Yüksek tansiyon hastalarına tansiyonun kontrolüne olumsuz etkileri nedeniyle çay ve kahve gibi kafein ve türevlerini taşıyan içeceklerden kaçınması önerilir. Geçen hafta çeşitli kahve tiplerinin orta derecede yüksek tansiyon hastalarında tansiyonu ne şekilde etkilediğini ortaya koyan bir insan çalışmasının sonuçlarından bahsetmiştik. Sonuç olarak bilinenlerin aksine kahvenin tansiyonu yüzde 10-15 civarında düşürdüğü gözlenmiş. Peki çayın tansiyon üzerinde etkisini inceleyen çalışmaların sonuçları nasıl?
Çay kahveye göre daha az kafein ve türevlerini taşıması (1.5 ile 3.5 defa daha az) nedeniyle az uyarıcı etkide olmasına karşılık daha fazla rahatlatıcı özelliğe sahiptir. Yeşil çay ya da kara çayın içerisinde bulunan L-teanin (sadece çayda bulunan bir amino asit) maddesinin rahatlatıcı, gerginliği giderici özellikleri bulunmaktadır. Yani teanin tamamen kafeine zıt etki göstermektedir.
Kan basıncını yükseltmiyor
Bu konuda daha net bir sonuç elde edebilmek amacıyla sağlıklı 48 öğrenci gönüllü üzerinde bir çalışma yürütülmüş. Araştırmaya katılanlar dört gruba ayrılarak herbirine kafein ve teanin taşıyan kapsülleri bir büyük bardak su (200 mililitre) ile içmeleri istenmiş. Ancak gerçekte verilen kapsüllere ya sadece kafein (250 miligram) ya da teanin (200 miligram) veya her ikisi (kafein ve teanin) birlikte veyahut teanin ve kafein yerine sadece mısır nişastası (boş deney) konmuş. Verilen kafein ve teanin miktarları günde dört bardak çay içen bir kişinin normal olarak alabileceği değerler olarak hesaplanmış. Deneye başlamadan önce ve kapsül içildikten 40 dakika sonra kan basıncı, gerginlik durumu ve zindelik durumu bilimsel ölçüm teknikleri ile değerlendirilmiş.
Değerlendirme sonuçlarına göre kafeinin gerginlik ve kan basıncını artırırken insanların kendilerini daha zinde hissetmelerini sağladığı belirlenmiş. Buna karşılık teanin kafeinin kan basıncını artırıcı etkisini engellediği, ancak kafeinin zindelik verici ve gerginliği artırıcı etkileri üzerinde herhangi bir değişikliğe yol açmadığı gözlenmiş. Bu bulgular genel olarak kahve içenlerin kendilerini daha enerjik ve uyarılmış hissetmelerine karşılık çayın taşıdığı teanin nedeniyle bu etkilerinin çay içenlerde daha zayıf olmasını açıklamaktadır.
Teanin algılamayı etkiliyor
Çalışmada benim dikkatimi çeken bir başka sonuç ise teanin verilen kişilerde algılama cevabında belirgin bir gecikme gözlenmiş. Deney hayvanı çalışmaları da teanin verildikten kısa süre sonra beyine erişerek beyinde dikkatle ilişkili olan alfa aktivitesini etkilediği ve sekiz saat kadar beyindeki seviyesini koruduğunu gösteriyor.
Esasında çoğu öğrenci kendini daha zinde hissetmek için sınavlara çalışırken ve tabii sınava girmeden önce birkaç bardak -tercihen- koyu çay içer. Hâlbuki içilen çay ile kişi kendisini bir miktar zinde hissederken soruları algılamakta bir miktar zorlanabilecektir. Çünkü bir bardak çayda 20 ile 50 miligram arası teanin bulunmaktadır. Sanırım örneği sadece sınav ile sınırlamak doğru olmayacak; günlük hayat içerisinde algılama gücümüzün yüksek olmasını gerektiren tüm durumlar için de bu örnek geçerli.
Prof. Erdem Yeşilada