ABD’nin yasağı 8 ülkeden 10 havalimanını kapsıyor: Türkiye’de Atatürk Havalimanı, Fas’ta 5. Muhammed Havalimanı, Mısır’da Kahire Havalimanı, Ürdün’de Kraliçe Alya Havalimanı, Suudi Arabistan’da Cidde Kral Abdülaziz ve Riyad Kral Halid Havalimanları, Kuveyt Havalimanı, Katar’da Hamad Havalimanı, Birleşik Arap Emirlikleri’nde (BAE) de Abu Dabi ve Dubai Havalimanları bu kapsama alındı.
Yasak kapsamına giren ülkelerin olduğu bölgelerde ABD’ye direkt uçuşların yapıldığı ancak kapsama alınmayan tek bir havalimanı var; İsrail’in Tel Aviv Ben Gurion Havalimanı. Yani yasak, Ortadoğu ve Kuzey Afrika bölgesindeki Müslüman nüfusun çoğunlukta olduğu ülkelerden kalkan uçakları hedef alıyor.
Bu havalimanlarından kalkarak ABD’deki herhangi bir havalimanına yapılan direkt uçuşlarda, Iphone 7 plus ve Samsung Galaxy Note 3 gibi akıllı telefonlardan daha büyük elektronik cihazlar kabine alınamayacak. Aktarmalı uçuşlarla ABD’ye giden yolcular için yasak kapsam dışı bırakıldı.
Bu havalimanlarından ABD’ye direkt uçuş yapan havayolu firmaları arasında Türkiye’den Türk Hava Yolları bulunuyor.
Güvenlik tehdidi gerekçe gösterildi
Salı günü verilen kararın ardından ABD, kararın uygulanması için havayolu şirketlerine 96 saat süre verdi. ABD İç Güvenlik Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, “Radikallerin uçakları düşürmek için yaratıcı yöntemler düşündüğü” belirtildi ve “Değerlendirilen istihbarata göre terörist gruplar, çeşitli tüketici ürünlerine kaçak yollarla patlayıcı maddeler koyarak ticari uçuşları hedef almaya devam ediyor” denildi.
Ancak kararın ekonomik sebeplerle verildiğine yönelik şüpheler de var. Bu şüpheleri doğuran nedenlerin başında belirtilen havalimanlarının ikisi hariç hiçbirinden ABD’ye direkt uçuş yapan bir Amerikan havayolu şirketinin bulunmaması geliyor… Aynı zamanda bu elektronik cihazların bagajda tehdit yaratmazken kabinde neden tehdit oluşturduğunun detaylı bir şekilde açıklanmamış olması…
ABD uçuşları için aktarma merkezleri değişebilir
Sadece Katar’da bulunan Doha Hamad Havalimanı ve Birleşik Arap Emirlikleri’ndeki Abu Dabi Havalimanı’ndan kalkan American Airlines’ın ABD’deki havalimanlarına doğrudan uçuşları var. Ancak American Airlines’ın uçuş sayısı, bu ülkelerden ABD’ye doğrudan uçuş yapan Katar Havayolları ve Etihad Havayolları’ına kıyasla bir hayli az.
Bu ülkelerin daha doğusundan gelen yolcular çoğunlukla İstanbul, Doha, Dubai ve Abu Dabi’yi transfer noktası olarak kullanıp burada aktarma yaptıktan sonra doğrudan ABD’ye uçuyor. Bu sebeple ‘aktarma merkezi’ olarak görülen bu dört havalimanından direkt uçuş yapan firmaların (THY, Katar Airways, Etihad, Emirates) ve havalimanlarındaki işletmelerin de büyük oranda ekonomik zarara uğraması bekleniyor. Bunun da havalimanlarının bulunduğu ülkelerin ekonomisine de olumsuz etki yapabileceği değerlendiriliyor.
Amerikan ekonomi dergisi Financial Times’tan Demitri Sevastopulo ve Robert Wright’a göre Amerikalı olmayan ekonomistler, bu kararın güvenlik gerekçesiyle alındığından emin değil. Buna göre güvenlik gerekçesi bahane olarak kullanılırken aslında Etihad, Katar ve Emirates Havayolları hedef alındı. Sebebi, bu havayolu şirketlerinin daha kaliteli hizmet vermek ve daha fazla yolcu çekmek için devletlerinden teşvik ve destek alıyor olması. Amerikan Havayolu Şirketleri, bu üç firmayı devletten yardım aldıkları gerekçesiyle uzun süredir eleştiriyordu. Dergiye göre bu şirketler uzun süredir ABD’den bir karşı adım bekliyordu.
Bu uygulama, bu havayolu şirketleriyle uçan ve en fazla kâr getiren birinci sınıf ve business biletli yolcuların, aktarmalı uçacak da olsa farklı şirketleri tercih etmesine yol açabilir. Bu yolcuların çoğunlukla uçakta çalışmayı tercih ettiği, ipad ve laptop’ların kabine alınmadığı uçuşlarda bunu gerçekleştiremeyecekleri için farklı şirketleri tercih edeceği konuşuluyor.
ABD’li Washington Post gazetesine göre de ABD güvenliği gerekçe göstererek yasağı meşrulaştırıyor ancak altında yatan asıl sebep bu olmayabilir. Gazete, çoğunluğu Müslüman nüfusun oluşturduğu bu ülkelerin aktarma ve uçuş merkezi olmaktan çıkması için Trump yönetiminin tek taraflı kararlar almaya devam edebileceğini, bunun için de ulusal güvenliğin gerekçe gösterilebileceğini yazıyor.
İngiltere’nin yasağı İngiliz Havayolu firmalarını da kapsıyor
ABD’den birkaç saat sonra aynı yasağı uygulamaya koyacağını açıklayan İngiltere’nin kararında ise farklılıklar bulunuyor.
Buna göre Türkiye, Lübnan, Ürdün, Mısır, Tunus ve Suudi Arabistan’daki tüm havalimanlarından kalkarak Birleşik Krallık (İngiltere, Galler, İskoçya ve Kuzey İrlanda) içindeki tüm havalimanlarına yapılan direkt uçuşlarda kabine akıllı telefondan daha büyük cihazların alınması yasaklandı.
Bu yasak için de gerekçe olarak Birleşik Krallık vatandaşlarının güvenliği gösterildi. ABD’den farklı olarak İngiltere’nin listesinde Tunus ve Lübnan da var. Bu iki ülkeden ABD’ye direkt uçuş zaten yok.
İngiltere’nin Katar, BAE, Kuveyt ve Fas’ı kapsam dışı bırakması dikkat çekici. Böylece bu ülkelerden birleşik Krallık havalimanlarına doğrudan uçuş yapan Katar Havayolları, Etihad, emirates, Kuveyt Havayolları ve Royal Air Morocco Havayolları yasak kapsamının dışında kalıyor. Bu havalimanlarından İngiliz şirketler Easyjet, Ryanair ve British Airways’in direkt uçuşları var.
İngiltere’nin altı ülkeye uyguladığı yasak sadece bu ülkelere ait havayolu firmalarını değil, direkt uçuş yapan İngiliz British Airways gibi havayolu firmalarını da etkiliyor. ABD’ninkinden İngiltere’nin uyguladığı yasaktan etkilenecek olan Türk havayolu firmaları arasında Pegasus ve Atlas Jet de bulunuyor.-Aljazeera Türk