Teröristler havaalanını, protesto gösterisini basıyor, sokakta kendini havaya uçuruyor, insanlar canlı yayında öldürülüyor. Ardından radikal bir terör örgütü ya da bölücü örgüt bu saldırıları üstleniyor. Tüm bunlar yetmiyormuş gibi bir de askeri darbe girişimi yaşadık. Tanklar sokaklara çıktı, savaş uçakları, helikopterler alçaktan uçup bomba yağdırdı. Yine insanlar öldü…
Türkiye zor bir dönemden geçiyor. Ne olacağını bilememe, gelecek kaygısı bir yana insanlar her an kendisini ya da bir yakınını kaybetme korkusu yaşıyor.
Telefonlarımız sürekli anlık haber iletileriyle titriyor. İnsanlar telaşlı bir şekilde televizyon kanallarında kırmızı harflerle yazılan “son dakika” haberleri hakkında konuşuyorlar. Twitter, Facebook gibi sosyal paylaşım ağlarında ve bazı haber sitelerinde olaylarla ilgili adeta bir mesaj ve yorum bombardımanı yaşanıyor.
Sürekli şiddet ve terör olaylarıyla ilgili haberler izlemek bizde nasıl bir etki bırakıyor acaba?
ALARM, TEDİRGİNLİK, HİSSİZLEŞME, DUYARSIZLAŞMA
Uzman Klinik Psikolog ve Hipnoz Uzmanı Mehmet Başkak’a göre şiddet ve terör haberlerine sürekli maruz kalmanın etkisi kişiden kişiye değişiyor ama hepimiz şiddet haberlerinin anında ve neredeyse çok sıradan bir biçimde verildiği, herkesin dijital olarak birbirine bağlı olduğu bir dünyada yaşıyoruz. Bu da bizim bu tür olaylar karşısında hissizleştiğimizi gösteriyor.
Terör ve şiddet içeren olaylarının sıklıkla yaşanması, insanlarda giderek artan bir tedirginliğe sebep oluyor ve insanlar kendilerini “incinebilir/kırılgan ve güçsüz” hissetmeye başlıyorlar. “Artan bir alarm ve tedirginlik durumu var fakat aynı zamanda bir hissizleşme ve duyarsızlaşma da söz konusu,” diyor Psikolog Mehmet Başkak.
ANLIK HABERLERİ TAKİP ETMEYİN
Sosyal medyadaki anlık haber akışını takip etmek de insanlar üzerinde travmatize edici bir etki oluşturabiliyor. İngiltere’deki Bradford Üniversitesi’nden bir grup araştırmacı geçen sene gerçekleşen bir psikoloji konferansında kişilerin sosyal medyada şiddet içeren görüntülere maruz kalmalarının ardından yaşanan travmatik bir olay sonrasında kişinin hayatını ciddi şekilde harap eden ve süregiden duygusal tepki olarak bilinen Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) belirtilerine benzer belirtiler yaşadıklarını söylediler.
Bradford’lu araştırmacılar tarafından yapılan ve 189 kişinin katıldığı bir çalışmada, katılımcılara aralarında 11 Eylül saldırıları, ABD’deki okullardaki silahlı saldırılar ve intihar saldırılarının da olduğu bazı şiddet içeren olaylarla ilgili fotoğraflar gösterilmiş ve bu olayların hikayeleri anlatılmış.
ÇOK İZLEYEN ÇOK ETKİLENİR
Araştırmacıların yaptıkları analize göre katılımcıların yüzde 22’si gördüklerinden ciddi derecede etkilenmişler.
Araştırmada ayrıca şiddet içeren olayları daha sık izleyenlerin bu tür olayları daha az izleyenlere göre daha çok etkilendiği ve dışa dönük bir kişilik yapısına sahip olduklarını söyleyen kişilerin şiddet görüntülerinden daha çok rahatsız olduğu sonuçlarına varıldı.
HABER SİTELERİ VE SOSYAL MEDYA TEDİRGİNLİK DÜZEYİNİZİ ARTTIRIR
Peki, ne yapabiliriz?
Psikolog Başkak, kendi kendinize uygulayacağınız bazı yöntemlerle şiddet içeren olaylara ait haberlerin olumsuz etkilerinden kendinizi koruyabileyeceğinizi söylüyor. Psikolog Başkak, “Çok büyük olaylarla ilgili gelişmeleri haber sitelerinden ve sosyal medyadan takip etmek istemeniz çok normal. Ama bunun tedirginlik düzeyinizi arttıracağını unutmayın” diyor.
Sosyal medya kullanım sürelerine bir sınır getirilmesinin faydalı olacağını söyleyen Başkak, medya okuryazarlığı konusunda şunları söyledi:
“Kendinizi stres altında hissediyorsanız haberleri takip etmek için belli zaman dilimleri belirlemek -mesela Twitter’dan gelişmeleri sabah çay ya da kahvenizi içerken kontrol etmek ama işe giderken ya da çocukları arabayla okula bırakırken radyodaki haberleri dinlememek- anksiyete seviyenizi kontrol altında tutmanızda faydalı olabilir. Çoğu doğrulanmadan verilen sosyal medya haberleri pek güvenilir değildir. Anksiyete seviyenizi bozabilir. Ruh sağlığınız için haberleri sosyal medyadan ve güvenilirliği kanıtlanmamış internet sitelerinden izlemeyin. Haberleri daha güvenilir kaynaklardan takip etmelisiniz.
Gelişmeleri televizyondan izliyorsanız sürekli alt yazıları takip etmeyin. Saat başı verilen bültenleri bekleyin. Haber izlemek için haberi az ve öz veren haber kanallarını tercih edin.
Kötü şeyler olacağı korkusu ve güven içinde kalma isteği yüzünden haberleri izlemeyip bırakıp kendinizi küçük bir dünyaya hapsetmek de doğru değildir. Gündemden de kopmayın.”
FBI TAVSİYELERİ
Bu arada, FBI tarafından yayımlanan ve terör/şiddet olaylarıyla nasıl başa çıkılır konulu bir kitapçıkta, kişilere kendilerini daha sakin hissetmeleri için gözlerini kapatmaları ve derin derin nefes almaları tavsiye ediliyor.
Kitapçığa göre yürüyüşe çıkmak ya da bir arkadaşınızla konuşmak da faydalı olabilir.
Kitapçıkta ayrıca kişilerde stresin azaltılmasına yardımcı olan alkol ve uyuşturucu kullanımından kaçınmak, düzenli egzersiz yapmak ve sağlıklı beslenmek gibi temel öz-bakım ritüellerinin de takip edilmesi tavsiye ediliyor.
Psikolog Başkak, maruz kaldığı olaylar nedeniyle dengesi bozulan kişilerin mutlaka psikiyatrik destek alması gerektiğini sözlerine ekledi.