Viyana toplantısında ABD Dışişleri Bakanı John Kerry, Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, İran Dışişleri Bakanı Cevad Zarif ve Türkiye Dışişleri Bakanı Feridun Sinirlioğlu görüştü. Suudi Arabistan, Katar, Umman, Birleşik Arap Emirlikleri ve Mısır dahil olmak üzere konferansa toplam 17 ülke katıldı.
ABD Dışişleri Bakanı John Kerry toplantı sonrası yaptığı açıklamada, Esed’in müttefikleri Rusya ve İran ile ‘Esed akıbeti konusunda’ anlaşamadıklarını açıkladı. ABD’li Dışişleri Bakanı, “Suriye’nin geleceği konusunda ABD’nin poziyonu değişmedi. Esad Suriye’yi birleştiremez” vurgusu yaptı.
Dışişleri Bakanı Feridun Sinirlioğlu da Viyana’daki görüşmelere katılan ülkelerin çoğunluğunun Suriye’de Beşşar Esad ile barışın mümkün olmadığı konusunda mutabık olduğunu söyledi. Dışişleri Bakanı Feridun Sinirlioğlu, Viyana’daki Suriye görüşmelerine katılan ülkelerin çoğunluğunun Suriye’de “Beşşar Esad ile barışın mümkün olmadığı” konusunda mutabık kaldığını söyledi.
Türk gazetecilere açıklama yapan Sinirlioğlu, toplantının bugüne kadar Suriye konusunda yapılan en geniş katılımlı toplantı olduğunu söyledi:
“Beşşar Esad’ı destekleyen ülkeler tutumlarında herhangi bir değişiklik işareti vermediler. En uzun tartışma bu konuda cereyan etti. Tabiatıyla Cenevre Bildirisi’ndeki temel formülasyon bugün de en geniş şekilde tartışıldı. Hatırlayacağınız üzere Cenevre’deki mutabakat Suriye’de bir siyasi değişimin sağlanabilmesi için bir geçiş sürecini öngörüyordu; bu geçiş sürecinde bir geçiş yönetim organı tesis edilmesini öngörüyordu. Bunun zamanlaması konusu üzerinde geniş bir tartışma yapıldı ama henüz o konuda bir mutabakata varılamadı.”
“Suriye’de Beşşar Esad ile bir barış mümkün değildir’
Gelecek iki hafta boyunca anlaşmazlıklar üzerinde görüşmelerin süreceğini aktaran Sinirlioğlu, “Bizimle birlikte toplantıya katılan ülkelerin büyük çoğunluğunun üzerinde mutabık kaldığı husus şudur, Suriye’de Beşşar Esad ile bir barış mümkün değildir. Bu konuda hiçbir tartışma yok. Bu konuda farklı düşünen ülkeler olduğu belli. Bu ülkelerin tutumlarında bir değişiklik olmadan somut bir gelişme sağlamak mümkün değil” diye konuştu.
Yeni bir Suriye’nin inşası
Bakan Sinirlioğlu anlaşmazlıklara rağmen sürecin devam ettirilmesinde mutabık kalınmasını önemsediklerini vurgulayarak, “Şayet Suriye’de barış ve istikrar isteniyorsa; yeni bir Suriye’nin, üzerinde mutabık kalınan ilkeler ve hedefler doğrultusunda inşa edilmesi için ortaya bir çerçeve çıkacaksa; bu çerçevenin temel zemini Beşşar Esad’ın siyaset sahnesinden çekileceği bir geçiş sürecinin hayata geçirilmesidir. Şu anda tartışılan konu budur” değerlendirmesinde bulundu.
Suriye’deki mevcut krizin, göç ve terör sorununu ortaya çıkardığına işaret eden Sinirlioğlu, “İkisi de Beşşar Esad’ın 4,5 yıldır halkına karşı yürüttüğü savaşın sonuçlarıdır. Eğer bu sorunların ortadan kaldırılması isteniyorsa, biraz önce tarif ettiğim geçiş sürecinin hayata geçirilmesi gerekmektedir. O geçiş süreci neticesinde de ulaşılacak hedef bellidir, o da Beşşar Esad’ın siyaset sahnesinde yer almayacağı yeni bir Suriye’nin inşa edilmesidir” dedi.
‘Altı aydan daha fazla sürmeyecek’
Bakan Sinirlioğlu her ülkenin “siyasi bir sürecin başlatılması” konusunda mutabık olduğunu ifade ederek, “Bu siyasi sürecin azami ilk altı ayı Beşşar Esad’ın siyasi geleceği konusundaki kararın verileceği dönem olacaktır. Bu, altı aydan daha fazla sürmeyecektir. Bu konuda geniş bir mutabakat bulunmaktadır. Bunu herkes kabul ettiğine göre, burada tutumunu değiştirmesi gereken ülkeler bellidir. Bu konuda onların tutumlarının değişip değişmeyeceğini önümüzdeki günlerde göreceğiz” diye konuştu.
‘DAEŞ’in yok edilmesi Türkiye’nin hedefleri arasında’
ABD Başkanı Obama’nın, “Suriye’ye DAEŞ ile mücadele etmek üzere birlikler gönderildiği” açıklamasının hatırlatılması üzerine Sinirlioğlu, nasıl bir açıklama yapıldığını görmediğini ve bu yüzden bir yorum yapmak istemediğini söyledi.
Türkiye’nin DAEŞ ile mücadelesi konusunda tutumunun net olduğunu vurgulayan Sinirlioğlu, “DAEŞ, Türkiye için bir tehdittir. Suriye’deki krizin sonucunda çıkmış bütün terör örgütleri gibi DAEŞ’in de yok edilmesi, Türkiye’nin öncelikle hedefleri arasındadır” ifadelerini kullandı.
