Barış Balcı’nın Röportajı
Bedelli askerlik kanunu TBMM Milli Savunma Komisyonu’nda kabul edildi. Ancak kanunla ilgili soru işaretleri henüz bitmedi. Yasa ne zaman yürürlüğe girecek? Yürürlüğe girdiği tarhiten itibaren mi yasallaşacak, yoksa özel bir hüküm m ü konulacak? Askerliğe başvuranların durumu ne olacak? Ödeme nasıl yapıalcak? Ya ödeme gerçekleşmezse neler olacak? Bu sorular başta sosyal medya olmak üzere tüm platformlarda dile getiriliyor. Tüm bu cevabı merak edilen soruları İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Öğretim Üyesi ve Ceza Hukukçusu Prof. Dr. Ersan Şen yanıtladı. İşte merak edilen soruların cevabı…
Kanunun yürürlüğe girme tarihi ile ilgili bazı soru işaretleri var. Sözgelimi bedelli askerlik kanunu mecliste Aralık başında kabul edildiğinde, kanunun yürürlüğe girmesi yılbaşını bulabilir mi?
Kanun birkaç yol izleyebilir. Birincisi, kanunda net olarak "belirli bir tarihte doğmuş olanlar" ya da "X tarihi esas alınarak hesaplama yapılacaktır" der. Ya da bunları demez, "kanunda 30 yaşından gün alanlar" der, yürürlüğe bırakır. Kanunun yürürlüğe girmesi de Cumhurbaşkanı’nın onaylayıp Resmi Gazete’ye yayınlanmak üzere göndermesi ve Resmi Gazete’de yayınlanmasıyla yürürlüğe girer. Kanunda ayrıca bir düzenleme olmadığı takdirde Resmi Gazete’de yayın günü esas alınarak geriye doğru 29 yıl hesap edilecektir. Aflarda da böyledir. Kanunu bir günle kaçırabilirsin. Bunun da Anayasa’ya aykırı bulunmadığını da söyleyeyim. Maalesef Anayasa Mahkemesi bu tip konularda "Niye bu tarihten başlıyor da, şu tarihten başlamıyor" gibi itirazları daha önce reddetti.
Sizce kanun ne zaman yürürlüğe girer?
Kanun koyucu 29 yaşın doldurulması noktasında özel bir hüküm koymamışsa –ki benim kulağıma böyle bir bilgi gelmedi- süreç şöyle işler. Alt komisyondan çıkar, Adalet Komisyonu’na gelir oradan Genel Kurul’a gelir. Genel Kurul’da madde madde oylanıyor, sonra bütünüyle bir kez daha oylanıyor. Yarısından bir fazla kabulü halinde derhal Cumhurbaşkanı’na gönderiliyor. Cumhurbaşkanı önümüzdeki hafta Türkiye’de… "Tamam" deyip, imzalayıp, Resmi Gazete’ye yollanıyor, ertesi gün Resmi Gazete’de yayınlanıyor. O andan itibaren artık yürürlüğe girmiş ve şahıslar başvurma hakkını kanunda belirtilen sürede kazanmış oluyor. Bu Anayasa’ya aykırı bir durum da değil. Anayasa’da askerlik ödev olarak gösterilmiş ama kanunla düzenlenir diyor. Başbakan "biz yükümlülükleri yerine getirmek kaydıyla bu kişileri vatan ödevini yerine getirmiş sayacağız" dedi. Yani ne türlü yerine getireceğini belirliyor. Burada 21 günlük kısa dönem askerlik hizmetinin yasayla kaldırılıp kaldırılamayacağı da sorulmuştu bana. Kaldırılır, çünkü Anayasa buna imkan tanıyor. Bu Meclis tasarrufudur. Meclis bu şekilde uygun görmüş olabilir. Rakamı arttırır, azaltır. Bence bir karışıklık olmayacak. Kanun yaş belirtmemişse Resmi Gazete’de yürürlüğe girdiğinden itibaren 29 yıl geriye sayılarak kimlerin faydalanacağı netleşir. Eğer af kanunlarında olduğu gibi özel bir tarih belirtilirse o tarih esas alınır. Benim anladığım kadarıyla Başbakan bunun mümkün olduğu kadar geniş uygulanmasını istiyor. Öte yandan fazla da meseleyi genişletmek ve zamana da bırakmak da doğru değil. O takdirde askerliğe olan soğukluk gündeme gelebilir. "Şu anda silah altında olanlar ne olacak" " Kapsam genişleyecek mi" gibi meseleler gündeme gelebilir. O yüzden ben yasalaşma sürecinin 1 hafta içerisinde tamamlanacağını düşünüyorum. Çok uzamayacaktır. Bütün mesele kanun koyucunun burada nasıl yöntem izleyeceği… Ben yasanın yürürlüğe girme anının tarih olarak alınacağını düşünüyorum.
