İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, Tranströmer’i "yoğun ve şeffaf imgeleri aracılığıyla gerçekliğe yepyeni bir yol açtığı" gerekçesiyle ödüle değer gördü. Şairin ‘İzmir Saat Üç’, ‘Hüzün Gondolu’ ve ‘Ateş Karalamaları’ isimli kitapları Türkçede de yayımlandı.
Nobel Edebiyat Ödülü’nün bu yılki sahibi İsveçli şair Tomas Tranströmer oldu. İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, 80 yaşındaki şairi "yoğun ve şeffaf imgeleri aracılığıyla gerçekliğe yepyeni bir yol açtığı" gerekçesiyle ödüle layık gördü. Dün Akademi adına ödülün sahibini açıklayan Peter Englund, Tranströmer’in şiirleri hakkında "Anlatımları bize gerçeğe yeni erişimler sağlar.” yorumunu yaptı.
10 milyon İsveç Kronu (1,45 milyon dolar) tutarındaki ödülün sahibi olan İsveçli şair Tomas Tranströmer, son yıllarda sürekli Nobel Edebiyat Ödülü’nün favorileri arasında gösteriliyordu. İtalya’nın klasik şiir ödülü ‘Premio Nonino’ ile Çin Halk Cumhuriyeti’nin ‘Büyükayı Ödülü’nün de aralarında bulunduğu çok sayıda uluslararası ödül kazanan Tranströmer, 15 Nisan 1931’de Stockholm’de doğdu. Babası gazeteciydi. İlköğrenimini Södra Latin School’da yaptı. Stockholm Üniversitesi Edebiyat bölümünde psikoloji ve şiir üzerine öğrenim gördü. Stockholm Üniversitesi Psikoteknik Enstitüsü’nde ve 1960-65 yılları arasında Roxtuna’da tutuklu gençlere psikolojik danışman olarak görev yaptı. 1960’lı yılların sonuna doğru kendini tamamen yazmaya verdi ve serbest psikolog, psikolojik danışman olarak çalışmaya başladı. Stockholm yakınlarında Vasteras’ta yaşayan şair, 1990 yılında felç geçirmişti.
Tomas Tranströmer, Afrika, Amerika, Balkan ülkeleri ve İspanya’yı dolaştı. 1954 yılında da Türkiye’ye geldi. Şiirleri 50’den fazla yabancı dile çevrilen Tranströmer’in Türkçede "İzmir Saat Üç", "Hüzün Gondolu" ve "Ateş Karalamaları" isimli kitapları bulunuyor. Edebiyat dünyasında sürrealist eserleriyle tanınan Tranströmer, şiir anlayışını "Benim şiirim bir buluşma yeridir. Günlük dilin daha çok birbirinden kopuk olarak yansıttığı gerçekler arasında bu noktada bir ilişki, bir ilgi doğar. Doğada bulunan irili ufaklı her türlü ayrıntı arasında bir bağlantı bulunur. (…) Şiir kişileri uyutmak için değil uyandırmak için bir meditasyondur." diyerek açıklıyor. Nobel Edebiyat Ödülü, en son 1974 yılında İsveç’e verilmiş ve Eyvind Johnson ile Harry Martinson ödülün sahibi olmuştu.
Tranströmer’in dizelerinde İzmir
İzmir Saat Üç
Hemen hemen bomboş sokakta az ileride
iki dilenci, birisi tek bacaklı
ötekinin sırtında taşınıyor
durdular – geceyarısı far ışığında
donup kalan bir hayvan gibi-
sonra yürümeye devam ettiler
ve okul bahçesindeki çocuklar gibi çabucak
geçtiler caddeyi öğlen sıcağında
sayısız saatler tıkırdarken uzayda.
Mavi parıldayarak kaydı geçti dubaların önünden,
kara süründü ve büzüldü, taştan dışarı bakarak,
beyaz bir fırtına olup esti gözlere.
Nalların altında ezilince saat üç
ve karanlık ışık duvarını çalınca
uzandı şehir denizin kapısının ayaklarına
ve parıldayarak akbabanın keskin gözlerinde.
Çev.: Gürhan Uçkan