2009 yılında Amerika’nın San Francisco kentinde Travis Kalanick ve Garrett Camp adlı iki girişimci tarafından kurulan Uber, bugün 58 ülkede ve 300 şehirde kullanılıyor. Değeri kısa sürede 50 milyar dolara ulaşan internet şirketi, dünyada git gide sertleşen bir tartışmaya da neden oluyor. Taksiciler, Uber’i korsan ulaşım hizmeti vermekle suçluyor.
Al Jazeera’nin haberine göre Uydu konumlama sistemi (GPS) ile çalışan uygulamayı, akıllı telefonuna indiren herkes Uber ile araç talep edebiliyor. Haritada en yakın araçlar görülebiliyor. Üstelik nakit para kullanmaya gerek yok. Programa yüklenen kredi kartı bilgileri üzerinden, hizmet veren araç sahibine ödeme yapılabiliyor. Şirket de sağladığı servis için % 5 ile % 20 arasında hizmet kesintisi yapıyor.
İstanbul ve Bodrum’da
Uygulamanın Türkiye versiyonu şimdilik yalnızca İstanbul ve Bodrum’da kullanılabiliyor. Şirket beş farklı uygulama seçeneği sunuyor. ‘Uber Go’ ile binek araç hizmeti, ‘Uber XL’ ile minibüs hizmeti, ‘Uber Black’ ile lüks araç hizmeti ve ‘Uber Taksi’ bildiğimiz sarı taksilerle hizmet veriyor. Bunların dışında dünyada ilk kez İstanbul’da ‘Uber Boat’ seçeneği ile de deniz taşımacılığında hizmet sunuyor. Uygulamaya bağlı tekneler, müşterileri yalı, lokanta, otel gibi uygun iskeleye sahip her noktadan alabiliyor.
Şirket uygulamayı akıllı cep telefonlarına indiren müşterilerinin seyahat güzergâhlarına göre genişliyor. Son raporlar Uber kullanıcılarının İstanbul’a yoğun olarak geldiğini gösterince şirket Türkiye pazarına girmeye karar verdi. Türkiye’deki ikinci duraklarının Ankara ve İzmir’den önce Bodrum olmasının nedeni de aynı.
Bu sistemin temelini internet teknolojisi oluşturuyor. Arz talep dengesi de internet üzerinden elde edilen verilere göre belirleniyor. Kullanıcıların eğilimi, yoğun bölgeler, talepler ve şikayetler bilgisayar sistemi üzerinden analiz edilip gerekli değişiklikler yapılıyor.
‘Bir hayaletle mücadele ediyoruz’
Taksicilerse sisteme tepkili. İstanbul Taksiciler Esnaf Odası Başkanı Yahya Uğur, şirketin korsan taksiciliği sanal ortama taşıdığı görüşünde. Uber’in bir yıldan beri Türkiye’de faaliyet gösterdiğini söyleyen Uğur, bu konudaki mücadelelerini farklı bir strateji ile yürüttüklerini söylüyor:
“Geçmiş deneyimlerimiz gösterdi ki korsan taksi ile ilgili yaptığımız eylemler, aslında bu hırsızların reklamını yapmaktan ileriye gitmedi. İki yıldır bu konuyu izliyoruz. Uber çok yaygın olmasa da işlerimizi etkiliyor. Onların tanıtımına katkı sunmamak için basın açıklamaları ve eylemler yerine yasal yolları izliyoruz.”
Uğur’a göre Uber Türkiye’de kayıtlı değil, ulaşım ile ilgili hiçbir denetime tabi olmadığı için yolcular açısından doğacak mağduriyetler konusunda hukukî muhatap yok. Uğur’a göre bu muhatapsızlık mücadeleyi de zorlaştırıyor:
“Adeta bir hayaletle mücadele ediyoruz. Tespit ettiğimiz araçları polise bildiriyoruz. Araçlar 61 gün bağlanıyor, korsan taksiyi kullananlar 245 TL ceza ödemek zorunda kalıyor. Ama bu yeterli değil. Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’na (BTK) söz konusu siteye erişimin engellenmesi için başvuruda bulunduk. Ancak yasaya göre yalnızca cinsel taciz, çocuk pornosu gibi hususlar ile ilgili olarak sitelere erişim engelleniyor. Korsan ulaşım hizmetlerinin de yasaya eklenmesi için siyasiler nezdinde çalışmalarımız devam ediyor.”
