Afganistan sınırındaki Dir bölgesinde sıradan bir pazartesi hareketliliği yaşanıyordu. Kontrol noktasındaki Pakistanlı polisin gözü yoldan geçen araçlardaydı. Kendisine ağlayarak yaklaşan 8 yaşındaki kız çocuğunu fark etmedi ilk başta. Tehlikenin boyutu çocuğun ağlamayı bırakıp bağırmaya başlamasıyla anlaşıldı. 9 kilo patlayıcı yüklü intihar yeleğini güçlükle çıkaran Sohana Cavaid, kendisiyle birlikte civardaki onlarca sivili de hedef olmaktan kurtardı… “Birkaç gün önce Peşaver’de okula giderken iki kadın tarafından kaçırıldım. İki gün boyunca ilaçlı bisküvi ile uyuttular. Bu sabah (eylem günü) yelek giydirip kontrol noktasına yönlendirdiler.” dedi ilk sorgusunda. Anlatacakları bitince bu kez o sordu polise: “Ailem beni kabul edecek mi?”
Altı gün sonra (26 Haziran) bu kez Afganistan’ın güneyindeki Uruzgan kentinde yaşandı aynı sahne. Masum bir kız çocuğu, sırtına sarılan el yapımı bombayla yönlendirildi polis noktasına. O da 8 yaşındaydı. Polise ağlama sesini duyuramadan patlatıldı. Parçalanan cesedinden kimliği bile tespit edilemedi…
14 yaşındaki Nur Muhammed’e de bir tercih hakkı tanınmamıştı. Başka bir köye götürüldü, önce silah ardından intihar eğitimi aldı. Gazni’deki Amerikan üssüne canı pahasına saldırıp, hem vatanını kurtaracak hem de şehitlik mertebesine ulaşacaktı. Eğitimcisi onu üssün birkaç kilometre yakınına getirip bıraktı. O ayrılınca ‘intihar ederek başkalarını öldürmenin günah olduğunu’ düşünüp eylemden vazgeçti, teslim oldu. Mayıstan bu yana tutulduğu Kabil Çocuk Cezaevi’nde duruşmasını bekliyor…
Yaşı küçük olduğu için Kabil’deki rehabilitasyon merkezine gönderilenlerden biri Muhammed Yunus (10). Kendi akranı 3 arkadaşıyla birlikte Afganistan’dan Pakistan’a geçerken yakalandı. Güvenlik güçleri pek dostça davranmadı ona, elektrik işkencesiyle sorguladı. Çok geçmeden o ve arkadaşları intihar eylemleri için eğitildiklerini itiraf etti…
Sohana, Nur ve Muhammed, marjinal örnekler değil. Aynı kaderi paylaşan binlerce çocuk var Afganistan’da. Kimini Taliban-El Kaide, kimini de Afgan-Batı güvenlik güçleri mağdur etti. İki taraf arasında 10 yıldır süren savaş istisnasız en çok onları vurdu. İki değil, üç ateş arasında kaldılar aslında. Bir yandan Batı İttifakı’nın ‘dost ateşi’ vurdu onları, diğer taraftan ‘dost’ bildikleri direniş güçleri. Bir de yolsuzluklara bulaşan Kabil hükümetinin istihdam sağlayamaması. Aç insan ne yapmaz ki..
Kamuflajlı bahar taarruzu
Afganistan’da görev yapan insan hakları izleme örgütü ARM, son raporunda süren savaşın en çok Afgan çocuklarını vurduğunu rakamlarla ortaya koyuyor: “Her gün ortalama 2 çocuk hayatını kaybediyor. 2010’da ölen 2 bin 421 sivilden 739’u 18 yaşından küçüktü. Çocuk ölümlerinin büyük bölümü Taliban’ın kalesi durumundaki Kandahar ve Helmand vilayetlerinde…” Birleşmiş Milletler (BM) de, ülkedeki sivil kaybın 2009’a nazaran yüzde 20 oranında arttığını, can kaybının dörtte üçünden militanların sorumlu olduğunu belirtiyor. BM’nin ilgili raporuna göre, Taliban son bir yılda intihar saldırılarına hız verdi. Saldırılarda kullanılan intihar bombacılarının çoğu da 18 yaşın altındaki çocuklar.
Önceleri köy basıp Afgan ve NATO güçleri karşısında cephe savaşına giren Taliban’ın son dönemde strateji değişikliğine gittiği görülüyor. Örgüt, ‘kale’ psikolojisiyle yaklaştığı Helmand, Kandahar, Uruzgan ve Zabul gibi kentlerdeki askerî varlığını silikleştirip Kabil gibi merkezî kentlerde ses getirecek intihar eylemlerine odaklanıyor. Daha planlı, daha asimetrik saldırılara yöneliyor. Bu strateji değişikliğinde şüphesiz artan NATO operasyonları, azalan halk desteği ve bazı savaş ağalarının ABD ile başlayan diyalog sürecini destekleyip örgüte sırt çevirmesi etkili oldu. Taliban, NATO operasyonlarını püskürtüp varlığını koruyabilmek için 2005’te El Kaide’nin intihar eylemlerini model aldı ve yeni saldırılara girişti.
