Edebi bir tür olarak baktığımızda öykü; gerçek veya tasarlanmış olayları anlatan düzyazı türü olarak tanımlanmaktadır. Öykü için bir anlamda “kısa roman” da demek mümkündür.
Bugünkü manada, yani “modern öykü” olarak baktığımızda Türk edebiyatı ilk örneklerini Tanzimat Dönemi’nde gördü. Tabii, Türk kültürünün önemli anlatıları olan destanların, Dede Korkut Hikayeleri’nin ve halk hikayelerinin bugünkü modern öyküye temel teşkil ettiği de unutulmamalı.
Öykünün miladını, Türk edebiyatının yayınlanan ilk öykü kitabı olan “Müsameretname” olarak kabul edersek o tarihten bu yana önümüze binlerce maddelik bir liste çıkabilir.
Tanzimat Dönemi’nde temelleri atılan, Servet-i Fünun döneminde ise gelişim sürecini sürdüren öykü, özellikle Milli Edebiyat döneminde Ömer Seyfettin ile şaha kalkmıştır. Sonraki süreçte de öykünün gelişimi devam etmiştir.
On5yirmi5 olarak Türk edebiyatının en iyi 20 öyküsünü seçtik.
1) Pandomima – Sami Paşazade Sezai
Sami Paşazade Sezai’nin “Küçük Şeyler” isimli kitabındaki, 7 hikayeden sonuncusudur. 1882 yılında yayınlanan Pandomima isimli öyküde; Pascal isimli pandomim sanatçısının yalnızlığı ve ardından intihar edişi ele alınmaktadır.
Pascal, Haseki civarındaki yıkık dökük bir evde hayatını devam ettirmektedir. Hayattaki tek amacı insanları güldürmektir. Üstelik bu konuda da oldukça başarılır. Günün birinde kendisini düzenli olarak izlemeye gelen biricik Eftalya’ya aşık olur. Tabii, Eftalya için Pascal sadece gülünebilecek sıradan bir tiyatrocudur.
Pascal’ın türlü komikliklerine yalnız başına gülmek istemez. Günlerden bir gün kocasını da getirir Pascal’ın tiyatrosuna. Bu olay üzerine Pascal, çözümü intiharda bulur.
Pascal’dan haber alamayan komşuları kapıyı kırıp girdiklerinde herkes bir anda gülüşmeye başlar. Pacal bu sefer asılmış bir adam taklidi yapmaktadır.
Zira bu sefer taklit değil ölüm gibi hakikattir.
2) Otlakçı – Mehmduh Şevket Esendal
Memduh Şevket Esendal’ın “Hikayeler” isimli kitabında yer alan Otlakçı, Esendal’ın en sevilen hikayelerinden biridir. Hikayeler kitabının 1946 yılında ilk basımınının yapıldığını, ardından yine bu kitabın isim değiştirerek 1958 yılında yeniden yayınlandığını belirtelim.
Otlakçı hikayesi’nde Mahmut Efendi, bugünkü ifade ile “beleşçi”dir. Kendisi kesinlikle tütün taşımaz, çünkü taşıması için bir sebep yoktur. Kahvedeki tanıdıklarından geçinmeyi huy edinmiştir. Üstelik bu ‘geçim’de hiç de adil değildir. Tütünün saçağını seçip içer, tozu ise tütün sahibine kalır. Biraz da yüzsüzdür. Kızılınca üste çıkmaya kalkışır.
Memduh Şevket Esendal’ın kaleme aldığı Otlakçı, mizahi anlatımıyla oldukça keyifli bir eser.
3) Diyet – Ömer Seyfettin
Türk edebiyatının en önemli hikayecilerinden kabul edilen Ömer Seyfettin ayrıca kısa hikayeciliğin de kurucusu olarak bilinmektedir. Yazdığı yüzlerce hikaye ile de hikayeye çok önemli katkıları olmuştur.
Ömer Seyfettin Diyet isimli hikayesinde kimseye minnet eylemeyen Koca Ali’nin kolunun diyetini bizzat kendisi keserek ödeyişini konu edinir.
4) Eskici – Refik Halit Karay
Refik Halit Karay, aldığı sürgün cezasından dolayı Türkiye’den 16 yıl ayrı kalmıştır. Karay, belki de Eskici isimli hikayesinde kendisini anlatmaktadır.
Refik Halit’in Gurbet Hikayeleri isimli kitabındaki hikayelerden biri olan Eskici hikayesinin konusu şöyle;
Hasan, anne ve babasını çok küçük yaşta kaybetmiştir. Hiçbir yakın akrabası da kalmamıştır. Kalacak kimsesi kalmayan Hasan, Filistin’e halasının yanına gönderilir. Burada Hasan kendisini oldukça yabancı hisseder. Günlerce ağlar, çünkü kimse burada Türkçe konuşmuyordur. Tabii, günlerden bir gün kapılarına gelen eskiciyi saymazsak.
Refik Halit’in Eskici isimli hikayesi mutlaka okunması gereken hikayeler arasında yer alıyor.
5) Dülger Balığının Ölümü – Sait Fait Abasıyanık
Sait Faik Abasıyanık’ın kalame aldığı Dülger Balığı’nın Ölümü isimli hikaye yazarın dülger balığının kişiliğinde yaşama bakışını ele alır. Bu hikaye de yine mutlaka okunması gereken hikayeler arasında yer alıyor.
.jpg)
6) Gülen Ada – Cevat Şakir Kabaağaçlı
7) Sırça Köşk – Sabahattin Ali
8) Arabacı – Kemal Tahir
9) Elli Kuruş – Orhan Kemal
10) Şeker Kutusu – Rıfat Ilgaz
11) Damda Deli Var – Aziz Nesin
12) Havuçlu Pilav Meselesi – Tarık Buğra
13) Uzun Hikaye – Mustafa Kutlu
14) Korkuyu Beklerken – Oğuz Atay
15) Himmet Çocuk – Halide Edip Adıvar
16) Bir Yol – Ahmet Hamdi Tanpınar
17) Ayna – Leyla Erbil
18) Yüksek Gerilim – Adalet Ağaoğlu
19) Ferhunde Kalfa – Halit Ziya Uşaklıgil
20) Parasız Yatılı Füruzan
Kaynak: on5yirmi5