Mekke
Yüce Allah’a (c.c.) kulluk maksadıyla inşa edilen ilk mabet Kabe, Mekke’dedir. İslam dünyasında ilmi faaliyetlerin gerçekleştiği ilk merkezlerdendir. Hac farizası bu şehirde yapılır. Harem kılınarak Allah (c.c.) tarafından koruma altına alınmış, hiçbir zaman yabancı hâkimiyeti altına girmemiştir.
Medine
Medine, Peygamber şehridir. Medine, İslam ve dünya tarihinde bir dönüm noktası olan hicretin yurdudur. Mescidi, çarşısı, yönetim birimleri Hz. Peygamber tarafından kurulmuştur. İslam Devleti’nin ilk başkentidir. Medine, İslami ilimlerin doğup geliştiği ve ilmi ekollerin oluştuğu bir şehirdir. Şehre gösterilen ihtimam ve şehrin manevi havası, Medine’yi İslam coğrafyasında yaşayan Müslümanlar için bir çekim merkezi haline getirmiştir.
Kudüs
Kudüs, Müslümanların ilk kıblesidir. Mirac mucizesinin mühim bir noktasıdır. Yeryüzünde ziyaret edilebilecek üç mescitten biri olan Mescid-i Aksa burada yer alır. Hz. Ömer (r.a.) döneminde savaşsız teslim olan şehirde bir cami inşa edilmiş, halka mal ve can güvencesi verilmiş, din ve ibadet hürriyeti tanınmıştır. Müslüman yöneticiler, şehrin imarına ve İslami kimliğinin korunmasına büyük önem vermiştir. Osmanlılar döneminde, Kubbetü’sSahra’nın onarımı, bugün halen ayakta olan surların yapımı, su kanalları açılması, vakıflar kurulması, Kudüs’e gösterilen hürmettendir.
Bağdat
Bağdat, İslam medeniyetinin en önemli merkezlerinden biridir. Medinetüsselam, Kubbetülislâm ve Darulhilafe gibi isimleriyle meşhur olmuştur. İlim ve sanat alanında verilen eserler, Avrupa’daki ilim ve sanat faaliyetlerini de etkilemiştir. İslam medeniyetinin bu ihtişamlı şehri, tarihi boyunca ağır bedeller ödemiştir. Moğolların 1258’deki saldırıları ve son yüzyılda batılılar tarafından işgal edilmesi, halkı, âlimleri, eserleriyle tüm birikiminin yok edilmesine ve sömürülmesine yol açmıştır.
Kahire
Mısır’ın fethinden sonra Hz. Ömer (r.a.) tarafından bir garnizon şehir olarak Fustat kurulmuştur. Fustat daha sonraları Kahire olarak isimlendirilmiştir. Kahire, bir ticaret merkezi ve liman şehridir. Doğu-batı arasındaki baharat ticaretinin ana kavşağı konumundaydı. Bağdat Moğol istilasına maruz kalınca, Abbasilerin hilafet merkezi Kahire’ye intikal etmiş ve Kahire İslam âleminin dinî merkezi haline gelmiştir.
Kurtuba
Kurtuba, Endülüs Emevilerinin başşehridir. İslam medeniyetini Batıda temsil eden şehirlerden olan Kurtuba, bir ilim ve sanat merkezidir. Kurtuba’yı Batı İslam dünyasının merkezi haline getirmek amacıyla inşa edilen Kurtuba Ulu Camii Endülüs dinî mimarisinin en tanınmış ve en büyük eseridir.
İstanbul
Roma İmparatoru Konstantin tarafından 4. yüzyılda kurulan İstanbul, dinî, kültürel ve ticari merkez olmuştur. Tarih boyunca birçok defa kuşatılan İstanbul, II. Mehmet tarafından fethedilmiştir. Fatih Sultan Mehmet Ayasofya’yı camiye çevirerek İstanbul’un İslam şehri olması yolunda ilk adımı atmıştır. Osmanlılar, kurdukları binlerce vakıf aracılığıyla İstanbul’u bir İslam şehrine dönüştürmüştür. İstanbul, en ihtişamlı günlerini Osmanlı Devleti zamanında yaşamıştır.