Kazak filozof ve bilim adamı Prof. Dr. Garifolla Esim‘in kaleme aldığı felsefi denemelerden oluşan Âdem-zat, Türkçede yayımlandı.
DA Yayınları tarafından Türkçeye kazandırılan kitap, geçtiğimiz pazartesi akşamı Ataköy Sheraton Otel‘de gerçekleştirilen toplantı ile tanıtıldı. Kazak filozof Esim‘in de katıldığı geceye Diyalog Avrasya Platformu Başkanı Harun Tokak, Topkapı Sarayı Müdürü İlber Ortaylı, yazar Beşir Ayvazoğlu, Kazakistan‘dan rektörler, parlamento üyeleri ile çok sayıda Türk ve Kazak davetli katıldı. Toplantıda yaptığı konuşmada Kazaklarla Türklerin bir ananın iki evladı gibi olduğunu söyleyen Harun Tokak, "İki ülkenin birbirini daha iyi tanıması adına karşılıklı beşer kitap çevirme kararı almıştık. Kazak komitesi, gıyabımızda 10’a çıkarmayı teklif etti. Memnuniyetle kabul ettik." dedi. Toplantıdan sonra Zaman’dan Abdulvahap Kara Garifolla Esim ile insan varlığı üzerine ontolojik bir deneme olan Âdem-zat üzerine konuştu. Esim, kitabında insanoğlunu ele alış biçimini anlattı.
Kitabınız daha önce başka dillerde yayımlandı mı?
İlk önce Kazak Türkçesinde yayımlandı. Rusça için hazırlık süreci devam ediyor.
Öncelikle Türkiye Türkçesinde çıkmasının özel bir sebebi var mı?
Kazakistan ve Türkiye dost ülkelerdir. Bu kardeşliğe nasıl katkı yapabilirim diye düşündüm. Âdem-zat’ın çevirisine karar kıldım.
Neyi gerçekleştirmek istediniz bu felsefi denemelerde?
Âdem-zat, insan üzerine bir kitap. İnsan üzerine düşünmeyen hiçbir filozof yoktur. Bu konuda ne kadar çok kitap çıkarsa onun üzerindeki fikirler de o kadar bulanıklaşır. Ben Charles Darwin’in Evrim Teorisi’ni kabul etmiyorum. Ve bu yüzden insan hakkında yazarken din ile bilimden ortak hareket etmeyi düşündüm. Bizde insan, eskiden ateizm açısından ele alınarak yazılmıştır. Bazıları da sadece dinî açıdan ele almıştır. Ama ikisini bir arada yazan olmamıştır. İnsan denilen varlık, dünyadaki en anlaşılmaz, aynı zamanda da en muhteşem varlıktır. İnsan fikri, sonsuzluk fikridir. Diğer taraftan o da bir varlıktır. Kitapta insanı, Âdem atamızdan itibaren ele aldık.
Yazdığınız metinler birer deneme. Kitabı edebî açıdan da değerlendirmek gerekir…
Pek çok yazar, felsefi kavramlarla insan fenomenini açıklamaya çalışır. Bense edebiyata fazla uzak değilim. Bu yüzden insan hakkında edebî eserlerden de faydalandım. İnsanı anlamak için edebiyat ve şiirin vazgeçilmez unsurlarından olan ‘metafor’ çok önemlidir.
Kitapta İslam’dan önceki Türk düşünce sistemi ve Gök Tanrı inancı hakkında da ipuçları buluyoruz…
Gök Tanrı inancı, sadece bir inanış değildir. Türklerin eski geleneklerinden gelmektedir. Türkler İslâm ile tanışınca, bu inanç İslam’a uyum sağladı. Geleneklerimizin pek çoğu bize buradan kaldı. Şu anda oradan kalma bir de Türklük şuuru vardır ve bu, bir din değildir. Bir dünya görüşüdür. Biz kitapta bunu da vermeye çalıştık.
Ademoğluna metafizik bir bakış
Kitap iki bölümden oluşuyor. Âdem-zat başlıklı ilk bölümde beden, can, nefis, akıl, gönül ruh, ar ve tılsım kavramları üzerinde duruluyor. İkinci bölümde ise Kazak dilindeki felsefi söz varlığına açıklamalar getiriliyor. Çalışmanın en önemli özelliği ise insan varlığı üzerine ‘ontolojik bir deneme’ olması. Esim, kitabında metafizik unsurları öne çıkararak daha yerli felsefi tanımlamalar yapıyor. Kitabı Türkiye Türkçesine Lazzat Urakova aktarmış.