Uber suçlamaları reddediyor
Taksici Esnaf Odası’nın suçlamalarına hedef olan Uber’in Türkiye Operasyon Müdürü Austin Kim ise şirketlerinin tamamen Türk yasalarına uygun çalıştığını savunuyor. Dünyanın birçok kentinde uyguladıkları, sıradan insanların da kendi araçları ile sisteme dahil olduğu hizmet türünü, Türkiye’de hayata geçirmediklerini anlatıyor:
“Uber çalıştığı ülkenin koşullarına göre faaliyet gösterir. Bizimle çalışan tüm araçlar ulaştırma bakanlığının belirlediği taşımacılık belgelerine sahiptir. Şoförlerimizin, ehliyetin yanı sıra, SRC belgeleri de (ticari araç sürücülerinin almak zorunda oldukları belge) vardır. Verilen hizmet üzerinden hem biz, hem de bizimle çalışan araç sahipleri vergilerimizi ödüyoruz. Sıradan araç sahiplerinin bizim sistemimize dahil olması, Türkiye’deki hizmetimizde yer almamaktadır.”
Dünyada Uber ile ilgili yaşanan ‘bazı olumsuz olayların’ Türkiye’de yanlış bir algı yarattığını söyleyen Kim’e göre, taksiciler onlar için potansiyel iş ortağı:
“Taksiciler rakibimiz değil, müşterimiz. Biz ulaştırma alanında hizmet veren bir platformuz. Amacımız yolcuları ve araçları buluşturmak. Bu amaçla Uber Türkiye’de, sarı taksiler için de bir seçenek ayırdık. Böylece yolcularımız taksi istediğinde de bulabilecekler.”
Kim, Türkiye’deki faaliyetlerinin yasa dışı olmadığını savunuyor ancak akıllı uygulamaların da yasada yerinin bulunmadığını kabul ediyor. Bu alanda yasal düzenlemelerin yapılmasının yalnızca ulaşım sektörü için değil internet üzerinden ticaret yapan tüm sektörler için kolaylaştırıcı olacağına inanıyor.
Uber ile çalışanlar anlatıyor
Daha önce VIP minibüs hizmeti veren şirketlere bağlı olarak çalışan Serkan Arındı, son bir yıldır Uber XL servisine bağlı olarak çalışıyor. Arındı, bir yıllık deneyiminden memnun:
“Bu uygulama sayesinde turizm şirketlerine bağımlılığımız ortadan kalktı. Artık müşteri ile doğrudan muhatabız. Yalnızca turizm mevsiminde değil yılın her günü çalışıyoruz. Uygulamayı bilen yerli yapancı herkes bize ulaşabiliyor. Hem biz mutluyuz, hem de müşterilerimiz.”
Uber, sisteme kaydolacak sürücülerin hiçbir sabıkasının olmamasını şart koşuyor. Sürücü adayları mülakat ile seçiliyor, eğitim veriliyor ve yalnızca sınavı geçenler kabul ediliyor. Yolcuların ve sürücülerin birbirlerine puan verebildikleri Uber sisteminde, 5 üzerinden 4,4’ün altına düşen şoförler sistemden çıkartılıyor. Aynı şekilde sürücülerden olumsuz not alan yolcuların üyeliği askıya alınabiliyor.
Yusuf Sevinçer, Uber Boat hizmeti kapsamında çalışan bir teknenin kaptanı. Sevinç, Uber sayesinde işlerinin arttığını ve taleplerin çeşitlendiğini söylüyor:
“Bebek’ten Kandilli’ye taksiyle gitmeye kalksanız hem çok yazar, hem de trafikte zaman kaybedersiniz. Biz aynı yolu dakikalar içinde 50 liraya kat ediyoruz. Bunun dışında turistler çok yoğun olarak bizi çağırıyor. Karşıya geçmek isteyenler kadar boğazda gezmek, tarihi yarımadaya denizden bakmak isteyenler de çıkıyor.”
Dünya çapında ‘Uber’ tartışması
Hükümetler ve özellikle de taksi sürücüleri Uber’e birçok ülkede tepki gösteriyor. İnternet üzerinden alternatif bir ulaşım olanağı sunan uygulama yasal yaptırımlarla da karşı karşıya geliyor. Son olarak Kanada’nın Ottawa eyaleti, kayıt dışı faaliyet gösterdiği için, polis teşkilatından Uber sürücülerine ceza kesmelerini istedi. Bölgesel yasaya göre cezalar 300 ile 20 bin dolar arasında değişecek.
Fransa’da Uber’in kendi işlerini azalttığını söyleyen taksi şoförleri geçtiğimiz Haziran ayında ülke genelinde eylemler yaptı. Yolları kesen taksi şoförleri Uber ile çalışan bazı araçları ateşe verdi. Bunun üzerine Uber’in Fıransa yöneticisi yasal olmayan taksicilik faaliyeti suçlamasıyla gözaltına alındı.
Amerika’nın New York eyaletinde ise yerel mahkeme, engelli müşteriler ile ilgili Uber’in hizmet yönetmeliğinde bir açıklama olmadığı gerekçesiyle şirketin faaliyetlerini durdurma kararı aldı. New York’lu taksiciler de uzun süredir, Uber nedeniyle işlerinin azaldığından şikayet ediyor.