Zuhal Erkek’in röportajı
Sosyal medya, artık sadece bir eğlence veya boş zaman geçirme mekânı değil… Çok daha geniş bir içerik ile önümüze birçok bilgi sunuyor. İnternet mecrasında; küfürlü, küfürsüz, gerekli, gereksiz sayıda sözlük mevcut. Ancak 2011 yılında kurulan sözlükler camiasına hızlı bir giriş yapan, kendini ‘muhafazakar düşünce ve mizah platformu’ olarak tanımlayan Cogito Sözlük onlardan biri. 2,5 yıldan bu yana Küfürsüz Mizah konusunda ısrarla istikrarını koruyan; Anadolu’nun çeşitli şehirlerinde yaşayan ve bu sözlüğe yazan bir yazar kadrosu da mevcut. İsmini de Fransız filozof Rene Descartes’in ‘Cogito, ergo sum!’ yani ‘Düşünüyorum, o halde varım!’ sözünden esinlenerek isimlendirilmiş.
Bizler de Cogito Sözlük’ün kurucusu ve Genel Yayın Yönetmeni Birol Şanlı ile sözlüğün kuruluş amacını, diğer sözlüklerden farkını ve yazar kadrosunu konuştuk.
ARTIK İHL SÖZLÜK YOK COGİTO SÖZLÜK VAR
Birol Bey Cogito sözlük hikayesi nasıl başladı bize biraz bundan bahsedebilir misiniz?
İlk başta İHL sözlükte yazmaya başladım. İsminden anlaşılacağı üzere İslami sözlük diye tanımlıyorlardı kendilerini. İlk başlarda her şey istediğim gibi gidiyordu. Fakat bir müddet sonra bazı tavizler, İslami sıfatıyla uyuşmayan bazı açılımlarda bulundular. Ben ve yaklaşık 50 yazar bu durumu eleştirdik ve sert bir dillendirmeye başladık. Fikirlerimize, görüşlerimize değer vermeyi, dinlemeyi geçtim dalga konusu olmaya başladık. “Siz neyi eleştirdiğinizin farkında mısınız? İHL’nin temeli sağlamdır, sizin eleştirilerinizle yıkılmaz bu sözlük” gibi cevaplar almaya başladık ve yazarlıktan ayrıldık.
Mizah yazmayı seven 3-4 arkadaş, kendimize bir blog kuralım dedik. Arkadaşlardan biri “Neden sözlük kurmuyoruz?” diyerek bir öneride bulundu. İHL sözlüğün yöneticisine “Biz sözlük kursak kaça mal olur?” diye sordum. Çok abartılı rakamlar söylediler. Daha önceden de İHL sözlükten ayrılıp, sözlük kuranlar olmuş fakat birçoğu kapanmış. Bu yüzden bize de “Yapamazsınız, vazgeçin bu sevdadan” diye telkinlerde bulundular. Fakat biz kulak ardı ettik. Ve uygun maliyete kurduk sözlüğümüzü ve yazmaya başladık. Sonra çağrıda bulunduk bizim gibi rahatsız olan arkadaşlara. Bu çağrımızdan sonra yer değiştirmeyi bekleyen bir kitleyi hareketlendirdik ve Cogito doğdu. Tabi Cogito doğduktan sonra İHL Sözlük ilk başlarda “Biz her türlü oluşumu destekleriz” diyorlardı, baktılar ki oluşum ciddiye doğru gidiyor. Bu sefer bize karşı bir rekabet içerisine girdiler. İHL Sözlük hiçbir zaman o küçümseyen tavırlarından vazgeçmedi. Bu durum kendi yazarlarında da rahatsızlığa sebebiyet verdi. Kendi yazarlarında tepki gördüler. Geldiğimiz nokyata bakacak olursak artık İHL sözlük yok, Cogito sözlük var.
Peki Cogito sözlüğün temel amacı ve gayesi nedir?
İnsanlar artık interneti bir eğlence mecrasından ziyade, tepkilerini ölçme, vakit geçirmek için kullanıyorlar. Bugün hem televizyon hem internet ikisi bir anda açık olabiliyor. Bizde insanlar bu kadar fazla sürede internete giriyor, güzel bir yer açalım da kurtarabildiğimiz kadar kişiyi kurtaralım amacıyla çıktık yola.
Güzel bir yer olsun, küfürsüz olsun, temiz olsun istedik. Bilinirliliğimiz arttıkça farklı projelerle internet dünyasında bir şeyler yapmaya çalışacağız.
Ne gibi projeler?
Örneğin etik üzerine, etik haberciliği üzerine bir site kurmayı hedefliyoruz.
