Şeniz Ayaz / Biyografi / Kitap Haber
Bir yazarın, şairin, ilim adamının bıraktıkları eserleri, fikirleri iyi anlayabilmek için yaşamış olduğu devrin şartlarını iyi bilmek gerekir. Durduk yere öne sürülen fikirler veya durduk yere kaleme alınan eserler değildir bıraktıkları muhakkak. Bazı olayların cereyan etmesi onların his dünyasında da şimşekler çaktırmış ve kelimeler yağmıştır günümüze doğru.Bu önemli şahsiyetlerden biri de Ali Şir Nevai’dir.
Herkesin bir şekilde bu büyük isme kulak aşinalığı vardır. Peki ya kimdir bu Ali Şir Nevai? Kendisini yeterince tanımakta mıyız? Yusuf Çetindağ’ın Kaynak Yayınlarından çıkan Ali Şir Nevai isimli biyografi türünde kaleme alınan eseri bu sorunun ve merak edilen birçok sorunun cevabını açıklamakta. Yazar, öncelikli olarak Ali Şir Nevai’nin yetiştiği dönemi, koşulları anlatarak onun fikirlerini anlamamıza zemin hazırlamakta. Dönemin sosyal, siyasi, iktisadi, kültürel durumlarını açıklamaktadır. Çağatay Türkçesinin de tarihi, devreleri ve Çağatay edebiyatı hakkında detaylı bilgiler verildikten sonra Ali Şir Nevai’nin hayatı anlatılmakta.
Onun çocukluğu hükümdar adaylarından Hüseyin Baykara ile geçmiştir. Hem iyi bir aile eğitimi hem de okul eğitimi almıştır. İki dayısı da şairdir aynı zamanda. İyi bir çevresi olmuştur bu konuda.
Kitapta Ali Şir Neva’inin hayatından birçok kıssalar, hikayeler sunulmakta. Onun şair dostlarıyla söyleşileri, yaşamından örnekleri yer almakta. Dikkat çekilen bir nokta da Neva’inin hazır cevaplılığı, bilgeliği, güvenirliği, zekası, cömertliği, dostluğa verdiği önem gibi özellikleridir.
Nevai’inin bilindiği üzere Türk şiir diline önemli katkıları olmuştur. "Tabi Nevai, zamanın İran şairlerine göre yeni şeyler keşfedip, çok orijinal buluşlar yapmamıştır, ancak Nevai’nin İslam ve İran tesirinde gelişen Klasik şiir geleneğini, Türkçe ile ifade ettirmesi; Türk dili ve Türk şiir dili için en büyük buluştan daha büyük önem arz etmektedir."
Nevai denilince aklımıza gelen ilk eserlerden biri "Muhakemetül Lügateyn"dir. Bu kitabın içeriğiyle ilgili bilgiler sunulmakta ve onun Çağatay Türkçesine olan katkıları anlatılmakta. "Onun eserleri Türk dünyasının her tarafında, Anadolu ve Rumeli’de, İran’da, Irak’ta, Kırım’da, Volga boylarında, Türkmenler arasında, hatta Hindistan’daki Türk saraylarında okunmaya başlandı. Nevai bütün bu ülkelerde okunup beğenildiğini hayattayken görme mutluluğuna eren ender şahsiyetlerdendir." Pek sıkıntılı bir hayatı olmasa da hazin öyküleri karşımıza çıkmakta.
Nevai’nin etkilendiği şairler de anlatılmakta ve Nevai ekolünün tarihiyle ilgili açıklamalar da yer almakta. "Nevai, şiir ve kitap yazmaya olan merakı kadar şiir ve kitap koleksiyonculuğuyla da adından bahsettirmektedir. Tezkiresinden ve diğer eserlerinden anlaşıldığı kadarıyla çok büyük bir kütüphane kurmuş, özellikle de kendisine kadar ki bütün büyük şairlerin eserlerini elde etmiş ve okumuştur."
Edebi kişiliği ayrı bir başlık altında incelenmiş olsa da onun edebiliğinin hayatının her anına sindiğini görmekteyiz. Gazele büyük bir merakı olan şairin tezkireciliği ve muammacılığı da anlatılmakta.
"Şairlik ise insan faziletidir." Onun şiire ve şaire olan görüşlerine baktığımızda özellikle günümüzdeki şairlerin, şiir yazarların kesinlikle okuması gerektiğine inandığımız fikirleri mevcut.
Birçok şairden etkilendiği gibi birçok şairi de etkilemiştir. Ayrıca kitapta Ali Şir Nevai’nin eserleri de tanıtılmakta ve içerikleri, özellikleri açıklanmaktadır.
Hüzünlü ve mütevazi bir yaşamı okumak isteyenler için Ali Şir Nevai.
Ali Şir Nevai
Yusuf Çetindağ
Kaynak Yayınları
376 Sayfa