Balkanların ilk sinemacıları Yanaki ve Milton Manaki’nin restore edilen filmlerinin tamamı Türkiye’de ilk kez Altın Portakal’da gösterime girecek.
Manaki Kardeşlerin 19. Yüzyılın sonları ve 20. Yüzyılın ilk döneminde yapımını üstlendiği filmler, Antalya Büyükşehir Belediyesi ve Antalya Kültür Sanat Vakfı (AKSAV) işbirliğiyle düzenlenen 50. Uluslararası Antalya Altın Portakal Film Festivali içinde yer alan “Pelikülün İzinde” programı kapsamında sinemaseverlerle buluşturulacak.
Makedon besteciler Blogaj Maratov ve Bojan Maratov tarafından Manaki Kardeşler’in restore yapıtları için hazırlanan bestenin de çalınacağı müzik performansı eşliğinde yapılacak gösterimler, Makedonya Sinematek’inin katkıları ve Belgesel Sinemacılar Birliği (BSB) işbirliğiyle gerçekleştirilecek.
Pelikülün İzinde programı 6 ve 7 Ekim 2013 tarihinde AKM Perge Salonu’nda gerçekleştirilecek. “Fotoğraf makinesi ve film kamerasının sihirbazları” Manaki Kardeşler, 7 Ekim günü tüm gün devam edecek özel bir sergi ve Makedonya Sinematekinden Igor Stardelov’un katılacağı bir söyleşi programıyla anılacak.
Günlük yaşamdan sanata
Makedonya Sinameteki Film Arşivi yöneticisi Igor Stardelov, Manakilerin sanatıyla ilgili şunları söylüyor: Sinema sanatının şafağında dahi filmi bir çekim merkezi, ilgi odağı olarak görmüş ve aynı anda gündelik yaşamı sanat mertebesine çıkarmaya çalışmışlardır. Manaki Kardeşler ve kameraları sürekli olarak ilgi çekici, olağandışı ve farklı olanın arayışında olmuştur. Yerel mucizeler, danslar, gelenekler, dini ritüeller ve bayramlar, düğünler, cenazeler vb. onları hep çekmiş ve ilgileri daha sonraları büyük tarihsel ve eşsiz olaylara kaymıştır: idam edilen vatanseverler, Meşrutiyet’in ilanı, Manastır’ı ziyaret eden önemli şahsiyetler, yöneticiler ve heyetler için yapılan karşılama törenleri… Manakiler’in poetikasındaki önemli bir diğer özellik de daima kalabalıkları filme almaya duydukları ilgidir…
Osmanlının son dönemi beyazperdede
İkinci Meşrutiyet kutlamaları; Türk süvari, piyade ve topçularının geçit töreni; büyük bir Romanya heyetinin Makedonya ziyareti, Piskopos Emilianos’un Grevena’daki cenaze töreni; Osmanlı Padişahı V. Mehmed Reşat’ın Selanik ve Manastır ziyaretleri; Manaki Kardeşler’in İngiltere’den aldıkları ünlü “Camera 300” ile çektiği bu filmlerde yer alan görüntülerden bazıları.
Osmanlının son dönemine ilişkin görsel belgeler anlamına da gelen, bazı sinema tarihçileri tarafından “İlk Türk Filmleri” olarak kabul edilen Manaki Kardeşler imzalı filmler, özel bir müzik performansı eşliğinde perdeye yansıyacak.
Geçmişe fotoğraflı yolculuk
Pelikülün İzinde programı kapsamında ayrıca 79 fotoğraftan oluşan bir de sergi yer alıyor. Manaki Kardeşler’in objektifinden çıkan, Balkanlar’ın o günkü tarihsel panoramasına ışık tutan fotoğraflardan oluşan sergi festival süresince açık kalacak..
Manakilerin eşsiz arşivi
Milton, ölümünden bir süre önce, 1955 yılında, elindeki belgelerin, fotoğrafların ve filmlerin tamamını Makedonya Devlet Arşivi’ne verir. Manaki Kardeşler’in eşsiz çalışmaları bu sayede korunabilmiştir. Günümüzde Manastır Arşivi’nde 10,952’si Manaki Kardeşler tarafından basılmış, orijinal ve 6,902’si arşivin koruması altındaki negatiflerden basılmış toplam 17,854 fotoğraf bulunuyor. Diğer yandan Manakiler’in film çalışmaları, yani 2,480 metre orijinal nitrat pozitif ve negatif film, Üsküp’teki Makedonya Sinemateki’nde saklanmaktadır.
Fotoğraf ve sinemanın büyük aşıkları
Yanaki Manaki, 1897’de Manastır’daki Rumen lisesinden mezun olur. Yanya’da bulunan Rumen Ticaret Lisesinde kaligrafi ve resim öğretmeni olarak çalışmaya başlar. 1898 yılının Mart ayında, aynı kentte bir de fotoğraf atölyesi açar. Milton Yanya’daki Rumen ticaret lisesine devam eder. İki kardeş birlikte çalışmaya başlarlar. Omuz omuza çalışırlar ve hem fotoğraf hem de sinemada birbirlerini tamamlayarak tam bir bütünlük oluştururlar. 1905 yılında Manastır’a taşınırlar; ünlü “Fotoğraf Sanatı Atölyesi”ni açarlar.
1906 yılında Bükreş’te (Romanya) kurulan Büyük Dünya Fuarı’na katılırlar. Fuarın ardından iki kardeş Romanya Kralı I. Karol’un yazlık sarayına davet edilirler; kraliyet ailesinin resmi fotoğrafçıları olarak görevlendirilirler. 1911 yılında Osmanlı Padişahı’nın resmi fotoğrafçısı olarak seçilirler. 1929 yılında Kral Alexander Karadjordjevic’in fotoğrafçılığını üstlenirler.
Yanaki Manaki, Birinci Dünya Savaşı sırasında Bulgaristan’a, Plovidv’e sürülür. Burada 1918 yılı sonuna kadar faaliyetlerini sürdüreceği atölyesini açar. Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra Yanaki Manastır’a geri döner ve 1919’da kardeşiyle birlikte savaş sırasında yıkılan “Fotoğraf Sanatı Atölyesi”ni yeniden ayağa kaldırdılar. 1921 yılında ise Manastır kentinde, “Manaki” adını verdikleri sinema salonlarında gösterimlere başlarlar.
1935 yılında iki kardeşin yolları ayrılır. Yanaki, Selanik’e taşınır. 19 Mayıs 1954’te vefat eder. 1905 yılında atölyelerini Manastır’a taşıdıktan sonra bu kent Milton Manaki’nin son durağı olur. Manastır’da hayatının sonuna kadar fotoğrafçılıkla uğraşır.