İSLAMCI OLMAK GİBİ BİR İDDİAMIZ YOK
Ekşi sözlük, İnci sözlük gibi sözlükler var sizin bu sözlüklerden farkınız ne? İnsanlar neden sizi okumalı?
Şu sanda 2500 civarı mevcut yazarımız var bunların 1500’ü aktif. Genelde bize gelen yazar gitmiyor. Edebin, hayanın olduğu hakaretin ve küfrün olmadığı bir sözlük. Diğer sözlüklere oranla bayan yazar oranımız çok yüksek. Yüzde 40 civarında bayan yazarımız mevcut. Ailecek yazanlar var, karı koca yazarlarımız var. Sadece İstanbul’dan da değil, Bursa’dan Kayseri’den ve pek çok ilden de yazanlarımız mevcut. Hem Anadolu sözlüğü, hem aile sözlüğü diyebiliriz aslında. Ayrıca bayanların özellikle rahatlıkla girebileceği bir sözlük. Şunu da belirtmek istiyorum küfürsüz olunca insanların “Bunlar İslamcı” gibi bir önyargıları oluyor. Kesinlikle öyle bir iddiamız olmadı.
Biz İslamcı sözlük değiliz! Dini, yaşamı siyasi görüşü ne olursa olsun bizde yazabilir. Bizdeki kriter eleştirebilirsiniz ama küfürsüz olmak şartıyla herkes yazabilir. Küfürden kastım kelime olarak değil, fikri aşağılamak ta bir küfürdür.
EKŞİ SÖZLÜK TÜRKİYE’Yİ YANSITMIYOR
Yazar kadronuzu nasıl belirliyorsunuz, sizde yazar olmanın şartları neler?
10 tane başlık üzerine yazı yazıyorlar. Uzun veya kısa fark etmiyor. Önemli olan doluluğu, yazının kalitesi, seviyesi. Üç ana kriterimiz var, seviye, kalite ve edep. 10 tane yazı yazıyor ve biz inceliyoruz, bakıyoruz. Bu kişi bize fayda sağlayabilecek mi? Aman aman şartlar aramıyoruz, köşe yazarı olsun demiyoruz zaten.
CEMAAT-AK PARTİ KAVGASINI COGİTO’DAN TAKİP EDİN
Muhafazakar olmayanlar da bu sitede yazabilir mi?
Tabi ki, öyle bir kriterimiz yok. Ekşi sözlük mesela şu anda Türkiye’yi yansıtmıyor. yüzde 85’i sol hatta marjinal sol görüşe sahip. “Gündemi ekşi sözlük belirliyor” diyorlar. Oysa ki gündemi Ekşi Sözlük belirleseydi 11 yıldır iktidarda Ak Parti olmazdı. Bizim sözlükte yazar dağılımı neredeyse Türkiye’nin oy oranı gibi. Çoğunlukla Ak Partililer, CHP’liler, koyu MHP’liler var. Ve hiçbiri de ağzını bozmuyor.
Bu farklı gruplar gayet güzel yazıyorlar, tartışıyorlar, biz sadece hakemiz orada. Tabi terk edenler de oluyor. Özellikle şu son günlerde cemaat-hükümet gerginliğinin izlenebileceği en iyi yer bence Cogito. Bunu Ekşi Sözlük’te de biri yazmış, “Biz olayın içinde değiliz, Cogito sözlük denen bir yer var. Adamlar zaten muhafazakâr, olayın içindeler, hem Ak Particiler hem cemaatçiler var. Müthiş tartışıyorlar, okuyacaksanız orayı okuyun” demiş. Normalde güllük gülistanlık geçinen yazarların arası açıldı. Ama buna biz engel olamayız sonuçta kendi fikirlerini yazıyorlar.
BEYİNSİZ ADAM KÜFÜRSÜZ MİZAHA EN İYİ ÖRNEK
Peki mizah ve argo dengesini nasıl kuruyorsunuz?
Türkiye’de bir algı var; küfürsüz, argosuz mizah olmaz. Bugün “Cem Yılmaz küfürle başarılı oldu” deniyor ama Cem Yılmaz’ın hiç küfür etmeden başarılı olduğu çalışmaları da var. Yahşi Batı, Hokkabaz bunlara en iyi örnekler olarak sıralayabiliriz. Kıstas olarak almıyorum ama küfürsüz mizah yapmayacağım derken de Recep İvedik’leşmiyoruz sözlükte.
