Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru hakkı dün internet ortamından alınan başvurularla başladı. Bu uygulamanın başlaması akıllara pek çok soru getirdi. Örneğin yargıda böylesine önemli bir reforma neden ihtiyaç duyuldu? Ya da Anayasa Mahkemesi’ne yapılacak her başvuru kabul edilecek mi? Hangi davalar kabul edilecek? Bu soruları MAZLUMDER Genel Başkan Yardımcısı ve Bursa Şube Başkanı Şakir Çalışkan’a sorduk.
AYM TEMYİZ MAHKEMESİ GİBİ ANLAŞILIRSA, ORASI TIKANIR
Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru hakkı uygulaması başladı. Bu uygulamaya neden geçildi?
Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru temel hak ve hürriyetlerin gelişimi yönünde önemli bir adım oldu. Yargıya güvenin arttırılması noktasında önemli bir adım olduğu yönündeki değerlendirmemiz kesin. Ama her şeyde olduğu gibi uygulamaya bakmamız lazım. Burada iki tür tehlike var. Birincisi, Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru hakkını bu kanun düzenlerken, bu kural konulurken hedeflenen şey, Türkiye’yle ilgili AİHM’e çok fazla müracaat oluyor. Oraya gitmeden bir hak arama mercii olması. Ama o şekilde değil de, bir çeşit Yargıtay’ın da üstünde bir temyiz mahkemesi gibi anlaşılırsa bu sefer oranın tıkanması ihtimali var. Uygulamaya bakmak lazım. Yani bizim anlayışımızda ifrat ve tefrit diye iki salıncakta gidip geliyoruz. Ben genel hatlarıyla yararlı olacağı ama uygulamaya bakılması gerektiğini söyleyebilirim şu anda.
İnsanlar Yargıtay’dan sonra Anayasa Mahkemesi’ne gidecek. Ama Anayasa Mahkemesi her başvuruyu kabul edecek diye bir şey var mı?
Şu an ben düzenlemeyi detaylı incelemiş değilim. Ama temel haklarla ilgili bir ihlal varsa yani işin esası ile ilgili değil, temel haklar yönünden bir ihlal varsa genel hatlarıyla başvurulabilir diye biliyorum. Yani her konuyu Anayasa Mahkemesi’ne taşımak mümkün olmayacak.
Peki sizin gözlemlediğiniz kadarıyla, Türkiye’de Anayasa Mahkemesi’ne başvurular çok olacaktır diyebilir miyiz?
Çok olacak. Çünkü insanlar, taraflar çok keskin ideolojik kanaate sahipler. Mesela diyelim ki, Balyoz davasında ulusalcı kanat şu anda tatmin olmamış ve her türlü şeyi kullanacak. Aynı şey ideolojik olmayan, yerel bazdaki, normal, sıradan davalar için de söz konusu. Vatandaş hiçbir şekilde yargı kararıdır buna ben rıza göstereyim, madem ki kural budur, kaide budur diye bir anlayışa sahip değil. Herkes doğuştan haklı olduğuna, kesinkes her şeyin kendi hakkı olduğuna inanmış, böyle bir hukuka saygı anlayışı yerleşmemiş toplumda. Bir kere en belli başlı şey bu. İkincisi de maalesef bizim yargı kurumlarımız topluma güven verememiş. Karşılıklı olarak bir güvensizlik söz konusu, bir becerisizlik söz konusu. Böyle olunca çok fazla başvuru olacağını tahmin ediyorum ben.
AİHM’E GİDEN DAVALAR AYNI NEDENLERLE AYM’YE GİDECEK
Temel haklar olarak neleri sayabiliriz? Hangi davalarda Anayasa Mahkemesi’ne başvurulabilir?
Temel haklar yaşama hakkından başlıyor, düşünce özgürlüğü, inanç özgürlüğü ve diğer hürriyetler vs. diye devam ediyor. Anayasa’da yazan temel haklarla ilgili. Mantıken şunu söyleyebilirim, Yargıtay’dan geçmiş bir şey tekrar Anayasa Mahkemesi’ne götürülürken elbette belli kriterler gözetilmesi lazım. Her davanın da götürülmesi doğru değil. AİHM’e normuna benzer bir norm var orada da. AİHM’e insanlar hangi yönlerden dava götürebiliyorsa, aynı nedenlerle Anayasa Mahkemesi’ne götürebilecek demektir.
Başvuruları raportörler mi inceleyecek?
Anayasa Mahkemesi’nin çalışma şekil, usul ve esasları bellidir. Onların kendilerine göre bir çalışma usulü vardır. Öncelikle tabi bir raportör inceliyor sonra raporunu veriyor, ama o rapor kesin sonuç değil. Üyeler ona kesin uymak zorunda değil. Genellikle uyulur, uymadıkları da olur.
Türkiye en fazla AİHM’e giden ülkelerden birisi belki de birincisi…
Rusya’da bizimle beraber, bayağı yüksek.
Bu durumda özellikle son dönemde yargıda yapılan reformlar AİHM’e gidilmesin diye yapılıyor. Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru hakkı aynı zamanda iç hukuktaki reformların devam etmesini sağlar mı?
Bir de işin o boyutu var. Bu çok önemli. Bu aslında AİHM’e doğrudan gidişin önünde bir engel, bir tıkaç görevi de görecek. Çünkü iç hukuk tüketilmemiş sayılacak. Yani bir yandan da insanlar doğrudan AİHM’e gitmesin diye geliştirilmiş bir mekanizma gibi görülüyor. Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru hakkı faydalı bir yoldur ama uygulamayı görmek lazım. Ne götürüp ne getireceğini, artılarını eksiklerini zaman içerisinde görebileceğiz.
on5yirmi5.com