10.yılına giren Suriye iç savaşıyla gündeme gelen İdlib, Türkiye’ye ne kadar uzaklıkta? Savaştan önce nasıldı? İdlib halkı geçimini ne ile sağlıyordu? İdlib’in günümüzdeki stratejik önemi nedir? Bu ve benzeri soruların cevaplarını sizler için derledik.
23 kilometrekarelik yüzölçümü olan İdlib veya İdlip, Suriye’nin kuzeybatısındaki bölgenin ismi olmakla birlikte o bölgenin merkezi olan şehirdir. Eski bir yerleşim alanıdır ve bu alanda birçok eski şehir kalıntıları vardır. Bölgede bulunan Ebla Antik Kenti, Suriye’yi dünyanın en zengin arkeolojik mirasına sahip ülkelerinden biri haline getirmiştir. Bilindiği kadarıyla Akad ve Sümer kralları zamanına dayanır. İtalyanların çoğunlukta olduğu dünyanın birçok yerinden arkeologlar Ebla Antik Kenti kalıntıları için bu bölgeye akın etmişlerdir.
İdlib’in Türkiye’ye (Hatay iline) toprak komşuluğu vardır. Bu nedenle Hatay ve Kilis gibi güney illerle benzerlikler gösterir. Şehrin ekonomisi tarıma dayanır ve Suriye’nin önemli tarım merkezlerinden birisidir. Özellikle de zeytin üretimi yapılmaktadır.
İdlib zeytin, pamuk, buğday ve meyve, özellikle kiraz için önemli bir üretim merkezidir. Diğer başlıca ürünlerinde badem, susam, incir, üzüm ve domates içerir. 1995 yılında çeşitli narenciye kırpma ile ekili yaklaşık 300 hektar alan vardı. Konumundan dolayı kentin aldığı göç, tarım alanlarını sınırlandırdı.
Verilere göre 6 bin kilometrekare alan üzerine kurulu İdlib ilinde iç savaştan önceki son nüfus sayımına göre 2 milyon civarı kişi yaşıyordu. Mart 2011’de başlayan iç savaşta yoğun çatışmalara sahne olduğu için nüfusu 1,2 milyona kadar düştü.
Suriye’de 10 yıldır devam eden iç savaşın kilit noktası olan İdlib, konumu itibarıyla birçok açıdan önem teşkil ediyor.
“Kentten geçen M5 otoyolu Türkiye, Suriye ve Ürdün’ü birbirine bağlıyor. Suriye içinde ise Akdeniz’e çıkış kapısı niteliğindeki İdlib, Lazkiye, Hama ve Halep illerine komşu. Rusya’ya ait Hımeymim Üssü’nün de bulunduğu, Esed rejiminin “kalesi” Lazkiye’ye komşu olması, İdlib’in stratejik değerini artırıyor.”
İdlib’in Türkiye’ye yaklaşık 130 km sınırı bulunuyor. Hali hazırda karşılaştığımız ve karşılaşabileceğimiz daha ciddi bir göz dalgası Türkiye’yi endişelendiriyor. Milyonlarca Suriyeliyi bünyesinde barındıran Türkiye, diğer ülkeleri de yapılan ateşkeslere uymaları noktasında uyarıyor. Öte yandan, TSK’nın İdlib gerginliği azaltma bölgesi sınırları içerisinde 12 gözlem noktasını bulundurması, İdlib’i daha da önemli bir yer haline getirdi. İdlib’de silahlı birçok grubun varlığı, olası bir çatışma durumunda bu grupların Türkiye’ye sızma ihtimalini de beraberinde getiriyor.
Esad rejimi, Suriye’deki kontrolü ele geçirdiğinde Rusya ve İran’ın da bölgedeki nüfuzlarını güçlendirecek. Bu nedenle ülkelerin bu çıkarlar doğrultusunda ateşkeslere uymamaları, İdlib’i daha da karışık bir hale getiriyor.