranlı siması bu durumu delillendirmekte.
Yoksunluktan Ziyade Doygunluğun Öldürürcüsü…
Cronenberg böyle bir karakter için Hollywood’un genç ikonu, Alacakaranlık efsanesinin romantik vampiri Robert Pattinson’ı tercih etmiş. Pattinson, filme en az oyunculuğu kadar kireç beyazı yüzü ve donuk ifadesiyle de anlam katıyor. Bu ruhsuz metabolizma, lüks hayatının bir uzantısı olan dışarıdaki yoksulluğa, acılara baktıkça yavaş yavaş çözülüyor. Ünlü işadamının kırılma süreci ciddi yatırım yaptığı Çin para birimi yuanın, beklenmedik gelişmeler sonucu, düşüşe geçmesiyle başlıyor. Sistemin bir tecessümü olarak yorumladığımız Packer’ın bu andan itibaren kontrolden çıkışını ve kendi kendini yok edişini izliyoruz. Önce kravat çıkarılıyor, sonra ceket, sonlara doğru hayatını kuşatan zırhı limuzininden vazgeçiyor… Kapitalist düzenin hem sebebi hem de sonucu olarak tanımlayabileceğimiz Packer’ın başkalarının acıları üzerinden arınma arzusu ise akim kalıyor.
Ağır bir tempoda seyreden filmin fikrî yükü büyük oranda diyaloglar üzerinden perdeye yansıtılıyor. İzleyicinin takip etmekte zorlanacağı bu ağdalı ifadelerin önemli bir kısmını yönetmen DeLillo’nun kitabından senaryoya bire bir aktarmış. Her ne kadar büyük yükü diyaloglar taşısa da yönetmen ışık, mekân ve müzik kullanımı ile de anlatımını destekliyor. Neoliberal politikaların insanoğluna yönelik en cömert paylaşımları; tekinsizlik, tedirginlik hissiyatını izleyiciye hissettiriyor. Her ne kadar genç multimilyonerimiz üzerinden, daha çok pastadan asıl payı kapan zenginlere dönük bir eleştiri izlesek de anarşist aktivistlerin samimiyetini de sorgulayan bir tavrı var filmin. Bu eylemleri adalet arayışından ziyade, ‘zengin olamadıkları için’ yaptıkları vurgusuna dikkat çekilmekte.
Cosmopolis’te yoksunluktan ziyade doygunluğun öldürücü etkisine Packer’ın şahsiyetinde şahit oluyoruz. Fransız düşünür Jean Baudrillard, tüm bu ekonomik buhranlar, krizler ile yavaşlatılmış bir felaket sürecinin içinden geçtiğimizi iddia eder. Cronenberg’in filmi maruz bırakıldığımız sistem üzerinden bu felaketin sonuna adım adım taşıyor izleyiciyi. Son cümleyi ise muğlâk bırakarak biraz da sorumluluğu seyirci ile paylaşıyor.
COSMOPOLIS
YÖNETMEN:DAVID CRONENBERG
OYUNCULAR:ROBERT PATTINSON, PAUL GIAMATTI, JULIETTE BINOCHE, SARAH GADON, KEVIN DURAND
http://www.zaman.com.tr/haber.do?haberno=1331096&title=kapitalizmin-buhranli-hayaleti