Fatih Sultan Mehmet ve bilime verdiği önem… Fatih Sultan Mehmet’in bilime katkıları… Fatih Sultan Mehmet’in ilmi yönleri…
Fatih Sultan Mehmet’in ilmi yönleri, siyasi yönlerinin arkasında kaldığı için pek fazla bilinmez. Oysa Fatih Sultan Mehmet hem fatihtir hem de gayet iyi derecede Arapça, Latince, Farsça, Yunanca bilen bilen bir ilim adamıdır. Daha tahta geçmesinin ilk yıllarında İstanbul’un Fethi için yapılan hazırlıklar esnasında dökülecek toplara bizzat nezaret etmiş ve büyük çaplı kuşatma toplarının gerek kalıplarının yapılması gerekse dökülmesi ve şekillendirilmesi gibi pek çok hususa bizzat kendisi müdahil olmuştur. Top yapım ustalarına verdiği talimatlarla tarihte bu zamana kadar görülmemiş büyüklükte kuşatma topları döktürmüştür.
Ayrıca Fatih Sultan Mehmet, balistik ilmindeki vukufiyeti sebebiyle de topların nasıl kullanılacağı konusunda topçulara yol göstermiştir. Kuşatma esnasında da daha önceden bilinen ancak fonksiyonel olarak kullanılmayan havan toplarını tarihte ilk defa maksadına uygun olarak kullanarak görünmeyen hedefleri vurmada bir ilki gerçekleştirmiştir. Tüm bu bilgiler, onun ateşli silahlar, balistik, geometri ve matematik gibi ilimlerde çığır açan bir yere sahip olduğunu göstermesi bakımından mühim ve dikkat çekicidir. Kendisini iyi bir şekilde yetiştirmekle kalmayan Mehmet, ülkesinde ilim adamlarının çok olmasının önemini iyi kavrayarak, onların sayısının arttırılmasına ciddi manada önem vermiştir. Bunu sağlamak için çevre ülkeler ilim adamalarını ülkesine davet etmiştir. Meşhur matematikçi ve astronom Ali Kuşçu bunlardan sadece bir tanesidir. Bir yandan İslam dünyasındaki ilim adamlarını ve yazılmış eserleri toplarken diğer yandan da Bizans’tan kalan veyahut daha önceki medeniyetlere ait olan eserleri Arapça ve Türkçeye tercüme ettirerek bunları kendi medeniyetine kazandırma noktasında hakikaten çok mühim adımlar atmıştır.
Fatih Sultan Mehmet aynı zamanda gayrimüslim ilim adamlarını etrafında tutarak onlarında ilminden istifade etme yolunu seçmiştir. Son derece geniş bir bakış açısına sahip olan Fatih’in bu davranışı, onun ilme gösterdiği değerin anlaşılması bakımından fevkalede heyecan vericidir. İdari işlerden fırsat buldukça ilim adamlarıyla ilmi konularda sohbetlere dalan Mehmet, hem onların ilimlerinden istifade etmekte hem de onları kendi ilmine hayran bırakmaktaydı. Fatih Sultan Mehmet’in ilme ve ilim adamına verdiği değer kısa sürede İslam dünyasında şöhret bulmuş ve pek çok ilim adamı onun davetine icabet ederek İstanbul’un yolunu tutmuştur. Böylece İstanbul kısa sürede “mecmaul-ulema” yani “alimlerin toplandığı yer” olmuştur.
Fatih Sultan Mehmet, devletin pek çok yerini imar ederken çok sayıda medrese, darüşşifa, kütüphane inşa etmiş ve bunlara ilave olarak İstanbul’da o zamana kadar eşi benzeri görülmemiş bir sistem dahilinde Sahn-ı Seman Medreseleri kurmuştur.
Bu külliye ile ülke içerisindeki bütün medreseler yeni bir sistem tabi tutulmuş ve payeler yeniden derecelendirmiştir. Sahn Medresesi Külliyesi, fiziki yapısı ve yerleşimi itibariyle İslam dünyasının o zamana kadar inşa edilmiş en mükemmel külliyesidir. İçinde medreselerin yanı sıra darüşşifası, mektebi, kütüphanesi, aş evi de bulunan bu külliye başta Süleymaniye olmak üzere kendisinden sonra gelen birçok külliyeye örnek teşkil etmiştir.