Arasokaklara dalmak iyidir, sizi gerçeklere daha kestirme yoldan götürür. Dücane Cündioğlu’undan yeni bir boyut ve yorum…
Tarihin alabildiğine ‘popüler’ olduğu bir dönemde önümüze sunulanla yetinmeyip doğru bir tarih algısı geliştirebilmek için ciddi bir mesai harcamak gerekiyor. Zira okullarda okutulan ve sonra yaygın bir tarih bilgisi olarak her adımda karşımıza çıkan ‘ezber’ tarih çoğu zaman bizi fena halde yanıltıyor. Hele gördüğüyle yetinen, izlediği dizideki kahramanların kurgudan ibaret olduğunu unutup birer ‘tarihi karakter’ olarak benimseyenlerden isek işimiz hayli zor.
Tam da böyle bir durumda önümüze konan ‘resmi’ tarih tezleri yerine yaşanan ve derin izler bırakan tarihin tanıklığına daha çok ihtiyaç duyuyoruz. Yorumbilim, dilbilim, tarih ve felsefe alanlarında yaptığı çalışmalarla tanınan Dücane Cündioğlu da verili tarih yerine ara sokaklarda kaybolarak öğrenilen tarihin daha ‘gerçek’ olduğu düşüncesinden hareketle hatıratların varlığı ve önemine dikkat çeken bir kitap kaleme almış. arasokakların tarihi Hatıralar ve Hatıratlar alternatif tarih okumalarının gerekliliğine vurgu yapan bir çalışma. “Tarihte olup bitenleri anlamak isteyenler için hatıratlar, günlükler, seyahatnameler önemli, önemli olduğu kadar da dikkatle kullanılması gereken kaynaklar; çünkü her hatırat hem müdafaa hem de taarruz belgesi. Hatırat ferdidir; yansız olmaları beklenmemeli. Çünkü hatırat, yazarın kendi tarihiyle hesaplaşması demek” diyen Cündioğlu, “İnsanların bilinmeyen taraflarında hakikaten nice soyluluklar var!” hatırlatmasında bulunuyor. Zira çeşitli gerekçelerle zihnimizde ‘kötü’ diye kodladığımız pek çok ismin hatıratı onlar hakkındaki yargılarımızı tekrar gözden geçirmemize neden olacak ayrıntılarla dolu.
Bir tür hesaplaşma olan hatıratların neden kişilerin ömrünün sonlarında kaleme alındığını şöyle açıklıyor Cündioğlu, “İnsan nefsinin acziyeti, o nefse tanınan süre dolmak üzereyken ya da dolmuşken daha da belirginleşiyor. Zaten hatıralar da hep bu durumlarda yazılmaz mı? Pişmanlıklar, onca pişmanlığa rağmen tekrarlanan hatalar, aptalca öteye beriye yöneltilen suçlamalar, gaflet, ihanet, kin, nefret, kıskançlık, kendini beğenmişlik ve daha nice çiğlik, hamlık. Bunların hepsi insani zavallılığın kucağında boynunu bükmüş masum bir kedi yavrusu gibi öylece sinip kalıyor. İnsanın bu tükenmiş hayatlara, ‘Niçin böyle yaptınız? Niçin böyle inandınız? Niçin böyle yazdınız?’ demeye bile dili varmıyor bazen.”
Hatıratların resmi tarih söylemine bir tür başkaldırı olduğunun altını çizen Cündioğlu, “Siyasi, fikri, edebi hangi alanda yazılmış olursa olsun hatıratlar, tarihin ana caddelerini resmettikleri için kıymet kazanmazlar; bilakis hatıratlar ayrıntıları belirgin kıldıkları ölçüde, tarih yolcusuna arka sokakları gezdirebildikleri, tanıtabildikleri kadarıyla bir değer ifade ederler. Anacaddeleri, tarihe turistik seyahat yapacak yığınlar gezsinler; zaten turistler için hazırlanmış anacaddeleri çoktur tarihin. Kütüphanelerimiz bu yolculara lazım olan muhkem sahneleri gezdirecek kılavuzlarla dolu değil mi?” sorusuyla tarihe nereden bakarsak sağlıklı bir tarih bilincine sahip olacağımıza dair de ipuçları veriyor kitabında: “Hatıratlar, kafileden ayrılıp güzergâh dışındaki ara sokakları, arka sokakları merak edenler için bulunmaz bir nimet. Yalanlarla, yanlışlarla , kandırmacalarla oynaştırır insanı. Kışkırtıcıdır, iddiacıdır çok kolay ihanet eder bu yüzden. Fakat işvelere aldanmayıp sabırlı olanlar, hemen pes etmeyenler için başarı her zaman mümkün; yeter ki bir tek sokakla yetinilmesin, ileriye daha ileriye gitmek için gerekli olan o tecessüs, o merak terk edilmesin. Hatıratların kaybettirdiğini yine hatıratların kendileri bulduracak, kimsenin kuşkusu olmasın ki bu sefer anacaddelerin ihtişamı arasokaklarından bakıldıkta yolcusuna çok daha başka görünecektir.”
Arasokakların Tarihi
Hatıralar ve Hatıratlar
Dücane Cündioğlu
Kapı Yayınları
İHSAN SANCAR
Star