Peki askerlik başvurularını yapmış ve şubelerinden sarı zarflarını almış yükümlülerin durumu nedir?
Askerlik başvurularını yapmış olanların bundan yararlanmaması gibi bir şey söz konusu olmaz, böyle bir durum bir anlam da ifade etmez. Askerlik hizmetine alınmış olmamak kaydıyla, diğer bir ifadeyle sülüs almamak kaydıyla başvurusunu yapmış kişiler elbette ondan vazgeçip haklarını kullanabilirler. Askerliğe elverişli olan 29 yaşını doldurmuş 30 yaşında gün alan herkes kanaatimce bundan yararlanabilir. Elbette burada mevcut durumda tutukluların ve mahkumların da ne olacağı tartışmalı. Eğer özel engel yoksa masumiyet karinesi dolayısıyla tutuklular bu yasadan yararlanırlar. Yargılandıktan sonra tahliye olduklarında bu hakkı kullanabilirler. Mahkumlar kullanamayabilir. Silah altında olanlar yararlanamayacaktır. Silah altına alınmamış ancak başvurusunu yapmış kişilerin yasadan yararlanacağını düşünüyorum.
Tasarıda "fiili askerlik hizmetine başlamamış ve 30 yaşından gün almış.." şeklinde bir ifade var. Hukuk bu "fiili askerlik hizmeti" kavramını nasıl tanımlıyor?
Siz birliğe gönderme yazısını almış, sizi o andan itibaren asker kabul eden belgeyi almışsanız o andan itibaren askerliğiniz başlar. Kişi artık silah altında alınmış, vatan hizmetine başlamış, o başladığı anda kendisine karşı işlenen eylemde ya da kendisinin eyleminde asker kabul edilecek mevzu varsa o takdirde fiilen başlama sayılıyor. Ancak açıkçası şu teknik ayrımı bilemiyorum. Erlerde durum net, gidiyorsun şubene alıyorsun belgeyi askersin artık. Yedek subaylıkta ise kanaatimce sınava girmek değil, sınavın sonucuna göre senin ne olacağını belirleme, yerinin tayin edilmesi ve 6 ay ya da 12 ay yapacağını belirleme anıdır önemli olan o belgeyi teslim aldığın andır.
Hükümet bir de ödeme planı da hazırladı. Yarısını peşin ve yarısını taksitlerle ödeme şeklinde seçenek sundu..
Evet sayın Başbakan’dan dinlediğim kadarıyla tümüyle ödeyebiliyor ya da yarısını peşin ödeyip yarısını taksitlendirebiliyorsunuz. Tüm parayı ödediğiniz zaman mesele bitmiştir. Diğer seçenekte de yarısını ödeyip taksitlendirdiğinizde taksitleri ihlal ettiğiniz takdirde ya hakkınız ortadan kalkacak ya da devlet size tek taraflı bir süre tanıyacak. O da ancak kanunla mümkün olur.
Taksit ödemesi yapılmadığında bir icra takibi mi başlıyor yoksa borçlular askere mi alınıyor?
Daha önceki uygulamalarda görüldüğü gibi taksiti ödeyemediğinizde başvurunuz yanar, geriye doğru paranızı alırsınız ama uzun dönem askerlik yaparsınız.
Bu dönemki bedelli askerliğin bir özelliği de 21 günlük eğitimin de kaldırılması. İleride savaş çıktığında bu şekilde bedelli askerlik yapanlara görev emri gelme ihtimali var mı?
Bu emir gelmez. Hiç eğitim almamış, 21 gün yapmış ile 6 ay ve 12 ay yapanı aynı kefeye koyamazsınız. Ama olağanüstü bir döneme geçilirse ve vatana hizmet durumu olursa o olağanüstü durumun kanunları uygulanır. Elbette bir sevkle görevlendirilmesini beklemem ama eğitimlilerden sonra sıra gelirse onlar da o takdirde belli bir eğitimden geçirilmek suretiyle silah altına alınacaktır.
Sabah