ÖZGÜR ADAMLAR
Orijinal adı: Les
Hommes libres
Yönetmen: Ismael Ferroukhi
Oyuncular: Tahar Rahim, Michael Lonsdale, Mahmud Shalab, Lubna Azabal
Süre: 110 dk.
Kimi tarihçiler İkinci Dünya Savaşı’nı 1 Eylül 1939’da Nazilerin Polonya’yı işgal edişiyle değil, İtalya ’nın Kuzey Afrika ’yı ve Japonya ’nın Mançurya’yı işgal edişiyle başlatır. Onlara göre Polonya’nın işgali Nazilerin iktidara gelişiyle başlayan sürecin sonucudur aslında.
Bugün gösterime giren ‘Özgür Adamlar/ Les Hommes libres’ de Cezayir ’in Fransa ’ya karşı 50’li yıllar boyunca yürüttüğü bağımsızlık mücadelesinin tohumlarının bir kısmının İkinci Dünya Savaşı’nda işgal altındaki Fransa ’da atıldığını anlatıyor.
Fransa ’da yaşayan Müslüman bir gencin babasını hac yolculuğuna çıkardığı ilk filmi ‘Büyük Yolculuk’ ile Venedik’te en iyi ilk film ödülünü kazanan Ismael Ferroukhi’nin ikinci uzun metrajı bu kez İkinci Dünya Savaşı’na götürüyor bizleri. İşgal altındaki Paris’e kaçak yollardan gelen ve ağırlığını Cezayirlilerin oluşturduğu bir grup Kuzey Afrikalı ve onların sığındıkları cami etrafında dönen filmin ana karakteri Younes. Yıl 1942, Nazi işgali altındaki Paris’te karaborsacılık yaparak hayatını kazanan Younes, ‘etliye sütlüye karışmadan’ yaşamaktadır. Yahudi kökenli bir şarkıcıyla dostluğu ortaya çıkınca başı belaya giren kahramanımız işbirlikçi Fransız polislerinin baskısı altında kalınca bir süre bocalar ancak şahit oldukları karşısında yavaş yavaş dönüşüm içine girer.
Ha Karayılan ha Younes
Younes’ın hikâyesi Nâzım Hikmet ’in Kuvayı Milliye Destanı’nda anlattığı ‘Karayılan’ın öyküsünü andırıyor biraz. “Karayılan/ Karayılan olmazdan önce/ Antep köylüklerinde ırgattı./ Belki rahatsızdı, belki rahattı, /bunu düşünmeye vakit bırakmıyordular, /yaşıyordu bir tarla sıçanı gibi / ve korkaktı bir tarla sıçanı kadar” diye başlar bu sıradan köylünün öyküsü. Ama bir gün saklandığı bir siperde gördüğü kara bir yılanın kafasını alınca serseri kurşun “İbret al, deli gönlüm, / demir sandıkta saklansan bulur seni, / ak taş ardında kara yılanı bulan ölüm” diye haykırır ömrünün ilk düşüncesini ve Karayılan adıyla dinenişin önemli sembollerinden birisi olur. Younes’inki de tam bu hesap işte.
Younes’in bu değişiminin altında Fransız direnişçilerle birlikte Nazilere karşı savaşan kuzeni Ali’nin cesaretlendirmesi ve Cezayir ’in ünlü komünistlerinden birisi olan Warda’ya duyduğu duygusal yakınlık da yatıyor tabii.
‘Özgür Adamlar’, Younes’in dönüşümünde ve hızlı bir şekilde politikleşmesinde geçen süreçte ikna edicilik konusunda kimi sıkıntılar yaşasa da sınıfı geçmeyi başaran yapımlardan. Üstelik, benzer bir durumla hiç karşılaşmadığımız için bu tür süreçler hakkında “Öyle olmaz böyle olur” diye ahkâm kesmek de ne kadar sağlıklı tartışılır.
Öte yandan filmin tarihsel gerçeklerin yeniden kurgulandığı bir yapım olduğuna dair ibareden hareket ederek söylersek; Fransız direnişçilerle birlikte hareket eden Cezayirlilerin önce yaşadıkları ülkeyi özgürleştirip ardından doğdukları toprakların bağımsızlığı için mücadele etmek gibi bir siyasi düsturları var ki, bu benim açımdan yeni bir bilgi.
‘Kızıl İmam’ işbaşında
Filmin bir başka ilki daha var. O da işgal altındaki topraklarda Müslümanların Nazilerle kurduğu ilişkinin biçimine dair ayrıntılar. Usta oyuncu Michael Lonsdale’in canlandırdığı Müslüman cemaatinin lideri bir yandan Nazilerle incelikli bir diplomasi yürütüyor öte yandan da direnişçileri Paris Merkez Camii’nde saklıyor. Üstelik Younes’in yakın arkadaş olduğu şarkıcı Ben’in de aralarında bulunduğu kimi Yahudileri kurtarmak için onlara Müslüman belgesi dağıtıyor. Bu da en azından Fransa ’daki Müslümanların savaş sırasında takındığı tutum hakkında bir fikir sahibi olmamızı sağlıyor.
‘Tanrılar ve İnsanlar’da rahip olarak izlediğimiz Michael Lonsdale bu kez Müslüman din adamı olarak karşımıza çıkıyor. ‘Yeraltı Peygamberi’nde herkesi kendisine hayran bırakan Tahar Rahim, Younes karakterinde oldukça iyi. ‘Yalanlar Üstüne’ ve ‘İçimdeki Yangın’dan tanıdık, Lubna Azabal kısa görünse de renk katıyor.
Armand Amar’ın müzikleriyle de taçlanan ‘Özgür Adamlar’ belki dört başı mamur bir film değil ama İkinci Dünya Savaşı’nı dair bilmediğimiz bir tarihi önümüze koyduğu ve ‘direniş’e yaptığı güzelleme için görülmeyi hak eden yapımlardan…
Radikal