İstanbul Ticaret Odası, Osmanlı İmparatorluğu’nun 19. Yüzyılın sonlarından, tarih sahnesinden çekildiği 1923’e kadar ticaret ve sanayideki durumunu anlatan ”Osmanlı Ticaret ve Sanayi Albümü”nü yayınladı.
Anadolu’dan Balkanlar’a ve Ortadoğu’ya uzanan bir coğrafyada Osmanlı İmparatorluğu’nun sanayi ve ticaret alanındaki bilinmeyen yönlerini anlatan kitap, içindeki yüzlerce fotoğrafla önemli belge niteliği taşıyor.
Albümde, Osmanlı İmparatorluğu’nun dört bir yanına dağılmış ihracat limanları, tarımsal üretim tesisleri, çarşı pazarlar, büyük mağazalar, yollar, demiryolları, fabrikalar, imalathaneler, gemiler, tersaneler ve barajlar, döneme ait 533 fotoğrafla anlatılıyor.
Ahırkapı Fanila Fabrikası, Bursa İpek Fabrikası, Feshane Dokuma Fabrikası, Haliç Fabrikaları, Ahırkapı Kereste Fabrikası, Beykoz Hamidiye Kağıt Fabrikası, Asit ve Eter fabrikaları, Küçükçekmece Kibrit Fabrikası, Baruthan-i Amire, Top ve torpido fabrikaları, tuğla ve kiremit fabrikaları, Tersane-i Amire, Zeytinburnu Demir Çelik Fabrikası, Cibali Tütün Fabrikası, Silahtarağa Elektrik Fabrikası, Buz Fabrikaları’na ilişkin fotoğrafların yanı sıra kara ve demiryollarına ilişkin ilk fotoğraflar da albümde yer alıyor. Albümde ilk elektrikli tramvay için İstiklal Caddesi’nde gerekli altyapı ve kazı çalışmalarına ait fotoğraflar ile tramvayların hizmete girdiği tarihe ait fotoğraflara da yer veriliyor.
Albüm-kitapta ayrıca Osmanlı İmparatorluğu’nun 19. Yüzyılın en modern eğitim kurumlarına sahip olduğu bilgisine de yer veriliyor.
Osmanlı İmparatorluğu’nun ülke içinde ve dışında gerçekleştirdiği ticari etkinliklere de yer verilen albüm-kitapta, İstanbul başta olmak üzere Konya, Bursa, Trabzon, Afyon gibi çeşitli Anadolu şehirlerinde düzenlenen sergilerden görüntüler de yer alıyor. Uluslararası sergileri de takip eden Osmanlı’nın dünyanın ilk sergisi kabul edilen 1851’deki Londra Sergisi’nden kareleri de Osmanlı Ticaret ve Sanayi Albümü’nde bulmak mümkün. Öte yandan Köln, Paris, Budapeşte, San Fransisco, Torino ve Şikago’da yapılan sergi fotoğrafları da Osmanlı’nın dünya ile olan yakın ilişkisini gözler önüne seriyor.
İTO BAŞKANI YALÇINTAŞ
Albümün önsözünde kitaba ilişkin görüşlerini dile getiren İTO Başkanı Murat Yalçıntaş, Türkiye Cumhuriyeti’nin bugün yakaladığı ekonomik kalkınmanın yüzyıllara dayanan bir birikimin sonucu olduğunu vurguladı.
”Osmanlı İmparatorluğu denilince aklımıza ne gelir?” sorusunu soran ve sıradan bir insandan, eğitimli bir kişiye kadar birçok insanın cevabının kendisini şaşırtmayacağını ifade eden Yalçıntaş, ”Osmanlı seferdir, padişahtır, yüzlerce muhteşem yıldır, yeniçeridir, zaferdir, yükselme devridir, duraklama devridir, gerileme devridir ve nihayet çöküştür. İşte bu sorunun çok farklı bir cevabı var bu albüm kitapta. Uzun uzun düşünseniz de Osmanlı’yla ilgili aklınıza getiremeyeceğiniz konular bu eserde toplandı. 600 yıl gibi uzun bir süre yaşayan Osmanlı’yı tek bir sözcükle ‘muhteşem’ ya da ‘çağdışı’ olarak nitelemenin yanlışlığına düşmeden imparatorluğun özellikle sanayi ve ticaret alanlarında ne kadar az bildiğimiz yönlerinin olduğunu görüyoruz” görüşlerine yer verdi.
”HER ŞEYİN İTHAL EDİLDİĞİNİ DÜŞÜNÜRDÜK, ONLARCA İHRACAT LİMANI VARMIŞ”
Yalçıntaş, eserin ilk taslaklarını incelerken daha önce bilgi sahibi olmadığı konuları fark ettiğine de işaret ettiği önsözde, şu görüşlere yer verdi:
”Biz Osmanlı’nın toplu iğne bile üretemediğini sanırdık. Bu kitapta gördüm ki modern dönemlerde ilk ”sahra topunun” icat edildiği ve üretildiği top fabrikalarımız varmış. Biz Osmanlı’da her şeyin ithal edildiğini düşünürdük, bu kitapla gördüm ki İmparatorluğun dört bir yanına dağılmış onlarca ihracat limanımız varmış. Biz Osmanlı eğitimini mahalle mekteplerinden ibaret olduğuna inanırdık. Bu kitapla gördüm ki Osmanlı 19. Yüzyılın en modern eğitim kurumlarına sahipmiş.
İTO olarak geçmişten geleceği önemli bir iz bırakıyoruz. Bildiklerimizle bilmediklerimizi karşılaştırma imkanı buluyoruz. Albüm kitap ile görsellerin eşliğinde iktisat tarihimizde bir yolculuk yapıyoruz.”
AA