Ali Bulunmaz’ın kitap kritiği;
Şimdi bu yazıya “Barthes’ı Sevmek İçin Bilmem Kaç Neden” minvalinde bir başlık atsaydım, hem Grillet hem de Barthes, öte taraftan sunturlu küfürler savururdu eminim. Hem böyle bir hareket, eleştiri ve kuramın baba isimlerinden Barthes’ın; yazar, yönetmen, “Yeni Roman” akımın kurucusu ve en önde gelen temsilcisi Grillet’nin ağırlılığıyla ters düşerdi.
Grillet ile Barthes’ın sıkı dostluğundan söz açmaya gerek yok; her iki isim de bunu Grillet’nin imzasını taşıyan Barthes’ı Niçin Seviyorum? adlı kitapta fazlasıyla açık ediyor zaten. İş öyle boyutlara varıyor ki, Barthes’la Grillet arasında bazen üst perdeden edebi geyikler bile dönüyor.
Grillet’nin Barthes’tan anladığı; ismi geçtiğinde aklına ilk gelen onun yazarlığı, hatta kendi deyişiyle “birçoğunu neredeyse ezberlediği yapıtları.” Fakat kendince bir sorunu da hatırlatıyor: Yazar Barthes ile dost olanını ayırmadaki güçlük! Metnin ya da yazdıklarının karşısındaki Barthes mı yoksa dost Barthes mı? “Barthes’ı niçin seviyorum?” sorusunun yanıtını bulmaya girişen Grillet’nin karnına ağrılar saplanıyor ufaktan. Bu ağrının dermanını “Barthes’ı nasıl seviyorum?” sorusuyla aşmaya çabalıyor.
Grillet sorunun yanıtını ararken oltasına takılanlar erdem, kesinlik, tutarlılık ve bütünlük. Barthes ise “pusla kaplı bellekten” söz ediyor: “Benim bellek yitimimin tam da olumsuz olmayan bir yönü var; benimki, belleğin bir güçsüzlüğü, bir pus. Ben pusla kaplı havayı andıran bir ortamda yaşıyorum, bu ortamda bana sürekli belleğimle mücadele etmem gerektiği duygusu eşlik ediyor.” Bu durum, Barthes’ın roman yazmayı isteyip de yapamayışına yol açan “geniş yüzeye” ve “devamlılığa” ket vurmuş olmasın?
Tutarsızlık demek mümkün değil
Grillet’nin Barthes’ı neden ve nasıl sevdiğinin ipuçlarını veren bir başka belirlemesi, onun “insanları şaşırtmasını sağlayan sinsiliği”: Risk almamışları en başa döndüren hatta alt üst eden ve baştan çıkaran sözcük işçiliği biçiminde anlaşılmalı bu sinsilik.
Barthes’ın kaymalara sahip bir düşünür ve yirminci yüzyıl edebiyat eleştirisinde sağlam bir yeri olduğu tartışmasız. Söylediği her söz ve yazdığı her şey tortulaşmaya izin vermeyecek ölçüde hareketli. Ama buna tutarsızlık demek mümkün mü? Kesinlikle değil.
Grillet’nin hayranlık duyduğu bir yön de Barthes’ın yapıtlarının yadsımayı içermemesi. Eh, bunu yaparken söz oyunlarına yeltendiğini, dediklerini tam sonuca vardıracağı anda yeni kapılar açmayı düşündüğünü de unutmamalı.
Grillet’nin içine kurt düşüren ise kadim dostunu parçalara ayırıp incelemenin doğru olup olmadığı. Hayattayken bunu yapsaydı, Barthes’ın kendisini hangi sözcüklerle döveceğini düşünmek bile istemiyor.
Kitapta Barthes’ı enine boyuna kurcalayan Grillet’nin rahat hareket etmesini ve ikide bir “Roland” diye seslenmesini, herhalde aralarındaki bitmez tükenmez dostluğa borçluyuz. Grillet, bunun Barthes’ı doğru değerlendirmesinde sakatlıklar doğurabileceğini bilse de, az biraz tedirginlikle ama mutlu bir şekilde dostunun üstüne gidiyor.
Bu arada Barthes’la ilgili bazı ilginç noktaları da yakalıyor: “Roland Barthes kendini sevmezdi. Belki de kendini seviyordu ama memnun edilmesi çok zor olan ve sürekli hayal kırıklığına uğrayan bir aşkla seviyordu (…) Çevresindekilere sunduğu o sarsılmaz beden, sonsuz bir aldatmaca mıydı? Kuşkusuz değildi! Çünkü şiddetle nefret ettiği şey, bu bedenin kendisiydi: Bu yüce Romalı senatör görüntüsü kendi cübbesinin kıvrımına saklanıyor gibi geliyordu ona; Sokrates’in sıcakkanlı inceliğiyle Buda’nın bilgeliğini birleştiren, düşünceli bir ifadesi olan bu güzel yüz, onun gözünde tedavi edilemez bir kişilik zafiyetinin ve zamanından önce semirmiş bir zevk düşkününün rahatlıkla fark edilen karışımından başka bir şey değildi.”
Aslında Grillet’nin ortaya koyduklarından şu sonucu çıkarmak veya soruya ulaşmak olası: Kuramcı, yazar, dost ve öğretmen Barthes… Hangisini severdiniz? Daha da önemlisi, Barthes’ı nasıl seversiniz? [Sabitfikir.com]