ABD‘den dünyaya yayılan ve “shop mix” olarak tabir edilen, farklı ürünlerin satıldığı dev alışveriş merkezleri, Türkiye’de de ekonomik ve kentsel gelişmeyle birlikte tüketicilerin yeni alışkanlığı haline geldi. Ziyaretçilerin alışveriş dışındaki tüm gereksinimlerini de karşılamayı hedefleyen alışveriş merkezleri düzenledikleri sosyal ve kültürel etkinliklerle yeni bir yaşam biçiminin, yeni bir anlayışın öncüsü olmayı amaçlıyor.
Türkiye’de özellikle İstanbul’da her geçen yıl açılan alışveriş merkezlerinin sayısı hiçte azımsanacak gibi değil. Yapılan araştırmalara göre, Avrupa’da 1000 kişiye ortalama 200 metrekare alışveriş merkezi alanı düşüyor. Türkiye’de ise bu oran Ankara ve İstanbul’da 84-85 metrekare, yurt genelinde ortalama 34-35 metrekare. Bu noktadan hareketle yerli ve yabancı yatırımcılar ”Türkiye’nin önünde gidilecek daha çok yol olduğuna inanıyor” ve yatırımları yavaş yavaş Anadolu’ya kaydırıyor.
Türkiye’de son 4-5 yılda gittikçe yükselen tüketim eğilimi, alışveriş merkezi sayısındaki artışta kendini gösteriyor. Her geçen gün özellikle İstanbul’da her semte birden fazla alışveriş merkezi düşmesi tüketim çılgınlığını da arttırmış durumda. Ancak bunun yanı sıra alışveriş merkezleri bir yaşam alanı olarakta görülüyor. Yani müşteriye alışverişin yanısıra sinema, tiyatro, bowling, lunapark, spor merkezleri gibi pek çok seçeneği de sunuyor. Bu özelliği de bu merkezlerin cazibesini ve tercih edilme oranını arttırıyor.
Ekonomik etkilerinin yanı sıra uzmanlar AVM’lerin sosyal etkilerini de araştırıyorlar. ODTÜ Sosyoloji Bölümü Araştırma Görevlisi Aksu Akçaoğlu’nun “Kentin Alışveriş Merkezlerine Odaklaşması” başlıklı çalışmasında yer verdiği mülakat sonuçlarına göre, alışveriş merkezleri, cinsiyet, gelir ve yaş gruplarına göre farklı anlamlar taşıyor. Alt gelir grubu için alışveriş merkezi “turistik bir gezi mekanı”, orta gelir grubu için “günlük kent hayatının parçası“, üst gelir grubu için ise “ev ve iş arasındaki istasyon” işlevi görüyor.
Alışveriş merkezlerine en çok gençler gidiyor ancak en kuvvetli bağ kuran kesim “emekli kadınlar“. Emeklilik sonrası evin pasif yapısı içinde kalan kadınlar, alışveriş merkezlerinde kendilerini yeniden aktif hissediyorlar.
Araştırmaların işaret ettiği diğer bir kitle ise, gençler. Alışveriş merkezlerine en çok giden ve vakit geçirenler gençler. Peki gençler neden alışveriş merkezlerini tercih ediyorlar? Orada nasıl vakit geçiriyorlar?
GENÇLERİN KAÇIŞ YERİ AVM’LER
Alışveriş merkezleri (AVM), içlerindeki mağazalar, sinema, tiyatro, cafe, restaurant, oyun alanları, spor tesisleri ve daha pek çok seçenekle gençlere cazip geliyor. Gençler, buraları arkadaşlarıyla buluşma alanı olarak tercih ediyorlar. Çünkü ihtiyaçları olan pek çok şeyi aynı alanda bulabiliyorlar. Arkadaşları ile buluşup sinemaya gittikten sonra yemeğini yiyip oyun salonlarında vakit geçirebiliyorlar. Bu da onlara özellikle yolda kaybedecekleri zamanı kazandırmış oluyor.
Bunun yanısıra özellikle genç kızlar AVM’leri tercih etmelerindeki en önemli nedenlerden birinin, buraların açık alanlardan daha korunaklı olmasından kaynaklandığını söylüyorlar. Genç kızlar açık alanlardaki cafelere “eğitimsiz” insanların da gelmesi nedeniyle sık sık buralarda rahatsız edildiklerini, alışveriş merkezlerindeki önlemlerin buralarda daha rahat etmelerini sağladığını ifade ediyorlar.
Gençlerin birbirleriyle görüşebilmek için de kapalı alışveriş merkezlerini tercih ettiklerini, sokakta görülmeleri halinde ailelerinden ve komşularından gelecek baskılardan çekindikleri belirtiyorlar.
Bazı alışveriş merkezleri İstanbul’da özellikle lise öğrencilerinin günün belli saatinde formalarıyla AVM’ ye girmelerini engellemeye çalışmıştı. Okuldan kaçan ya da okul çıkışı hemen AVM’leri tercih eden bu öğrenciler, bir çay içip saatlerce aynı yerde oturuyor ya da alışveriş yapmasalarda mağazalarda epeyce vakit geçiriyorlardı.
AVM‘lerin çekici gelen diğer bir özelliği de, hava şartları bakımından kışları sıcak, yazları ise serin olması. İçinde bulunduğu mevsimin olumsuz hava şartından kaçmak isteyen Gençler için en ekonomik ve en kapsamlı vakit geçirme yeri AVM’ler oluyor.
AVM’ler artık kendi içerisinde çeşitli organizasyonlara da imza atıyorlar. Konserler, sergiler, imza günleri ve özel çalışmalar etkinlikleri içerisinde yer alıyor. Genç kitleye hitap eden sanatçılar konser veriyor, yazarlar imza günü düzenliyor. Bu da gençlerin AVM’lere akın etmesini daha da kolaylaştırıyor…