25 Kasım 1925’te çıkan Şapka Kanunu’na muhalefetten Sivas, Rize, Giresun, Maraş ve Erzurum başta olmak üzere qek çok kişi yargılandı ve en az 18 kişi idam edilirken, yüzlerce insan hapis cezasına mahkum edildi bir o kadarı da sürgüne yollandı.
Halen yürürlükte olan ve "Şapka Devrimi "olarak da adlandıran kanunla ilgili olarak İstiklal Mahkemesi, 25 Kasım günü Sivas’ta da kuruldu.
Sivas’ta şapka aleyhine duvarlara asıldığı belirtilen ancak içeriği günümüze yansımayan, yazılar dolayısıyla Sivas’ın bütün muhtarları yargılandı. Yargılanan bazı belediye görevlilerinden İmamzâde Mehmet Necati’nin idama, iki kişi beşer, altı kişi onar sene, Belediye Başkanı Abbas ve diğerleri yedi buçuk sene hapse mahkûm edildi. İdam kararı verilen Mehmet Necati 28 Kasım’da asıldı.
Ahmet Turan Alkan’ın 19 yıl oradan sonra güncellenerek Ötüken yayınlarından neşredilen İstiklal Mahkemeleri ve Sivas’ta Şapka İnkılabı Duruşmaları adlı eseri o yıılların psikolojinisi bugüne yansıtmakta oldukça başarılı bir eser.
Eserde zikredilen İsyan Bölgesi İstiklal Mahkemesi Hakimlerinden Lütfi Müfit Bey’in sözleri mahkemelerin yasal boyutunu tüm çıplaklığı ile gözler önüne sermeye yetiyor: "Bizim belli, milli bir amacımız vardır. Ona varmak için arasıra kanunun üstüne de çıkarız"…
Yine eserde zikredilen Gazeteci Yazar Hüseyin Cahit Yalçın’ın "Herhalde böyle bir mahkemede ben, hakim olmaktansa mahkum durumunda bulunmayı tercih ederim" sözleri de hakimlerin masumiyeti konusunda yeterince aydınlatıcı…
Bugün Dersim Katliamı vesilesi ile İstiklal Mahkemeleri bir kez daha gündeme gelirken şapka kanunundan çok önce yazdığı bir kitaptan dolayı yargılanıp o mahkemece asılan İskilipli Atıf Hoca gibi alimlerin oluşturduğu travmalar da sürüyor.
Ünlü gazeteci ve yazar Ahmet Turan Alkan, eserinde bir "olağanüstü mahkeme" olarak Milli Mücadele ve Cumhuriyet döneminde yürütülen mahkemelerin siyasetin neresinde olduğu, benzerlik ve farklılıklarını gözler önüne seriyor…
İstiklal Mahkemeleri ve SivasEserle ilgili olarak yayınevi "Bugün İstiklâl Mahkemeleri ve Cumhuriyetin ilk yıllarını değerlendirirken artık daha farklı bakış açıları kullanmak ve peşin hükümleri terk edip olup biteni gerçek çehresiyle algılamak gibi borcumuz var. Böyle bir bakışla Sivas’taki yafta hadisesinin sonuçları değerlendirilirse şu gerçek ortaya çıkacaktır: Muhaliflerin tasfiyesi! Ne var ki bu iki başlı bir tasfiye olmuştur; bir yandan mahallî nüfuz sahipleri de yine aynı şekilde siyasi ve sosyal rakiplerini etkisiz hale getirmeyi başarmışlardır. Ahmet Turan Alkan, İstiklâl Mahkemelerinin kuruluş ve işleyiş süreçlerine ışık tutuyor. Olağanüstü mahkemeler tarihten bugüne dünyanın çeşitli coğrafyalarında vücut bulmuştur. Toplumsal karışıklıklar, kalkışmalar, savaş halleri gibi ortamlar bu tür mahkemelerin varoluş gerekçesi ve zemini haline gelmiştir" diyor.
Eserin kayda değer bir özelliği de kronojik sıralama ve mahkeme evrakları ile zabıtlarını içerisinde barındırması…
Eserin son cümleleri şöyle: "Böyle bir bakışla Sivas’taki yafta hadisesinin sonuçları değerlendirilirse şu gerçek ortaya çıkacaktır: Muhaliflerin tasfiyesi. Ne var ki bu iki başlı bir tasfiye olmuştur; bir yandan hükümet muhaliflerini tasfiye ederken, diğer yandan mahalli nüfus sahiplerini de aynı şekilde siyasi ve sosyal rakiplerini de etkisiz hale getirmeyi başarmışlardır.
Haber 7