Sovyetler Birliği lideri Stalin tarafından, 1944’te Gürcistan’ın Ahıska bölgesinden yük vagonlarıyla Orta Asya’ya sürgüne gönderilen Türk asıllı 86 bin insan arasında yer alan bir grup kadın anavatanlarını ziyaret etti. 70 yıl aradan sonra Ahıska’ya gelen yaşlı kadınlar doğdukları köyleri, ağıtlar ve dualar okuyarak ziyaret etti.
Türk İşbirliği Kalkınma Ajansı Başkanlığının (TİKA) desteği, Türkiye’nin Bişkek ve Tiflis Büyükelçiliklerinin katkılarıyla Kırgızistan Ahıska Türkleri Derneği yönetimi, 14 Kasım 1944’te, bugünkü Gürcistan’ın Ahıska bölgesinden Kırgızistan’a sürülen Türklerden, hayatta olan kadınlar ve refakatçileriyle birlikte toplam 35 kişiye anavatanlarını gezdirdi.
Ahıska’daki köylerini ziyaret ederek 70 yıl sonra hasret gideren nineler, ağıtlar, türküler söyledi. Dünyaya geldikleri, nine ve dedelerinin mezarlarının bulunduğu köylerinden artık bir şey kalmadığı gören nineler, gözyaşlarına hakim olmadı. Nineler, köylerin dışında güçlükle buldukları Müslüman Türk mezarlarının başında Kur’an-ı Kerim okudu ve dua etti.
Türk nineler, Türkiye sınırına yakın, evlerin ve yolların olmadığı köylerde en az 70 yaşında oldukları düşünülen ağaçlara sarıldı. Bölgede nehir civarındaki ağaçların meyvelerinin tadına baktı. Yeşil bir doğaya sahip, meyve ağaçlarının bol olduğu Ahıska’da köyleri gezen nineler, yanlarına birer avuç toprak aldı.
Köylerini karış karış gezen, yollarını rahatça aşabilen çoğu 80 yaşın üzerindeki ninelerin, dinlenmedikleri halde yorulmadığı ve moral depoladıkları gözlendi. Bazı ninelerin “20 yaş gençleştiklerini” dile getirerek aralarında şakalaştıkları görüldü.
“Siz burada garip, biz orada garip”
Gürcistan’ın güneyinde Türkiye’ye sınırı olan Ahıska bölgesine bağlı Ahalkelek ilçesindeki Okam köyünü gezen Ahıskalılar, köylerindeki mezarlığı da ziyaret etti.
Genellikle Müslüman Gürcülerin ve Ermenilerin yaşadığı köy dışındaki dağ eteğinde bulunan mezarlıkta bulunan kırık dökük ve üzerindeki yazısı silinmiş yüzlerce mezar taşı dikkat çekti.
Taşları elleriyle okşayarak, gözyaşları içinde dua eden ninelerden 71 yaşındaki Sabira Toruyeva, “Çok sayıda akrabamız burada yatıyor. Çok sayıda yakınımız zorluk çekti. Biz ne günah işledik ki bizleri sürdüler. Mekanlarınız cennet olsun. Allah sonumuzu hayırlı kılsın. Bize vatan gerek. Toprağımız gerek. Geldik ve gördük. Sizleri ziyaret ettik. Allah size rahmet etsin. Allah bizi buraya getirenlerin ömrünü uzun kılsın” dedi.
Toruyeva, bir mezar taşının başında, “Siz burada garip, biz orada garip” diyerek, bir insanın vatansız olmanın acısını yansıttı. Nineler, kendilerini vatanlarına kavuşturan Türkiye’ye teşekkür etti.
Ata topraklarını 70 yıl aradan sonra gören 25 nine, eski Türk yurdu olan Ahıska’ya kavuşmanın mutluluğunu yaşadıktan sonra Kırgızistan’a dönmek üzere ayrıldı.
Ahıska Türkleri kimdir?
Sovyetler Birliği lideri Stalin, Gürcistan’ın Ahıska bölgesinde 200 civarındaki köyde yaşayan Türk kökenli insanları tren vagonlarına doldurarak 14 Kasım 1944’te Kazakistan, Kırgızistan ve Özbekistan’a sürgün etti.
Sürgünden sonra Orta Asya’ya yerleştirilen “Osmanlı Türkleri” olarak da bilinen Türklerin bulundukları yerden başka bir yere gitmelerine, yakınlarını bile ziyaret etmelerine 1956’ya kadar izin verilmedi. Stalin’in ölümünden sonra Türkler, Ahıska’ya dönmek için oluşturdukları heyetleri sık sık Moskova’ya göndererek vatana dönüş için izin istediyse de bir sonuç çıkmadı.
Sovyetler Birliği döneminde Kafkaslar’dan Orta Asya’ya farklı yıllarda sürülen Türkler ile birlikte Çeçenler, İnguşlar, Dağıstanlılar, Kırım Tatarları, Azeriler vatanlarına dönme imkanına kavuşurken, Ahıska kökenli Türklere resmi dönüş izni verilmedi.
Türkiye hükümetinin son 10 yılda Gürcistan ve Avrupa Konseyi nezdinde yürüttüğü çalışmaları sonucunda, Gürcistan hükümeti, Ahıskalı Türklerin, Gürcistan’a yerleşmelerine izin vermeye başladı. Bununla birlikte Ahıska bölgesine şahsi ve heyet ziyaretleri de arttı.
Günümüzde 500 bin dolayında Ahıska kökenli Türk, yoğun olarak Kazakistan, Rusya, Azerbaycan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkiye, Amerika ve Ukrayna’da yaşıyor.