Türkiye, Nörolojik Görüntüleme, Psikiyatri, Ziraat Mühendisliği, Tarih, Dini Bilimler alanlarında akademik camianın sıklıkla başvurduğu, etki değeri yüksek bilimsel yayın kaynağına sahip.
TÜBİTAK Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi’nce (ULAKBİM) hazırlanan "Türkiye Bilimsel Yayın Göstergeleri: 1981-2009 Dönemi Tüm Bilim Dallarında Ülkeler ve Gruplar" kitabında, dünyanın çeşitli ülkelerinde temel, tıbbi, mühendislik, zirai ve sosyal bilimler alanlarında yapılmış yayınlara ilişkin veriler yer alıyor.
Çalışma, Türkiye’nin bilimsel göstergelerini, dünyanın gelişmiş ve teknoloji üreten ülkelerin bilimsel göstergeleriyle karşılaştırmayı, gelecek yıllarda Türkiye’nin bilim ve teknoloji yol haritasını belirlenmesine ışık tutmayı hedefliyor.
Kitaptan derlenen bilgilere göre, dünyada yayın sayısı 1981 yılında 456 bin 289’dan yüzde 28.9 artışla 1990 yılında 588 bin 238’e, yüzde 32.2’lik artışla ise 2000 yılında 777 bin 827’ye ulaştı. 2009 yılı sonu itibariyle dünyanın yayın sayısı 1 milyon 191 bin 707 oldu.
Dünyada en çok yayın yapılan konu kategorisinin başında Biyokimya ve Moleküler Biyoloji yer alırken, bu kategoriyi Kimya, Malzeme Bilimleri, Fizik, Farmakoloji ve Eczacılık izliyor.
Yayın başına düşen atıf sayısına göre, etki değeri en yüksek konu kategorisinde ise Hücre Biyolojisi birinci sırada bulunuyor.
Temel Bilimlerde AB ülkeleri başta
ABD, Temel Bilimler dallarında yer alan pek çok bilim dalında yayın sayısı bakımından 27 Avrupa Birliği ülkeleri toplamından sonra ikinci sırada gelirken, üretilen bilimsel yayınların etkinliği bakımından ilk sırada yer alıyor.
Türkiye ise Temel Bilimler dalında "Kimya, Uygulamalı, Çevre Bilimleri ve Fizik, Matematik" kategorilerinde diğerlerine kıyasla yayın sayısına göre daha iyi durumda bulunuyor. Kitapta, "Türkiye adresli Temel Bilimler kategorisindeki bilimsel yayınların etki değerlerinin henüz yeterince yüksek olmadığı ve bu konuda Türkiye’nin önlem alması gerektiği görülmektedir" ifadesi kullanıldı.
Dünya sıralamasında Türkiye’nin en etki yaratan yayınları arasında ise Uygulamalı Kimya, Analitik Kimya, Katı Hal Fiziği geliyor.
ABD, Tıbbi Bilimlerde etkili
Tıbbi Bilimlerde ise ABD, Nörolojik Bilimler, Cerrahi, İmmünoloji, Radyoloji, Nükleer Tıp ve Tıbbi Görüntüleme, Psikiyatri konu başlıklarında hem yayın sayısı hem de etki değeri sıralamasında en başta yer alıyor.
Bu bilim dalındaki yayın sayıları ve etki değerlerine dikkate alındığında ABD, Japonya, İngiltere, Almanya, Fransa, İtalya, Hollanda, İsviçre ve Kanada başı çekiyor.
Türkiye’nin yayınlarının ise yaklaşık üçte biri Tıbbi Bilimlere aitken, Pediatri, Cerrahi, Üroloji ve Nefroloji, Klinik Nöroloji ve Onkoloji gibi disiplinlerde dünya yayın sıralamasında ilk 10 ile 20 arasında yer alıyor.