Taliban; kadın, çocuk ve engelli intihar eylemcilerini, bu yeni stratejisinin aracı olarak kullanmaya başladı. Örgüt, kadın ve çocuk eylemcilerin hedefe yetişkin erkeklere göre daha rahat ulaşabilmesinden faydalanmaya çalışıyor. Kadın ve çocuk eylemciler bir bakıma kamuflaj olarak kullanılıyor. Bunun yanında güvenlik güçlerinin ele geçen çocuk eylemciler üzerinden örgütü deşifre edememesi de fırsat olarak görülüyor. Taliban’ın son dönemde kullandığı uzaktan kumandalı bomba ve mayınlar da kamuflajlı intihar saldırılarının bir parçası. Amaç; kadın ve çocuk gibi iradesi zayıf intihar eylemcilerinin son anda eylemden vazgeçmesini önlemek.
Taliban’ın nisanda başlattığı ‘Badar’ (bahar) taarruzunu intihar saldırıları üzerine kurduğu, geçen yıllara nazaran daha asimetrik ve planlı saldırılara soyunduğu istihbarat raporlarında geçiyor. Raporlar, bu seneki saldırıların geçen yıllara göre düşeceğini, buna karşılık daha planlı ve hedef odaklı olacağını vurguluyor. Taliban, can kaybını artırmak için kalabalık insan topluluklarının bulunduğu yerlere yönelik, kamuflajlı eylemcilerle uzaktan kumandalı bombalı saldırılar planlıyor.
Taliban’ın kalesi olarak bilinen Kandahar kentinin valisi Tooryalai Wesa, eylemcilerin strateji değiştirdiğini doğruluyor. Wesa, sivilleri hedef alan örgütün halk nazarındaki irtibatının zayıfladığını, bunun sonucu olarak afyon pastasından daha az pay alabildiğini vurguluyor: “Eskiden Taliban yerel halkı rehin almış gibiydi. Ancak artık halk onlara yardım etmiyor. NATO operasyonu sayesinde hükümet Taliban’ın elindeki çoğu bölgenin kontrolünü kazandı. Direnişçilerin strateji değiştirmesi bundan. Artık kentlere gelip ayrı ayrı saldırı düzenliyorlar. Uzaktan kumandalı patlayıcı veya mayınla yapıyorlar bu eylemleri. Geçmişteki güçleri yok.”
Artan intihar saldırılarını değerlendiren Afganistan Savunma Bakanlığı Sözcüsü Zahir Azimi, Taliban’ın büyük kentlerde kitle ölümlerine yol açacak saldırılara yoğunlaştığını, bu tür eylemlerle kayıp vermeden yoğun propaganda yapmayı hedeflediklerini belirtiyor. Son intihar saldırıları incelendiğinde yeni stratejinin hayata geçtiği de görülüyor.
25 Haziran’da Logar şehrinde bir hastaneye düzenlenen, 38 kişinin ölümüne, 25 kişinin yaralanmasına yol açan intihar saldırısı yeni stratejiyle örtüşüyor. Bu eylemden bir gün sonra sınır bölgesi Veziristan’daki Kolaçi Karakolu’na düzenlenen intihar saldırısı da yeni taktikleri ortaya koyuyor. Zira Taliban bu saldırıda ilk kez bir kadın militanı canlı bomba olarak kullandı. 10 polisin hayatına mal olan saldırıda rol alan ikinci militan ise kadın militanın eylemci kocasıydı. Yine mayıs ayında Afganistan’ın kuzeyindeki Talokan kentindeki valilik binasına saldırı uzaktan patlatılan bir intihar eylemcisiyle yapıldı. Saldırıda Vali Abdulcabbar Takva ile Kuzey Bölgesi Polis Şefi General Muhammed Davud Davud hayatını kaybetti.
Pakistan İçişleri Bakanı Rahman Malik, Taliban’ın son dönemde özellikle çocuk eylemcilere yöneldiğini vurguluyor. 23 Haziran’da Meclis’te konuşan Malik, Taliban’ın intihar bombacısı yapmak üzere çocuk kaçırmaya başladığını, bu çocukları Afganistan sınırındaki Veziristan bölgesinde bulunan kamplarda eğitimden geçirilerek eyleme zorlandıklarını vurguluyor. Pakistan güvenlik birimlerinin raporları, Veziristan’da hâlihazırda intihar bombacısı olarak eğitilen 400 çocuk bulunduğuna işaret ediyor.
Kaçırılan çocuklar…
Londra merkezli ‘Çocuk Askerlerin Kullanımını Durdurma Koalisyonu’ adlı sivil toplum kuruluşunun, Afganistan ile ilgili Haziran 2010’da yayımladığı son raporunda da Taliban’ın çocukları eylemlerinde fütursuzca kullandığını ortaya koyuyor. Rapor, 2003-2006 arasında eli silah tutan 8 bin Afgan çocuğun topluma kazandırıldığına değiniyor. Çalışma önemli bir noktaya daha temas ediyor: “Afganistan’da güvenlik güçleri ile devlet destekli aşiret ağalarının da çocuk savaşçıları var. Sorun sadece Afganistan’a has değil. Dünya üzerinde 4 kıtada, toplam 19 ülkede on binlerce çocuk savaştırılıyor.”
Son tahlilde Taliban’ın intihar saldırılarında çocuklarla kadınları kullanması örgütteki kan kaybına işaret ediyor. Orta vadede Taliban’ın silahı bırakmaya yanaşmayan kanadının marjinalleşeceği, sivilleşen kanadın hareketi siyasi ortama çekeceği öngörülüyor.
aksiyon