Toplantı sonrası yapılan ortak açıklamada, “BM aracılığıyla tüm ülkede ateşkes sağlanması için girişimlerin başlatılmasında anlaşıldığı’ belirtildi. Açıklamada, “Azınsamayacak ölçüde görüş ayrılıkları sürüyor. Ancak savaşın bitirilmesi için diplomatik çabaların hızlandırılması mecburidir” denildi.
Suriye’deki tarafların BM nezaretinde bir araya getirilip yeni bir girişim başlatılması gerektiğini vurgulayan ülkeler, “BM aracılığıyla Suriye hükümeti ve muhalefetin temsilcileri bir araya gelip; güvenilir, mezhep dışı, kapsayıcı bir anayasanın yazılmasını takiben, seçimlerin düzenlenmesini öngören yeni bir siyasi sürecin başlatılması” konusunda uzlaşma sağlandığını belirttiler.
Toplantı sonrası ülkeler iki hafta içinde yeniden bir araya gelme konusunda uzlaştı.
İki hafta içinde yeniden
Görüşmeler öncesinde İran medyası, Tahran’ın Viyana’da anlaşmaya ‘hazır’ olduğu görüntüsü çizmişti. İran medyasına göre, Viyana’daki konferansta Tahran’ı temsil eden heyetten Dışişleri Bakan Yardımcısı Hüseyin Emir Abdullahiyan, “İran Esed’in sonsuza kadar yönetimde kalmasında ısrarlı değil” ifadesini kullandı. Reuters‘e konuşan İran konusunda uzman bir Ortadoğu yetkilisi, İran’ın görüşmelerde esnek bir tavır takınabileceği sinyalini veren Abdullahiyan’ın bu ifadesi, Tahran’ın kısa bir geçici süreçten sonra Esed’den bile vazgeçebileceği anlamına geliyor. Yetkili, İran’ın altı aylık bir geçici sürecin sonunda Esed’in akıbetinin düzenleneceği bir seçimin kararlaştırılmasına razı olabileceğini söyledi:
“Bu tür görüşmeler uzlaşmaktan ibaret. İran da Esed’in altı aya kadar kalması konusunda uzlaşmaya hazır. Tabii ki ülkenin kaderine Suriye halkı karar verecek.”
Washington’un müttefiklerinin Suriye ile ilgili hiçbir uluslararası müzakere konferansına katılmasını kabul etmedikleri İran, 250 bin kişinin öldüğü iç savaşta Esed’in en büyük destekçilerinden biri. Suriye sahasında etkin oyuncuların beş yıldan beri devam eden iç savaşı sona erdirmek için şu ana kadar yaptığı girişimler başarısız oldu.
“Ülkeler genel noktalarda mutabık”
Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Mihail Bogdanov, toplantı öncesinde Viyana’da Russia Today televizyonuna yaptığı açıklamada, Viyana toplantısına katılan ülkelerin “terör örgütleri ile siyasi sürece dahil olacak muhalif grupların listelerini birbiriyle paylaşacağını” ifade etti.
Son dönemde müttefiki Beşşar Esed’in çöküşünü engellemek için Suriye’de askeri müdahalede bulunan Rus yetkili, toplantıya katılan ülkelerin genel noktalarda mutabık olduğunu ve bunların Cenevre 1 bildirgesine dayalı olduğunu belirtti. Kalan detayları Suriyelilerin kendi aralarında çözmesi gerektiğini vurgulayan Bogdanov, dış aktörlerin rolünün sadece Suriyelileri bir araya getirmek için uygun zemini hazırlamak olduğunu savundu.
Özgür Suriye Ordusu’nun (ÖSO) çözüm sürecine katılmasını destekleyebileceğini söyleyen Bogdanov, kimin bu kuruluşu temsil edebileceğini bilmediklerini öne sürdü.
Viyana’daki toplantıya ABD, Rusya, Suudi Arabistan, Türkiye, İran, Birleşik Arap Emirlikleri, Katar, Ürdün, Almanya, Fransa, İtalya, İngiltere, Irak ve Lübnan katılıyor. Ayrıca BM Özel Suriye Temsilcisi Staffan de Mistura ve AB Dış Politika Sorumlusu Federica Mogherini de toplantıda.
Geniş katılımlı toplantı öncesi Esed karşıtı ülkeler, aralarında bir istişare toplantısı düzenledi. ABD, Almanya, Fransa, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri’nin katıldığı toplantı öncesi Fransa Dışişleri Bakanı Laurent Fabius, geçici döneme değinmeden Esed’in Suriye geleceğinde yerinin olmadığını söyledi.
23 Ekim’deki toplantı
23 Ekim’de Viyana’da daha küçük çaplı benzer bir toplantı düzenlenmişti. Türkiye, ABD, Rusya ve Suudi Arabistan dışişleri bakanlarının katıldığı toplantıda, Suriye’nin geleceği konuşulmuştu. Esed’li geçiş sürecinin tartışıldığı döneme denk gelen o toplantıda Rusya, ABD, Suudi Arabistan ve Türkiye, Esed’in akıbeti konusunda ortak bir tavırda anlaşamamıştı.
Bir aydan beri Suriye’de hava saldırıları düzenleyen Rusya, İran’la beraber Suriye konulu müzakerelerde, Şam rejiminin lideri Beşşar Esed’in gitmesinin önşart olarak öne sürülmesini reddederken; ABD ve diğer müttefikleri, Suriye’de Esed’in çözümün bir parçası olamayacağı konusundaki ısrarını korudu.