Çalışmada, "Aynı disiplinlerdeki etki değeri yani üretilen yayın başına düşen atıf sayısı açısından, 46 ülke arasında son 5’te bulunması, Türkiye’nin Tıbbi Bilimlerdeki bilimsel araştırma tanım, kapsam ve stratejilerini ivedilikle yeniden gözden geçirmesi gerekliliğini ortaya koymaktadır" denildi
Türkiye’nin etki değeri yüksek yayınları daha çok Nörolojik Görüntüleme, Transplantasyon, Psikiyatri alanlarından oluşuyor.
Nanobilim alanında ABD, Çin, Almanya önde geliyor
Mühendislik Bilimlerinde ise Elektrik ve Elektronik Mühendisliği konusunda ABD hem yayın sayısı hem de etki değeri bakımından ilk sırada. Japonya, İngiltere, Almanya ve Kanada ise ilk 5 sırada yer alıyor.
Nanobilim, Nanoteknoloji ile Nükleer Bilimler ve Teknolojisi kategorilerinde en çok yayın üreten ülkeler ABD, Çin, Japonya, Almanya, Fransa ve Rusya olarak belirlendi.
Türkiye’nin en çok yayın ürettiği mühendislik dalları sırasıyla şöyle: Kimya Mühendisliği, Malzeme Bilimleri, Elektrik ve Elektronik Mühendisliği, Polimer Bilimler, Gıda Bilimleri ve Teknolojisi, Enerji ve Yakıtlar.
Türkiye’nin ayrıca etki değeri yüksek yayınlarının kategorileri ise Jeokimyo ve Jeofizik, Metalurji ve Madencilik, Jeoloji olarak tespit edildi.
Zirai Bilimler, Farmakoloji ve Eczacılık, Diş Hekimliği ve Veterinerlik dallarında ise Türkiye, yayın sayısına göre sıralamada Diş Hekimliği ve Ağız ve Çene Cerrahi disiplininde 11. sırada yer alıyor. Bu alanlarda Ziraat Mühendisliği ise etki değeri en yüksek yayınlar arasında ilk sırada yer alıyor.
Ekonomi, en çok yayın üretilen konu
Sosyal Bilimlerde en çok yayın üretilen konu başlıkları arasında Ekonomi, Klinik Psikoloji, Eğitim ve Eğitim Araştırmaları, Hukuk, Psikoloji, Ortak Disiplinler yer alıyor. Bu bilim dallarında en çok yayın üreten ülke ise ABD olarak belirlendi.
Sosyal Bilimler kategorisindeki bilim dallarının büyük çoğunluğunda üretilen bilimsel yayınlar, ABD tarafından üretiliyor.
ABD’den sonra en çok yayın üreten ülkeler ise İngiltere, Kanada, Almanya, Fransa ve Hollanda olarak tespit edildi.
Türkiye, yayın sayısına göre en iyi derecesini ise Eğitim ve Eğitim Araştırmaları kategorisinde 11. sırayla, Hemşirelik kategorisinde 13. sırayla, Uluslararası İlişkiler kategorisinde de 20. sırayla elde etti.
Sosyal Bilimler alanında yüksek etkiye sahip Türkiye adresli yayınlar arasında ise Tarih, Dini Bilimler, Siyaset Bilimi kategorisinde yazılan yayınlar yer alıyor.
En yüksek etki ABD, İsviçre, İsveç’ten
1981-2009 döneminde yıllık en yüksek etki değerlerine sahip ülkeler arasında ABD, İsviçre, İsveç ve İzlanda geliyor.
ABD hariç, İsviçre, İsveç ve İzlanda yayın sıralamasında daha alt sıralarda yer almalarına rağmen, ürettikleri yayın başına düşen ortalama atıf sayıları çok yüksek olarak belirlendi. Bu da ismi geçen ülkelerin ürettikleri bilimsel yayınların akademik camiada sıklıkla başvurulan kaynaklar niteliğinde olduğu yönünde yorumlanıyor.
Türkiye’nin dünya yayın toplamına katkısı 1981, 1982 ve 1983 yıllarında yüzde 0.07 iken, 1984’ten 2009’a kadar bu oranın arttığı belirlendi. 2002 yılından itibaren bu oran yüzde 1.07’den, 2009 yılında yüzde 1.85’e ulaştı.
AA