Hollywood filmlerinden senfonik bestelere, tiyatrolardan gösterilere ve yüzlerce edebiyat eserine ilham kaynağı olan “Binbir Gece Masalları”nın bilinen en eski Osmanlıca eseri, Türkçeye çevrilerek kitap haline getirilecek.
Bursa’daki İnebey Yazma Eser Kütüphanesi’nde bulunan 400 sayfalık Osmanlıca eseri Türkçeye çeviren Uludağ Üniversitesi (UÜ) Fen Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Sadettin Eğri, ne zaman, nerede ve kim tarafından yazıldığı bilinmeyen Binbir Gece Masallarında Hint, Arap, Abbasi, İran ve Türk kültürünün yoğun bir şekilde görülebildiğini söyledi.
Söz konusu masalların 8’inci yüzyıldan sonra derlenmeye başlandığını ve 14’üncü asrın ardından özellikle Harun Reşid’in katkılarıyla zenginleştiğini belirten Eğri, “Binbir Gece Masalları, dünyada pek çok dile çevrilmiştir. Bursa’daki nüshasının orijinal olmasının bir özelliği şudur; bilinen en eski Türkçe tercüme eserdir. Bu eserin 15’inci yüzyılda Türkçeye tercüme edildiğini düşünüyorum” dedi.
Eğri, eserdeki bir hikayede, Fatih Sultan Mehmed’in veziri ve dostu Ahmed Paşa’nın şiirlerinin yer aldığı bilgisini verdi. Bu şiirlerden yola çıkarak eserin 15’inci yüzyılda Türkçeye tercüme edildiğini anladığını dile getiren Eğri, şöyle devam etti:
“Bu şiirler diğer nüshalarda mevcut değildir. Dolayısıyla bu eserin, eski Anadolu Türkçesi olma özelliği vardır. Eserde Anadolu Türkçesindeki eski kelimeler korunmuş ve tercümesi yapılmıştır. Dil ve anlatım yönünden de orijinaldir. Arapça, Farsça ve Fransızcaya yapılan çevirilere nazaran baş, orta ve son taraflarında eksikler vardır. Orijinali binbir gece sürüyor. Bu eserde ise 56 gece vardır. Dolayısıyla hikayelerde eksiklikler vardır. Eserin eksik olması onun zenginliğine zarar getirmiyor. Çünkü Türkçeye yapılan en eski tercümelerden biridir.”
Eğri, Birleşmiş Milletler Eğitim Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) Türkiye Milli Komisyonu Üyesi ve Bilkent Üniversitesi İnsani Bilimler ve Edebiyat Fakültesi Türk Edebiyatı Bölümü Öğretim Üyesi Dr. Mehmet Kalpaklı’nın, kendisinden eseri Türkçeye çevirmesini istediğini anlattı.
Kitabı Türkçeye çevirip sadeleştirdiğini, resimleme çalışmasının sürdüğünü dile getiren Eğri, Bursa Büyükşehir Belediyesinin kültürel faaliyetleri kapsamında yayımlanacağını sözlerine ekledi.
“Bir dünya mirasıdır”
Kalpaklı ise tüm dünyanın ortak hafızasında yer edinen bu masalların bilinen en eski metni ya da en azından bilimsel olarak ispatlanıncaya kadar en eski çevirisinin Bursa’da bulunduğunu bildirdi.
Eserin çevirisinin 15’inci yüzyıl başlarında yapıldığını ancak bunun hangi metin esas alınarak gerçekleştirildiğinin henüz bilinemediğini ifade eden Kalpaklı, şöyle konuştu:
“17’nci yüzyılda yapılmış iki kopyası, Paris’te Bibliotheque Nationale’de bulunmaktadır. Fransız Doğubilimci Antonie Galland, Hanna adlı bir Hristiyan Arap’ın Halep’te bulunduğu sırada kendisine anlattığı 14 hikayeyi kaydetmiştir. Bunlar arasında en çok tanınan ‘Aladdin’in Sihirli Lambası’ ve ‘Ali Baba ve Kırk Haramiler’ ile ‘Prens Ahmed ve Peri Banu’dur. Yani Binbir Gece Masallarının en çok bilinen hikayeleri aslında hiçbir Binbir Gece nüshasında yoktur. Bunları Galland, sözlü kültürden derlemiştir. Sonuç olarak Binbir Gece Masallarının Bursa’daki nüshası, dünyadaki en eski metni ya da çevirisidir. Bu anlamda da bir dünya mirasıdır. Korunması, dünyaya tanıtılması ve üzerinde bilimsel çalışmalar yapılması gerekir.”