Prof. Dr. Sema Kalaycıoğlu’nun yazısı
Amerikan Ekonomisi Neden Güçlü?
Son yapılan açıklamalara dikkat ettiniz mi? “Türk Lirası Dolar karşısında değer kaybediyor kaybetmesine. Ama bunun nedeni sadece Türkiye’nin kangrenleşen cari açık sorunu değil. Aynı zamanda güçlenen Amerikan ekonomisi. Neden mi? Çünkü Amerikan Doları sadece ulusal piyasada değil, aynı zamanda uluslararası piyasalarda değer kazanıyor da ondan”.
Hükümet Kapılarına Kilit Vurulsa Bile
Sezar’ın hakkını Sezar’a, kralın hakkını krala vermek gerek. Yukarıdaki iddiada reddedilmez bir doğruluk payı var. Rakamlara bakıyorum. Amerikan ekonomisi için en son verilen büyüme oranı %1.6. Yılın geçen çeyreğe göre %2.5 değerinde bir büyüme kaydedilmiş ve yıl sonu tahmini, mütevazi bir %1.6. Ama öyle veya böyle büyüme pozitif. Bu büyümenin kaynağının %3.2 oranında sınai büyüme olması da fevkalade önemli. Yani Amerikan ekonomisi, siyasetin keskin dönemeçlerine rağmen, rayına oturmuş gözüküyor.
Bu hala küçülme sorununu aşamayan AB ye karşı önemli bir fark ve AB li yatırmcılar da dahil olmak üzere, küre üzerinde yüzen gezen tüm yatırımcılar açısından ABD yi çekim alanı yapan bir etken. Enflasyon denetim altında. Bu koşullarda elbette, ABD dünya için hala “en güvenli cennet”olma özelliğini korur.
Üstelik, Kongre ile sürekli bir çekişme içinde olan bir başkanın, yok borçlanma sınırı, yok 2014 yılı bütçesi bahanesi ile darboğazlara sıkışıp kaldığı bir ülke ekonomisinden sözediyoruz. Dünyaya parmak ısırtan bir yönetim krizi, hükümet dairelerinin kapılarını mühürletir, kamu çalışanlarını belirsizlik içinde evlerinde oturturken bile, sisteme ve kurumlara duyulan güven sarsılmıyor ki, “Amerika’nın parası ama aslında dünyanın derdi” olan Dolar, öyle fazla değer kaybetmiyor. Tersine değerleniyor.
Anemik Amerikan Ekonomisinde Ne Değişti?
Hala işsizlik %7.2 ile tehlike sinyalleri verir, bütçe açıkları Amerikan GSYİH nın %4 ü gibi bir değeri korurken, geleneksel olarak anemik olan, yani cari açık değeri çok yüksek olan Amerikan ekonomisinin son yıllardaki en önemli başarısı, belki de artarak kazandığı rekabet üstünlüğü ve cari açıkla kanayan yapısını onarmada gösterdiği hünerdir. Nitekim en son rakamla 413 milar Dolarlık cari açığının, GSYİH nın sadece -%2.5 ne gerilemiş olması, Amerikan siyasetinin tozu ve dumanı arasında, başta FED olmak üzere, Amerikan Para ve Mali kurumlarının ve bunlara duyulan güvenin başarısı.
Zorluklar Yiğidin Kamçısı
Amerikan halkı, tüketicisi ve çalışanı zorluktan yılmıyor. Çalışma azim ve kararlığını, o uzun iş günü ve saatlerine, tatili az çalışma yaşamına rağmen koruyor. Havlu atmıyor. Bedava mamanın(işsizlik sigortası) çekiciliğine kanmıyor. Çalışarak, ama verimli çalışarak, üreterek ama verimi ve yaratıcılığı yüksek bir biçimde üreterek, zorlukları aşıyor. Siyaset gergin olsa bile, insanları germiyor. En çatlak sesler bile çizmeyi aşmıyor. Ama en önemlisi Amerika yaratıcı zeka ve buluşu ödüllendirmeye devam ediyor.
Yılların Aşındıramadığı Değer: Bir Cent’in Hakkını Unutmamak Gerek
Tabii bu mekanizma sorunlardan ari değil. Yaratıcılık, buluş ve pozitif büyüme her zaman istihdam dostu olmuyor, ilave iş yaratmakta zorlanabiliyor. Bu tuzağı ise toplumsal artı değer yaratmaya amade bir politika kısmen telafi etmeye çalışıyor. Adı ister Obamacare, ister “muhtaç olana devlet eli” olsun, işsizin, yaşlının, fakirin ve sakatın yardımına koşmaya hazır bir devlet düşüncesi, Amerika’yı tüm kavgalı görüntüsüne rağmen bir arada tutuyor.
İşte size Dolar’ın neden değerli olduğunu açıklamak için bir başka neden. Çünkü parasının değerini önce Amerika’lı biliyor. Amerika’ya giden ve orada yaşayanlar iyi bilir. Amerika’da alışverişlerde bir cent, yani en küçük parasal denominasyon bile hala fevkalade önemlidir. 12 Dolar 3 Cent lik bir alışverişte, hiç bir şekilde satıcı size o 3 centi bırakmaz, siz de “3 cent çıkmıyor kusura bakmayın” diyemezsiniz. Bu da Dolar’ın değerini iniş çıkışlara karşı koruyan bir ulusal bilinç ve sübabtır.
Kıssadan Hisse
• Krizlerin tuzağına düşen ekonomiler, uygun manevra ve ulusal uzlaşma ile bunları aşabilir. Bunu biz de çok iyi biliriz.
• Değeri yüksek para, rekabet gücü kaybı değildir. Paranın ait olduğu ülkeye, halkının ve başkalarının duyduğu güveni gösterir. Böyle bir ülkeye bereket gelir, güvenli cennete fonlar akar. Bunun değerini biz pek kabullenmeyiz ve düşük değerli TL den ihracat mucizesi umarız. Ama önce Japonya sonra ABD çok iyi bilir.
• Bir ulusal paranın değerini, bir tek basiret ve özerlik katsayısı yüksek para ve maliye kurumları korumaz. Halkın da bunu takdir etmesi gerekir. Neden 1 cent’in değerli olduğu, 1 kuruşun ise tedavülden kalktığı sanırım bu tavırda gizlidir.
• Siyaset karışsa bile halkı germemek iyi olur. Güven korunur. Herkes işine gücüne bakar ve tren rayında ilerler.
• İane ile yaşamak değil, çalışarak yücelmek iyi bir ahlaktır. Çalışma etiği ekonomileri düze çıkarmada çok etkilidir.
• Yaratıcılığın istihdam etkisini iyi tartmak, verimliliğin iş yaratmada etkili olmadığı alanlarda, rasyonel toplumsal koruma sağlamak önemlidir. Bu iane ve kayırma ile olmazsa, toplumsal barış da korunur.
Tasam.org