Faşizmin Etkisinde Türkiye’de Sinema (1939-1945)
Yazar: Ali Özuyar
Doruk Yayınları, Kasım 2011, 360 s.
“Türkiye’de sinemalarda ırkçı-milliyetçi ve faşizan filmler gösterildiğinde ilk bilinçli tepkileri Orhan Selim ve Mümtaz Osman takma adları ile yazılar yazan Nazım Hikmet vermiştir. 1930-50 yıllarında Cemil Filmer’in bir anısı, Türkiye sinemasında faşizmin etkisini anlamak açısından öğreticidir:
Alman konsolosluğundan gelen rütbeli kişiler faşizmi eleştiren filmleri gösterdiği için Cemil Beyi ofisinde tehdit etmişler. “Tanklarımızla geldiğimizde seni caddenin ortasında ibretlik diye asarız” demişlerdir. “Almanlar tanklarıyla Türkiye’ye geldiğinde, ben ofisimde olmayacağım, cephede direniş hattında ele geçirirlerse bilmem” yanıtını alıp gitmişlerdi.
İkinci Dünya Savaşı modern anlamda sağ ve sol terimlerinin netleştiği yıllardı, bu yıllar çok önemlidir; bir daha faşizm bu ülkeden hiçbir zaman silinememiş, hatta giderek merkeze yaklaşmıştır.
Sinema bir kez daha yirminci yüzyılın anlaşılmasındaki merkezi yerini ve kültür içindeki başat konumunu gösteriyor; Faşizmin Etkisinde Türkiye’de Sinema, sinema-ideoloji-siyaset düzleminde döneme ve Türk sinemasına ışık tutuyor.” (Zahit Atam)
Ali Özuyar: 1971 yılında Bergama’da doğdu. 1996’da Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi’nin “Tarih” bölümünden mezun oldu. Siyah-Beyaz gazetesinde film eleştirmenliğiyle başlayan yazı hayatını Antrakt, Sinema, Pencere, Popüler Tarih, Toplumsal Tarih, Sinematürk ve Cinemascope dergilerinde Türk Sineması’nın ilk yıllarına ilişkin birçok makalesiyle sürdürdü. Sinemanın Osmanlıca Serüveni (Öteki Yay.,Ankara 1996 / 2. baskı De Ki Yay, Ankara, 2008), Babıâli’de Sinema (İzdüşüm Sinema Yay., İstanbul, 2004), Devlet-i Aliyye’de Sinema (De Ki Yay., Ankara, 2007) ve Modern Tarihin İlk Sivil Esir Kampı, Knockaloe ve Meçhul Türkler (İş Bankası Yay., İstanbul, 2008) adlı kitapları yayımlandı. TRT’nin Genç Sinemacılar projesi kapsamında Bir Cinnet-i Aşk Cinayeti (2003) adlı bir kısa film çekti. 2011’de Adalet Oyunu adlı ilk sinema filmini Mahur Özmen ile birlikte yönetti. Yazar halen Atlas Tarih dergisinde yazmaktadır.