Aslında algı yanlışlığından kaynaklanıyor. Son dönemde mizah deyince “Penguen, Uykusuz”, geliyor akla. Bunlar hep çizgilerine küfür katan isimler. Biraz geriye gittiğimizde Nasreddin Hoca’yı gösterebiliriz. Ayrıca ben Yunus Emre’yi de mizahçı olarak görüyorum. Öyle güzel laf sokmaları var ki, bence onlar mizah adı altındadır. Nef’i var mesela hicivleriyle. Kendisi ölüme giderken bile adam laf sokarak ölüyor. Bunları örnek almak lazım, bunların ağzında küfür yoktu. Twitter’da Beyinsiz Adam örneği var. Ama beyinsiz adamın ağzından bir tane bile küfür duymadık.
İNTERNET, YORUM ve TEPKİ ÇÖPLÜĞÜ HALİNE GELDİ
Sözlüklerde, Facebook’ta, Twitter’da akla gelen herşey yazılıyor bunu nasıl buluyorsunuz, bu doğru bir şey mi?
İnternet zaten bir bilgi çöplüğü. Bu kez de yorum ve tepki çöplüğü olmaya başlıyor. Özellikle twitter yüzünden. Sırf birkaç takipçi elde etmek için saçmalayanlar, hiçbir bilgisi olmadığı halde yazanlar, başkasının yazdığını kopyalayıp, değiştirip yazanlar mevcut. Bu da inanılmaz bir sanal kaosa sebebiyet veriyor. Twitter’da yayınlan “hükümet düşecek” olayıyla hükümet düşmez! Türkiye’nin yüzde kaçı twitter’a giriyor? Kaldı ki Twitter’a girenlerin yarısı da hala tepki koyabiliyor yazanlara. Bence bilişim denetim altına alınmalı. Bence bir telif hakkı olmalı, herkes her şeyi yazamamalı. Bugün Emre Uslu denen adam son yazdığı twitleri siliyor, şifremi çalmışlar diyebiliyor. Keşke elimizde olsa da biz bir twitter gibi bir şey yapabilsek. Lisansla, telifle girilebilse ama mümkün değil.
Piyasadaki diğer sözlüklere bakışınız nasıl?
Ekşi Sözlük’ten bahsettik az önce marjinal bir kutuptalar. Bir yandan marjinal bir kutupta olduklarının savunuyorlar, özgürlükten bahsediyorlar ama Kemal Kılıçdaroğlu’ndan plaket alarak bence çelişkinin dibine vuruyorlar.
Bir başka sözlük ismini vermek istemiyorum ulusalcıdır zaten, orada herhangi bir Atatürk eleştirisi yapan yazar anında uzaklaştırılır. Bir diğer sözlük ise ismini gene vermek istemiyorum tam bir ergen yuvası. Zaten tek amacının reklam olduğunu söylüyor. İnci sözlük zaten format dışı bir sözlük. Seviyenin en altta olduğu sözlüklerden biri diyebiliriz.
Ak Parti’nin Kadıköy teşkilatı beni çağırdı ve dedi ki, “Sözlükler konusunda araştırma yapıyorduk, muhafazakâr olarak da sizi gördük, siz bize anlatır mısınız? Sanal alem nedir? sözlükler nedir? Erdoğan’a çok çakıyorlar sözlüklerde bunun sebebi nedir?” dediler. Bir sunum yaptım. “Başbakanımız gelse, senin sözlüğünü görse ne yapardı” diye bana bir soru yönelttiler. Bende, “Herhalde alnımdan öperdi” dedim.
Bu Erdoğan’a hiç eleştiri olmadığından değil, aksine çok ciddi eleştiriler var ama “edebi korumuşun” diyerek ben alnımdan öperdi dedim. Muhtemelen bizim sözlüğün patlayacağı nokta da bir siyasinin ve ya bir yazarın diline dolanacağı zaman olacaktır. Yani fark edilmek önemli.
Son olarak eklemek istediğiniz bir şey var mı?
Amacımız güzel bir sözlük kurmaktı bunu başardık, önemli olan devam ettirmek. Ama bir şeyi devam ettirmek gerçekten zor olabiliyor. Bir şekilde tanınmamız lazım yoksa zor. Türkiye’deki 69 sözlükten 4. Sıradayız. Ekşi Sözlük, Uludağ Sözlük, İTÜ Sözlük ve Cogito Sözlük. Çok ciddi taarruzlar alıyoruz küfürsüz olduğumuz için.
Ak’çıların veya şakirtlerin sözlüğü yazıyorlar bizim için ama hem AK’çıların hemde şakirtlerin sözlüğü nasıl olabiliriz? Diğer sözlüklerden bir yazar yazmış ki, “Hem Ak particilerin hem de şakirtlerin sözlüğü nasıl olabilir, bir bakın” demiş. Keşke böyle mimlemeden önce bir gelseler bize. Bizi bir kere okusalar diyorum.
On5yirmi5.com