r“Yeni bir kitap çıktığında, önce gidip kitabı satın alıyoruz. Sonra onu bir fotokopicide taratıyoruz. Taranmış halini bilgisayara yüklüyoruz, tarandığı için fotoğraf formatında oluyor, onu word dosyası haline dönüştürüyoruz. Bilgisayarlarımızdaki programla word dosyası okunuyor. Bilgisayar kullanabilen ve bu imkanı olan bir görme engelliyseniz bu yöntemi kullanabiliyorsunuz. Bir başka seçenek ise gönüllü bir okuyucunun sesinden kitabı dinlemek. Ama gönüllü okuyucunun bir kitabı okuması aylar sürebiliyor.”
Görme engelli Ayşegül Derin, çoğu insan için sıradan olan kitap okuma eyleminin ve kitaba erişim hakkının görmeyenler için ne kadar zorlu olduğunu bu sözlerle anlatıyor. Oysa görme engellilerin de herkesle aynı anda kitaplara ulaşması için yayınevlerinin duyarlılığı yetiyor. Bu yönde ilk adımı Yapı Kredi Yayınları (YKY) attı. Artık yayınevinden çıkan tüm kitaplar raflardaki yerini alır almaz, telefon ve internet yoluyla görme engellilerin hizmetine de sunulacak.
Çalışma, Yapı Kredi Yayınları, bir e–kütüphane olan Boğaziçi Üniversitesi Görme Engelliler Teknoloji ve Eğitim Laboratuvarı (GETEM) ile ses ve iletişim teknolojileri şirketi SESTEK’in işbirliğiyle gerçekleşiyor. Sistemde yayınevi, çıkacak kitabı matbaaya yolladığı anda word halini de GETEM’e gönderiyor. Kitap, GETEM bilgisayarlarında metinden sese otomatik dönüştürme teknolojilerinden yararlanılarak ortalama bir saatte sesli hale getiriliyor. Görme engelliler kitabı www.getem.boun.edu.tr sitesinden dijital sesle MP3 şeklinde indirerek dinleyebiliyor. Bilgisayar ya da internet erişimi kısıtlı olan GETEM üyesi görme engelliler ise 0 212 276 31 11 no’lu telefon numarasından yeni çıkan kitaplara ulaşabiliyor.
Tüm yayınevlerine çağrı
GETEM Direktörü Engin Yılmaz, Yapı Kredi Yayınları ile yaptıkları işbirliğinin devrimsel bir sürecin başlangıcı olduğunu söylüyor:
“Bir kitabın gönüllü okuyucularımız tarafından seslendirilmesi örneğin 300 sayfa ise ortalama üç ay sürüyor. Oysa Yapı Kredi yeni çıkan her kitabını matbaaya yollarken bize de word halini gönderiyor. Bu şekilde bir ayda 18 kitap yayınladık. Diğer yayınevleri de bunu uygulamalı, onlara ek maliyeti yok.”
‘Kitaba hasret öyle çok engelli var ki’
Boğaziçi Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı 1. sınıf öğrencisi Ayşegül Derin ise istediği kitabın peşinden uzun bir alsa da koşturduğunu anlatıyor: “Görme engelliler olarak istediğimiz pozitif ayrımcılık değil. Herkesle aynı günde bağımsız şekilde okumak istiyorum kitapları. Yapı Kredi Yayınları’ndan çıkan kitapları okudum. Beklemek zorunda kalmamak çok güzel. Konya ’daki köyümde interneti, bilgisayarı olmayan görme engelli arkadaşım var. Kitapları CD’ler halinde toplayıp götürüyorum, çok seviniyor. Sesli kitap, e-kitap üretimin hızlandırılması çok önemli.”
GETEM’in 3200 üyesi ve 945 gönüllü okuyucusu var
E– kütüphane olan Boğaziçi Üniversitesi Görme Engelliler Teknoloji ve Eğitim Laboratuvarı (GETEM), görme engelli olan herkese hizmet sunan bir kurum. GETEM’i kullanmak için üye olmak gerekiyor.Sağlık raporu ya da özürlü kimliğiyle üye olunabiliyor. 945 gönüllü okuyucusu olan kurumun 3 bin 200 üyesi var. GETEM’de yer alan 12 bin 800 kitabın 7 bin 775’i sesli kitap, 261’i bilgisayar sesiyle mp3 formatında. Metin olarak yer alan kitap sayısı ise 4 bin 99. Üyeler tüm bu hizmetlerden ücretsiz yararlanıyor.
Radikal
Umay Aktaş Salman